پساب‌های پتروشیمی دامان دشت‌های یاسوج را گرفت / طبیعت بکر سقاوه در آستانه بیابان شدن

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ پ سقاوه دشتی سرسبز در میانه استان کهگیلویه و بویر احمد است که روستائیان این منطقه از طریق کشاورزی خرج و دخل خود را می‌گذرانند. مختصات این روستا در ۷۰ کیلومتری یاسوج بوده و بیش از ۸۰ گونه مرتعی را در خود جای داده است. بر اساس مجوزی که معاون رئیس جمهور در سال ۹۵ طی سفری به استان صادر کرد، مجتمع پتروشیمی دنا تاسیس شد.

 

دیدن دشت سقاوه به عنوان یک خاستگاه گردشگری و نه صنعتی، تاثیر مستقیم صنایع پتروشیمی وآلاینده بر سلامت مردم منطقه، آلوده کردن و نابودی محیط زیست بکر منطقه، تخریب خاک و پوشش گیاهی، از بین رفتن کشاورزی و دامداری‌ها در وسعت بالا، آب بر بودن این صنعت با توجه به چالش آبی موجود در کشور که استان را نیز تحت الشعاع خود قرار داده، از جمله مهمترین دلایلی است که در مخالفت با احداث طرح پتروشیمی در منطقه سقاوه مطرح شده است.

 

با مطرح شدن جدی این موضوع در سال ۹۶، برخی از اساتید دانشگاه، کارشناسان حوزه‌های مرتبط، فعالان زیست محیطی و مردم منطقه نسبت به احداث این کارخانه و جانمایی آن واکنش نشان دادند و خواهان پاسخگویی مسئولان و شفاف سازی‌های لازم در این زمینه شدند. به گفته آنان طرح‌های پتروشیمی جزو آلوده کننده‌ترین طرح‌های زیست محیطی در دنیا هستند که به دلیل مجموع تبعاتی که دارند، همواره با حساسیت ویژه‌ای از طرف کشور‌های مختلف نظارت می‌شوند و از فیلتر‌های خاصی می‌گذرند تا مجوز‌های لازم را دریافت کنند؛ موضوعی که به اعتقاد این افراد باید در خصوص احداث پتروشیمی سقاوه هم دیده شود.

 

با این حال، اما مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد نگرانی در خصوص تامین آب و کاهش دبی آب رودخانه بشار را نمی‌پذیرد و معتقد است هیچ مشکلی به لحاظ تامین آب این طرح وجود ندارد.

 

داوودی مهر می گوید که اگر قرار است رودخانه بشار با برداشت ۱۵/۵میلیون متر مکعب آب به طور سالانه کم شود، همان بهتر که خشک شود؛ چرا که پیش بینی ما این است که سالانه تا ۵۰ میلیون متر مکعب از آن بهره برداری داشته باشیم؛ بنابراین نگرانی وجود ندارد. این مدیر مسئول در ادمه اظهار داشته است که در کشور ما اولویت اول در بحث منابع آبی، اول محیط زیست و صنعت است و بعد کشاورزی!

بسطامی، مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: بر اساس کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست مجوز فعالیت این واحد مشروط و مقید به رعایت کامل و دقیق مفاد مندرج در گزارش ارزیابی اعم از برنامه مدیریت و پایش زیست محیطی که شامل تعهدات کارفرما و الزامات زیست محیطی و گزارش سلامت بوده، صادر شده است. بسطامی اضافه کرده است که در صورت عدم رعایت پایش و کنترل آلودگی در چارچوب ضوابط و قوانین محیط زیست با واحد صنعتی عنوان شده، برخورد می‌شود. با این وجود حامیان محیط زیست و فعالان منطقه ای، نگران شرایط زیست بومی و نابودی گونه‌ها و مراتع بکر سقاوه هستند.

یکی از اساتید دانشگاه یاسوج معتقد است که اگر این طرح توجیه اقتصادی و اشتغال زایی دارد، با سرمایه گذاری در دیگر قابلیت‌های استان نیز می‌توان راه رسیدن به آن را هموار کرد. طبق گفته‌های او، مشکل اساسی پروژه‌هایی از این دست، پساب‌های نفتی و شیمیایی این طرح هاست که علاوه بر آلودگی خاک، آب و زمین در مقیاس بالا، سلامت انسان را نیز به خطر می‌اندازند.

