کدام کشور الگوی مناسب مدیریت کرونایی است؟ / ارزان‌ترین و موثرترین راه پیروزی بر کووید ۱۹

در کشور ۵۳ میلیون نفری کره جنوبی، تا روز نگارش این گزارش، ۶۴۵ نفر بر اثر ویروس کرونا فوت کردند؛ بنابراین تمام فوتی‌های کرونا در کشور کره جنوبی، از فوتی‌های کرونا در یک هفته‌ی ایران کمتر است. حتی فوتی‌های کرونا در یک شبانه روز آمریکا، از دوبرابر تمام فوتی‌های کره جنوبی هم بیشتر است. علاوه بر این، مردم کره جنوبی برخلاف بیشتر کشور‌ها می‌توانند به خیابان‌ها بیایند.

در کره جنوبی هم محدودیت‌های موقت اعلام می‌شود. اما رعایت آن‌ها از محدودیت‌های ایران آسان‌تر است. در تاریخ ۲۶/۱۱/۲۰۲۰، کره جنوبی تنها با ثبت ۶۰۰ بیمار جدید، بالاترین شمار ابتلای روزانه در ۹ ماه قبل از آن را ثبت کرد؛ و به دنبال آن با تصمیم دولت کره، بار‌ها و کلوپ‌های شبانه تعطیل شده‌اند و تعداد حاضران در مراسم‌های عروسی و عزا نمی‌تواند بیش از ۱۰۰ نفر باشد. از سوی دیگر کافه‌ها تنها می‌تواند سفارش برای ارسال دریافت کنند و رستوران‌ها تا ساعت ۹ شب باز هستند. این در حالی است که در بیشتر شهر‌های ایران برگزاری مراسم عروسی و عزا با ۱۰۰ نفر، خلاف قانون است.

 

در سال ۲۰۱۵، کشور کره جنوبی با یک ویروس تازه متولد شده از خانواده کرونا روبرو شد. ویروس سندرم تنفسی خاورمیانه یا به اختصار MERS. همه گیری این ویروس در کره جنوبی، بسیار شدید بود. تعداد مبتلایان به MERS در این کشور، پس از عربستان سعودی که کانون شیوع بیماری بود، رتبه دوم را در جهان ثبت کرد. به دنبال این همه گیری، مردم و مسئولین این کشور، راه مقابله با خانواده ویروس کرونا را یاد گرفتند. زمانی که ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ وارد این کشور شد، مسئولین آن، امکانات بهداشتی را برای شرایط بدتری مهیا می‌کردند و مردم آن نیز توصیه‌های بهداشتی پنج سال پیش را به یاد داشتند.

روش شناسایی بیماران کرونایی در کره جنوبی چگونه است؟ تصور کنید که شما به عنوان بیمار covid۱۹ در کشور کره جنوبی شناسایی شده اید. نظام بهداشتی این کشور، با استفاده از فناوری‌های جدید و شرح حالی که از شما می‌گیرد، افرادی را که در طول ۷-۱۰ روز گذشته با شما در تماس بودند، شناسایی می‌کند و از همگی آزمایش کرونا می‌گیرد. از بین این افراد، برای مثال ۵ بیمار جدید شناسایی می‌شوند. نظام بهداشتی از تمام افرادی که در طول دوره نهفتگی بیماری با این ۵ بیمار در ارتباط بودند نیز آزمایش می‌گیرد و بیماران را از افراد سالم جدا می‌کند؛ و این کار بار‌ها و بار‌ها تکرار می‌شود تا مسیر انتقال ویروس را دنبال کرده و همه بیماران را از افراد سالم جدا کند. همچنین در مناطقی که افراد بیشتری به این بیماری مبتلا شدند، مکان‌هایی برای نمونه گرفتن رایگان از همه فراهم شد. در نتیجه در تاریخ ۲۱/۳/۲۰۲۰ کشور کره جنوبی بیشترین تعداد آزمایش covid۱۹ را در بین همه کشور‌های جهان ثبت کرد. حتی بیشتر از کشور چین.

 

اما ویروس کرونا از سطوح نیز منتقل می‌شود. شما به عنوان بیمار، از زمان ابتلا، ویروس را در سطوح مختلفی پخش کرده اید. دولت کره جنوبی علاوه بر ضدعفونی سطوحی که احتمال آلودگی در آن بیشتر است، به همکاران و همسایه‌های شما پیامکی ارسال کرده و ابتلای شما را به عنوان هشدار به افراد نزدیک به شما خبر می‌دهد. همچنین مکان زندگی و کار بیماران کرونا را در برنامه‌ای که به این منظور ایجاد شده، روی نقشه نشان می‌دهد.

