بعد از تجربه ناموفق مشروطه، قیامهای متعددی در سراسر کشور علیه استبداد و استعمار شکل گرفت؛ نهضت جنگل یکی از این قیامها بود. رهبری این قیام را میرزا یونس معروف به میرزا کوچکخان جنگلی بر عهده داشت، امروز سالگرد شهادت او توسط عمال دولت انگلیس است.
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، میرزا یونس معروف به میرزا کوچک فرزند میرزا بزرگ، اهل رشت، در سال ۱۲۵۷ شمسی، دیده به جهان گشود. وی سالهای نخست عمر خود را در مدرسه حاجی حسن رشت و مدرسه جامعه آن شهر به آموختن مقدمات علوم دینی سپری کرده و در مدرسه مسجد محمودیه تهران، به تحصیل علوم طلبگی پرداخته بود. میرزا در سال ۱۲۸۶ شمسی، در گیلان به صفوف آزادیخواهان پیوست و برای مبارزه با استبداد محمدعلی شاه روانه تهران شد. همزمان با اوجگیری نهضت مشروطه وی به عضویت کانون "مجلس اتحاد" درآمد. در سال ۱۲۹۴ شمسی، "هیأت اتحاد اسلام" از یک گروه هفده نفره در رشت تشکیل شد که میرزا کوچکخان عضو مؤثر آن بود. این هیأت هدف خود را خدمت به اسلام و ایران اعلام کرد و به زودی میرزا کوچکخان رهبری هیأت را بر عهده گرفت. پس از اشغال نواحی شمالی ایران از سوی روسیه تزاری، هیأت اتحاد اسلام به مبارزه با ارتش تزار پرداخت و یک گروه مسلح به عنوان فدایی تشکیل داد. این هیأت، پس از چندی به کمیته اتحاد اسلام تبدیل شد و تا پایان سال ۱۲۹۶ شمسی، بخش وسیعی از گیلان و قسمتی از مازندران، طارم، آستارا، طالش، کجور و تنکابن زیر نفوذ آن درآمد. این کمیته اندکاندک به مبارزه با استعمار پرداخت و از دل آن نهضت جنگل بیرون آمد. میرزا کوچک خان در قیام خود ضربات سخت و جبرانناپذیری را به شوروی و انگلیس وارد ساخت، اما سرانجام در پی اتحاد استعمار خارجی و استبداد داخلی، میرزا کوچک خان جنگلیدر ۱۱ آذرماه ۱۳۰۰ شمسی به شهادت رسید.
رهبر انقلاب در مورد سابقه روحانیت و تفکر اسلامی میرزا فرمودند: میرزا کوچک - همین طور که اشاره کردید - یک روحانی است، یک طلبه است. البتّه من شنیده بودم، نقل شد برای ما از سالها پیش که ایشان مرحوم میرزای شیرازی را درک کرده، لکن خیلی باورکردنی نیست. این را مرحوم پدرم نقل میکرد از مرحوم آ. سیّد علیاکبر مرعشی - که شوهر خواهر پدر ما بود، یعنی باجناق مرحوم شیخ محمّد خیابانی بود - که او از بزرگان علمایی بود که منزوی بود در تهران؛ او گفته بود که میرزا کوچک درس میرزا را درک کرده. به نظرم نمیآید این خیلی قابل تأیید باشد، زیرا که سنّ میرزا کوچک در وقتی که میرزای شیرازی از دنیا رفته، چهارده پانزده سال بیشتر نبوده، بعید به نظر میرسد که ایشان توانسته باشد درک کند مرحوم میرزای شیرازی را؛ لکن در اینکه طلبه بوده، در اینکه روحانی بوده، هیچ شکّی نیست؛ در حوزهی خودِ رشت، بزرگانی هم در آن وقت بودهاند که میتوانسته از آنها استفاده کند، در این هیچ تردیدی نیست؛ بنابراین منشأ حرکت میرزا کوچک خان یک منشأ صددرصد دینی و اعتقادی است.