 

این استاد دانشگاه می‌گوید که به خاطر طی نشدن فرایند علمی و درست در مجتمع‌های پتروشیمی ایران و همچنین در کشور‌های در حال توسعه دیگر، مواد اولیه به همان شکل باقی می‌مانند و تبعات و عواقب جبران ناپذیری را به لحاظ زیست محیطی و سلامت به بار می‌آورند. در واقع از هر زاویه‌ای به این موضوع نگاه شود، آسیب رسان بوده و حیف است طبیعت بکر منطقه سقاوه به چنین امری اختصاص داده شود؛ چرا که پتروشیمی طبیعت را نابود می‌کند. وی اظهار داشته است که در کشوری که با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کند، با اجرای این قبیل سیاست ها، به افزایش خشکسالی دامن می‌زنیم.

یک کارشناس حوزه بهداشت کهگیلویه و بویراحمدهم با بیان اینکه طبیعت بکر و دل انگیز دشت سقاوه از دیرباز مورد توجه بوده گفت: انتخاب این منطقه بعنوان خاستگاه صنعتی کاری غیر کارشناسی است. بنا به گفته او، اقامت در مناطق مسکونی مجاور با صنایع پتروشیمی منجر به افزایش ریسک ابتلا به سرطان کبد، ریه، مغز و خون می‌شود. همچنین این آلودگی‌ها باعث اسیدی شدن باران منطقه، تخریب پوشش گیاهی و نابودی گیاهان و درختان خواهد شد.

 

این کارشناس معتقد است که بسیاری بر این عقیده اند که در زمینه استقرار صنعت پتروشیمی سقاوه، منافع اقتصادی نسبت به مصالح زیست محیطی ترجیح داده شده و سازمان محیط زیست نیز از ابتدا نظارت متداولی بر این طرح نداشته است. پیشنهاد عده کثیری از حامیان محیط زیست به گفته این کارشناس این است که مسولان استانی به جهت حفظ محیط زیست و اشتغال زایی متناسب با اکوسیستم منطقه، با توجه به وجود پوشش مناسب گیاهی و امکان توسعه کشت و تولید گیاهان دارویی، باغات و کشاورزی صنعتی و توسعه صنعت گردشگری مدرن بدون هزینه اولیه بالا نسبت به اشتغالزایی بدون خسارت به محیط زیست اقدام کنند.

 

سجادیان، یک فعال محیط زیستی استان نیز با بیان اینکه احداث مجتمع‌های پتروشیمی پیامد‌های مخربی مانند ایجاد پساب‌های شیمیایی، آلودگی صوتی، سوزاندن گاز‌های تفکیکی، جمع شدن مواد زائد شیمیایی، تولید زباله و... دارند که هر کدام از این‌ها چالشی بزرگ در حوزه محیط زیست ایجاد می‌کند، می گوید: صنایع پتروشیمی به دلیل پیچیدگی و گستردگی مواد مصرفی به واسطه تولید سیستم‌های کنترلی از لحاظ بررسی زیست محیطی شرایط سخت تری نسبت به سایر صنایع دارند؛ چرا که این صنایع علاوه بر میزان آلایندگی زیاد، بسیار آب بر هستند و به همین دلیل هم مجتمع‌های بزرگ پتروشیمی کنار دریا احداث می‌شوند.

 

سجادیان اضافه کرده که به دلیل ورود پسماند‌های مجتمع‌های پتروشیمی بندر امام، رازی و خارک به خور موسی و خلیج فارس، شاهد آلودگی تا عمق ۶ متری هستیم که تبعات جبران ناپذیری به همراه داشته است. دبیر اجرایی نهضت سبز زاگرس مهم‌ترین اثرات زیست محیطی مرحله ساخت مجتمع‌های پتروشیمی را تغییر کاربری اراضی، افزایش آلودگی‌های صوتی، اختلال در الگو‌های حمل و نقل و آلودگی آب وهوا و تولیدات زاید عنوان کرد.

 

وی معتقد است که صنایع پتروشیمی در مرحله بهره برداری اثرات و پیامد‌های به مراتب قابل توجه و مشخص تری نسبت به مرحله ساخت در محیط زیست ایجاد می‌کنند که برخی از این اثرات و پیامد‌ها در شرایط عدم کنترل و مدیریت ناصحیح غیرقابل جبران و زیان بار است.