رعایت توصیه‌های بهداشتی، بخشی از فرهنگ مردم این شبه جزیره شده است؛ و عدم رعایت تدابیر بهداشتی، مجازات‌های قانونی نظیر؛ "حبس با خدمت" (تا یک سال) یا جزای نقدی تا ۱۰ میلیون وون کره جنوبی را در پی خواهد داشت.

همسایه‌های کشور کره جنوبی همچون تایوان، هنگ کنگ، سنگاپور و ... نیز همین شیوه را در پیش گرفتند. این شیوه باعث شد که احتمال ورود مسافران خارجی مبتلا، کمتر شود. گرچه تمامی افرادی که به کشور کره جنوبی وارد می‌شوند، باید ۱۴ روز را در قرنطینه به سر ببرند.

پیروزی کره جنوبی بر بحران کرونا، با کمترین تبعات اقتصادی بدست آمد.

تجربه، فرهنگ سازی و اندوخته‌های بحران همه گیری ویروس MERS به همراه بسیج امکانات، تعداد بالای تست رایگان کرونا، و استفاده از فناوری‌های نوین برای شناسایی بیماران و جداسازی آنها، از عوامل موفقیت این کشور است. همچنین فرهنگ جامعه کره جنوبی نسبتا یکدست و مطیع قانون است. اقتصاد این کشور ثروتمند است و رقم بودجه بهداشتی اش قابل توجه است.

بسیاری از کشور‌های جهان از جمله همسایگان کره جنوبی، انگلیس، فرانسه، و ایران، از مدیریت کشور الگو گرفتند.

 

تو کز محنت دیگران بی غمی/نشاید که نامت نهند آدمی

مردم و مسئولین ایرانی نمی‌توانستند در مقابل سلامتی مردم بی تفاوت باشند. رعایت توصیه‌های بهداشتی در زبان بزرگان دینی و فرهنگی و باور مردم ایران از مصادیق «حق الناس» است و رعایت آن واجب است؛ بنابراین ایران به دنبال روش آمریکایی نرفت. از طرفی روش چینی هم با شرایط سخت اقتصادی ایران، عملی نیست؛ بنابراین مسئولین ایران، روش کره‌ای را به عنوان نمونه الگو انتخاب کردند. در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی درباره قوانین دخیل در مدیریت کرونا در کره جنوبی انجام داده است، از این کشور به عنوان یکی از کشور‌های موفق درمقابله با ویروس کرونا یاد شده است.

مسئولین وزارت بهداشت، در دسترس‌ترین مسئولان برای رسانه ها

اما کشور ما با کره جنوبی تفاوت‌های عمده دارد. ایران تجربه همه گیری دیگر اعضای خانواده کرونا را نداشت؛ بنابراین اولین قدم در ایران، آموزش و فرهنگ سازی درباره این بیماری تازه بود. وزارت بهداشت در ابتدای ورود این بیماری، همکاری با رسانه‌ها را افزایش داد. ایران از معدود کشور‌هایی بود که از همان ابتدا، گزارش روزانه‌ی وضعیت بیماران کرونایی را به مردم ارائه می‌کرد. همچنین، مسئولین وزارت بهداشت در آن مقطع زمانی، همیشه در دسترس رسانه‌ها بودند. هر شبکه‌ای از تلویزیون و هر سایتی از خبرگزاری‌های داخلی، به راحتی با یک یا چند مسئول وزارت بهداشت مصاحبه می‌کردند. صداوسیما هم بخشی جداگانه را مخصوص این بیماری ایجاد کرد. در نتیجه این شفافیت رسانه ای، مردم ایران وجود این ویروس جدید، و موثر بودن توصیه‌ها و پروتکل‌های بهداشتی را قبول کردند.

 

تفاوت دیگر ایران با کره جنوبی، مشکلات تامین تجهیزات بهداشت و درمان بود. ایران از ابتدا برای واردات ماسک، کیت آزمایش PCR، دستگاه تنفس مصنوعی و بسیاری موارد دیگر، با مشکل تحریم‌های آمریکا روبرو بود. معاون بهداشت وزارت بهداشت در فروردین ۹۹ اعلام کرد: «چندین میلیون ماسک را از کشور انگلیس خریداری کرده بودیم، اما به دلیل تحریم‌ها این کشور ماسک‌ها را به ما تحویل نداده است.» البته بعضی کشور‌ها مثل قطر و چین، محموله‌های بهداشتی را برای کمک به ایران ارسال کردند.

