به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، سایت دیپلماسی ایرانی (از سایتهای حامی دولت و برجام)، به نقل از سید محمدعلی خطیبی (نماینده سابق ایران در اوپک و مدیر امور بینالملل شرکت ملی نفت) نوشت: درباره اینستکس، دو نگاه وجود دارد؛ یک نگاه خوشبینانه این است که این سازوکار در یک پروسه گامبهگام بنا دارد در سایه همراهی بیشتر تهران، اقداماتی را برای فروش نفت ایران در تقابل با تحریمهای آمریکا به خصوص در حوزه فروش نفت داشته باشد. اما یک سناریوی بدبینانه هم وجود دارد که بهنظر میرسد نزدیک به واقعیت باشد و آن ناظر بر این واقعیت است که اساساً این سازوکار INSTEX هیچگونه برنامهریزی برای تقابل با تحریمهای آمریکا درخصوص مسئله فروش نفت ایران نداشته باشد. در این صورت به نظر نمیرسد که این سازوکار بخواهد نقطه مثبتی را در صنعت نفت کشور ایجاد بکند.
فعلاً آن چیزی که مشخص است این است که INSTEX اکنون پول فروش نفت را به کالاهای اساسی و دارو تبدیل میکند و در عمل شرایطی را برای بسترسازی مناسب در رابطه با فروش نفت در خود قاره سبز و دیگر کشورها ایجاد نمیکند. من بر این باورم که در این شرایط نمیتوان چندان به این سازوکار دل بست و باید به صورت تدریجی این واقعیت را بپذیریم که اروپاییها هیچگونه تلاش همّت و نگاهی برای فروش نفت ایران نداشته و نخواهند داشت لذا باید در یک سیاست تدریجی وزارت نفت و صنعت نفت را به این مسیر سوق دهیم که مستقل از این سازوکار عمل کنند.
وی افزود: من در مصاحبه قبلی با دیپلماسی ایرانی عنوان داشتم که اگر این سازوکار مالی که قبلاً SPV نام داشت و اکنون INSTEX نام گرفته بتواند در راستای وعدهها و تعهداتی که قاره سبز بر عهده گرفته، شرایط را برای فروش نفت ایران در تقابل با تحریمها فراهم کند، میتواند گام مثبتی ایجاد کند، اما اکنون بهنظر نمیرسد که اروپاییها بخواهند در سایه سازوکار جدید از ما نفتی بخرند، در صورتی که ما قبلتر در کارنامه صنعت نفتمان فروش نفتی تا سقف ۶۰۰ هزار بشکه نفت در روز به اروپا را ثبت کردهایم.
اما چنانکه بیان شد اکنون این سازوکاری که آلمان، فرانسه و انگلستان رونمایی کردهاند، هیچگونه برنامهای برای خرید نفت از ایران ندارد. زمانی که سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان در مواضع سیاسی و دیپلماتیک خود، ایران را تشویق میکنند که در برجام باقی بماند و به کرّات حمایت جدی از توافق هسته داشتند، انتظار میرفت که برلین، پاریس و لندن نیز اقداماتی را برای خرید نفت اروپا از ایران انجام دهند یا اینکه شرایط را برای خرید دیگر مشتریان عمده ما شکل دهند.