 

بسیج دانشجویی دانشگاه یاسوج از ابتدای امر، پیگیر برطرف کردن ابهامات و رسیدگی به چگونگی اجرایی شدن این طرح بود. در همین راستا نشست تخصصی به همراهی لهراسب باقری به عنوان سرمایه گذار و عده‌ای از کارشناسان محیط زیست و استادان دانشگاه برپا کرد.

 

لهراسب باقری در این نشست مدعی حمایت مالی شرکت‌های خارجی شد و هرگونه استفاده از اعتبار صندوق توسعه ملی را تکذیب کرد. سرمایه گذار این طرح هدف این پتروشیمی را دریافت خوراک گاز طبیعی از عسلویه، تبدیل گاز به متانول و سپس تبدیل متانول به پلی پروپیلن و پلی اتیلن از طریق تکنولوژی MTO عنوان کرد؛ بنابراین محصولات نهایی این پتروشیمی ۴۵۰ هزار تن در سال پلی پروپیلن و ۲۵۰ هزار تن در سال پلی اتیلن است و هیچ محصولی به عنوان متانول نخواهیم داشت.

 

میزان اشتغالزایی در چنین طرح‌هایی تقریبا ۸۰۰ نفر است که با احتساب این موضوع پیش بینی می‌شود سهم استان از این میزان ۴۰۰ نفر باشد، چرا که نیاز به نیرو‌های تخصصی است و هیچ سرمایه گذاری هم حاضر نیست بدون برگزاری آزمون تخصصی همه نیرو‌های خود را از میان بومی‌ها انتخاب کند و برای آموزش نیرو‌ها هم فرآیندی ۴-۵ ساله را طی کند، بنابراین اشتغالزایی در صنایع بالادستی پتروشیمی به شدت زمان بر و سرمایه بر است.

 

این طرح می‌تواند با همین وعده اشتغال، ولی در یک منطقه گرمسیری نظیر دشت لیشتر به دلایلی از جمله تامین آب به وسیله سدکوثر، آلوده نشدن آب‌های زیرزمینی باپساب‌های پتروشیمی، فاصله کوتاه با سواحل جنوبی برای دریافت خوراک گاز و صادرات فرآورده و... منتقل شود. اما بعضی از موافقان اجرایی شدن آن معتقد هستند که با در نظر گرفتن هزینه‌های اعمال شده، انتقال طرح عقلانی و به صرفه نیست.

 

می‌توان با واگذاری دشت سقاوه به مردم، باعث رونق اقتصادی و بهبود وضعیت کشاورزی شد و همچنین قابلیت گردشگری آن را توسعه داد و منجربه ایجاد امنیت اجتماعی، کاهش تضاد و فاصله طبقاتی شد. آنچه نمایان است، عدم ارزیابی‌های زیست محیطی در اجرای این طرح است.

 

مطابق آمار‌ها، شهر یاسوج با وجود داشتن آب وهوا و اقلیم خاص به دلیل محصور شدن درمیان کوهستان و داشتن حالت دره‌ای وعدم خروج ذرات گرد وغبار سومین شهرآلوده کشور است و همین امر زمینه ساز انواع بیماری بخصوص سرطان در این شهر شده و هزینه‌های جبران ناپذیر و زیادی را بر استان و کشور تحمیل می‌کند. در کدام نقطه از دنیا شاهد این هستیم که بهترین مراتع و زمین‌های سرسبز را به پتروشیمی اختصاص بدهند و کشور را از ظرفیت بالای کشاورزی محروم کنند؟

 

در نهایت در گفته‌های تمامی منتقدان و فعالان دانشجویی و محیط زیستی، مسائل حائز اهمیتی مطرح شده که نباید نسبت به آن بی توجه بود. کاهش دبی آب رودخانه بشار، آلودگی‌های زیست محیطی، نابودی طبیعت بکر منطقه و کشاورزی آن، شیوع بیماری‌های خطرناک بخصوص سرطان و از همه مهمتر نداشتن طرح آمایش سرزمین برای توجیه این طرح، از جمله این موارد اساسی هستند که باید توسط مسئولین امر پاسخ داده شود. بخصوص اینکه بسیاری از این افراد هم عقیده دارند صدور مجوز‌های این طرح و تایید آن تحت فشار‌های سیاسی بوده و منافع اقتصادی به مسائل زیست محیطی ترجیح داده شده است.