برای حل این مشکل، ستاد مبارزه با کرونا محدودیت‌های قانونی تولید تجهیزات بهداشتی را کاهش داد؛ بنابراین هر فردی که قصد تولید ماسک، دستکش، گان بیمارستانی، یا محلول ضدعفونی کننده داشت، بدون طی مراحل طولانی مجوز گیری از سازمان استاندارد یا دیگر ارگان‌های دولتی، و فقط با نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی سطح کشور می‌توانست فعالیت خود را آغاز کند.

با دعوت و اقبال وزارت بهداشت، شرکت‌های دانش بنیان زیادی فعالیت خود را آغاز کردند. در نتیجه فعالیت این شرکت ها، پس از مدتی در تولید ماسک و لباس‌های بیمارستانی خودکفا شدیم. ونتیلاتور (دستگاه‌های تنفس مصنوعی) ایرانی به بیمارستان‌ها آمد. همچنین واکسن کرونای ساخته شده در ایران هم وارد مرحله آزمایش انسانی شد.

 

تشخیص بیشتر بیماران، اولین قدم در قطع زنجیره کروناست. اما تشخیص این بیماری در مواردی بسیار دشوار است. تعدادی از مبتلایان، هیچ علامتی ندارند و به اصطلاح ناقل هستند. از بین افرادی که علامت دار می‌شوند نیز، در بسیاری از موارد علائم خفیف و غیراختصاصی است. همچنین تنوع علائم کرونا به اندازه‌ای است که به بیماری هزار چهره معروف شده است. بنابراین، افتراق این بیماری از دیگر بیماری‌ها بسیار مشکل است.

برای شناسایی حداکثری بیماران، می‌توان از روش کره جنوبی پیروی کرد. اگر از تمامی افرادی که با بیمار کرونایی در ارتباط بوده اند، تست اختصاصی کرونا، PCR، گرفته شود، حتی ناقلین بی علامت نیز شناسایی می‌شوند. اگر از ابتدای همه گیری کرونا تعداد تست تشخیصی بیشتری انجام می‌دادیم، بیماران بیشتری شناسایی و قرنطینه می‌شدند و ویروس را به افراد سالم منتقل نمی‌کردند.

 

مدیرکل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، ۲۰ آبان ۹۹ اعلام کرد: «برنامه این است که تا حداکثر یک ماه آینده ظرفیت تست‌های مولکولی را با همکاری بخش خصوصی به ۵۰ هزار تست در روز برسانیم و حدود ۵۰ هزار تست سریع هم انجام دهیم و ظرفیت تست روزانه کرونا را به ۱۰۰ هزار تست در روز برسانیم.» در نتیجه از افرادی که علائم خفیف بیماری را داشتند یا افرادی که با بیماری تماس داشتند، ولی علائم بیماری هنوز در بدنشان ظاهر نشده بود هم آزمایش گرفته شد. نتیجه آزمایش بیشتر در آذرماه امسال، افزایش قابل توجه بیماران تشخیص داده شده بود.

پاپ خواستار لغو تحریم‌ها علیه ایران شد اما خدمات بهداشتی نیازمند منابع مالی بود. کشور ما برخلاف کره جنوبی شرایط اقتصادی مناسبی نداشت. برای مدت‌ها دچار رکود اقتصادی و کسری بودجه بودیم. وام گرفتن از صندوق‌ها وبانک‌های بین المللی هم با سد تحریم روبرو شد. استفاده از منابع مالی بلوکه شده ایران برای واردات تجهیزات پزشکی نیز با نگرانی کشور‌های تحریم کننده، و کارشکنی آنان مواجه شد.

در ۲۴ فروردین ماه ۹۹، وزیر امور خارجه واتیکان در پی نامه‌ی «علیرضا اعرافی» مدیر حوزه‌های علمیه ایران به پاپ فرانسیس، ضمن ابلاغ پیام رهبر کاتولیک‌های جهان درخصوص ابراز همدردی با مردم ایران به‌دلیل صدمات ناشی از ویروس کرونا، در تماس تلفنی با «کلی کرفت» نماینده آمریکا در سازمان ملل، خواستار لغو تحریم‌های واشنگتن علیه ایران شد. اما پادرمیانی پاپ هم برای برداشته شدن تحریم‌ها فایده‌ای نداشت و با پاسخ منفی آمریکا روبرو شد.

به گفته عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، دولت برای وزارت بهداشت از بانک مرکزی استقراض کرد؛ و با موافقت رهبری، یک میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی را برداشت کرد. همچنین وزارت بهداشت برای کاهش هزینه ها، از نیرو‌های داوطلب جهادی استفاده کرد.

 

پس از تشخیص بیماران مبتلا، دومین قدم برای قطع زنجیره کرونا، جداسازی بیماران، یا به اصطلاح، قرنطینه مبتلایان است. اما قرنطینه بیماران در ایران، تنها به توصیه پزشکان محدود شده. در نتیجه بسیاری از بیماران مبتلا، نقض قرنطینه می‌کنند.

علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران، در روز ۱۱ آذر اعلام کرد: در شروع هفته گذشته بر اساس ردیابی تلفن همراه بیمارانی که کرونا مثبت بودند نشان داد که تنها ۲۰ درصد این افراد قرنطینه را رعایت می‌کنند؛ و ۷۳ درصد نقض قرنطینه می‌کنند. این به منزله یک بمب ساعتی در تهران قلمداد می‌شود.

پیش از آذر ماه خبری از ردیابی بیماران کرونا با تلفن همراه آنان نبود. کشور چین ردیابی بیماران کرونا را از ابتدا انجام داده بود. اما مسئولین ایران پس از ۱۰ به دنبال این کار رفتند.

بسیاری از بیماران کرونایی، به دلایل مختلف نمی‌توانند ۱۴ روز را در قرنطینه بگذرانند. طبق آمار سال ۹۸، حدود ۱۵ میلیون نفر از جمعیت ایران زیر خط فقر هستند. بسیاری از فقرا، نمی‌توانند به دلیل ابتلا به کرونا، دوهفته کارشان را تعطیل کنند. از طرفی در همه خانه ها، اتاق جداگانه برای قرنطینه فرد مبتلا وجود ندارد.

 

وزارت بهداشت در آذر ماه طرح شهید سلیمانی را اجرا کرد. به گفته رئیس قرارگاه پشتیبانی طرح شهید قاسم سلیمانی، در این طرح بیمارانی که امکان مراقبت در منزل ندارند به هتل‌ها و اقامتگاه‌ها منتقل می‌شوند و تلاش می‌شود کرامت افراد حفظ شود. همچنین گروه‌های ۱۵ نفره‌ای که شامل پزشک، پرستار، و متخصصین بهداشت هستند، برای آموزش و خدمات بهداشتی به خانه بیماران مراجعه می‌کنند. همه هزینه‌های خدمات طرح شهید حاج قاسم سلیمانی برای مردم رایگان است.

اما اجرای این طرح ضروری، پس از ۱۰ ماه از شیوع ویروس کرونا جای سوال است. در ابتدای شیوع این بیماری، نقاهتگاه‌ها و بیمارستان‌های موقتی متعددی توسط نیرو‌های مسلح ایجاد شد. اما در بیشتر شهر‌ها از این مراکز استفاده‌ای نشد.

دبیر اجرایی طرح شهید سلیمانی در تهران، در پاسخ به سؤالی مبنی بر استفاده از نقاهتگاه‌ها برای قرنطینه بیماران مبتلا به کرونا تصریح کرد: از آن جا که مردم ایران، خانواده دوست هستند و فرهنگ شان به‌صورتی است که بیشتر علاقه دارند بیماران شان در خانه قرنطینه شوند؛ اولویت با قرنطینه شدن افراد در منزل است.

بیمارانی هم وجود دارند که توانایی و امکانات قرنطینه شدن را دارند، اما نقض قرنطینه می‌کنند. برای این افراد جریمه‌هایی در نظر گرفته شد. رییس دانشگاه علوم پزشکی مازندران در ۲۹ آبان ماه اظهار داشت: بر اساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا بیماران مشکوک کرونایی و بیماران کووید - ۱۹ که از قرنطینه خارج شوند با جریمه دو میلیون ریالی مواجه خواهند شد. همچنین اعلام شده بود که برای مبتلایان به کرونا، خدمات اداری ارائه نمی‌شود. طبق تحقیقی که ستاد مبارزه با کرونا در تهران انجام داده بود، ۷۳ درصد بیماران کرونا مثبت، نقض قرنطینه می‌کردند. اما از جریمه‌ی این افراد، خبری منتشر نشده است.

اگر فردی با نقض قرنطینه، سلامت و جان دیگران را به خطر بیندازد، همچنان باید برای رفت و آمد در مکان‌های عمومی آزاد باشد؟

چند وقتی است که نوع جهش یافته‌ای از ویروس covid_۱۹ در انگلیس شناسایی شده که سرعت انتقال آن ۷۰ درصد بیشتر است. در مقابل این ویروس جهش یافته، اهمیت رعایت توصیه‌های بهداشتی چندین برابر شده است.

همچنین ترس از به وجود آمدن گونه‌های جهش یافته دیگری از ویروس کرونا، امید به واکسن را کمتر کرده و چشم‌ها را دوباره به سمت توصیه‌های بهداشتی و مدیریت سلامت کشور‌ها چرخانده است.