۳ گزینه‌ای که بایدن برای احیای برجام باید بردارد؛ از لغو تحریم‌ها تا دسترسی ایران به منابع ارزی

به گزارش خبرگزاری دانشجو، "پایگاه خبری پولیتیکو" در گزارشی، به چالش "جو بایدن" در تعامل با ایران هسته ای پرداخته و تاکید کرده که وی پس از خرابکاری‌های ترامپ در رابطه با توافق برجام، باید عملگرایی را در قبال تهران پیشه کند و با انجام اقدامات عینی و عملی، آمریکا را از بن‌بست هسته ای با ایران خارج سازد.

پولیتیکو در ادامه می نویسد:«جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا، پیش از از کسب کرسی ریاست جمهوری، بارها و بارها از رویکرد دولت ترامپ در قبال ایران و خروج بی ملاحظه آن از توافق برجام انتقاد کرده و بر این مساله تاکید داشته که رویکرد ترامپ در قبال توافق برجام، نمودی از یک رویکردِ شکست خورده و خطرناک بوده است.

ایران در پاسخ به رویه های تهاجمی آمریکا در رابطه با برنامه هسته ای خود، موضعی فعال اتخاذ کرده و ضمن انجام پیشروی های هسته ای، این پیام را به کشورهای غربی و مخصوصا آمریکا رسانده که تهران تنها در صورتی بار دیگر مفاد توافق برجام را مو به مو اجرا خواهد کرد که از مزایای اقتصادی آن بهره مند شود.

چالش خرابکارهای ترامپ برای بایدن

با این همه، چالش اصلی که اکنون دولت بایدن با آن رو به رو است این نکته می باشد که معلوم نیست در شرایط و جو کنونی، چگونه باید مذاکرات هسته ای با ایران را از سرگرفت؟ "آنتونی بلینکن" وزیر خارجه آمریکا در نخستین کنفرانس مطبوعاتی(به عنوان وزیر خارجه دولت جدید آمریکا) خود تاکید کرده که اگر ایران به طور کامل تعهدات برجامی اش راانجام دهد، ایالات متحده آمریکا نیز رویه مشابهی را در پیش خواهد گرفت. با این حال، مقام های ایرانی بارها تاکید کرده‌اند که چرا وقتی آمریکا از توافق برجام خارج شده، این باید ایران باشد که نخستین گام را بردارد؟ ایران تاکید کرده است که پاراگراف 36 توافق برجام تصریح می کند که "ایران تنها در صورتی که طرف های دیگرِ برجام، به تعهدات خود عمل کنند، بایستی تعهداتش را اجرایی کند".

در شرایط کنونی، اینکه ایران پیشنهاد آنتونی بلینکن را رد می کند، کاملا قابل درک است. عملکردهای دولت ترامپ، تا حد زیادی اعتبار دیپلماتیک آمریکا را نه فقط در مساله توافق هسته ای ایران، بلکه در طیف گسترده ای از مسائل، زیر سوال برده است.

حتی حامیان توافق هسته ای ایران نیز اکنون ترس های جدی دارند که مبادا دولت بایدن همچون ترامپ سعی در تداوم بخشیدن به "کارزار فشارحداکثری" علیه تهران داشته باشد و فقط در شرایط فعلی، در حال کارگردانی یک تئاتر و نمایش سیاسی باشد. عدم تعهدِ ترامپ به الزامات برجام موجب شده تا افرادی که از توافق هسته ای حمایت می‌کنند، تا حد زیادی انسان هایی ساده لوح به نظر برسند. در این میان نباید فراموش کرد که بدعهدی طرف های غربی(مخصوصا آمریکا) موجب شده تا ایران نسبت به گزاره لغو تحریم ها علیه این کشور، تغییر رویکرد بدهد و عملا با ناامیدی از این مساله، سعی کند تا خنثی سازی اثر تحریم ها را(با تکیه بر توانمندی های خود) دنبال کند.

فشار حداکثری علیه ایران شکست خورد

اگر بایدن حرکت اول را در مورد توافق برجام از خود نشان دهد و به این توافق بازگردد، این مساله بدون تردید سیگنالی مثبت در مورد پایان رویه های یک طرفه آمریکا در دوره ترامپ در عرصه معادلات بین المللی خواهد بود. با این حال، این اقدام بایدن، چالش های زیادی را نیز در عرصه سیاست داخلی آمریکا برای او به دنبال خواهد داشت.

بسیاری از اعضای کنگره، این اقدام بایدن را حرکتی نگران کننده و خطرناک خواهند دانست و در برابر آن موضع می گیرند(مخصوصا جمهوریخواهان). در عرصه خارجی نیز متحدان آمریکا که مخالف با جمهوری اسلامی ایران هستند، رویکرد مشابهی را از خود نشان خواهند داد.

در این میان، شاید از سرگیری و انجام همزمان تعهدات از سوی ایران و آمریکا، محتمل ترین گزینه برای دولت بایدن باشد. با این حال، تحقق این مساله نیز نیازمند گفتگوها و رایزنی های فنی عمیق و گسترده میان دو طرف است. دولت بایدن باید درها را برای مذاکرات مستقیم با ایران بگشاید. قدم های ابتدایی بایدن، بایستی به قدری قابل توجه باشند که طرفِ ایرانی را نسبت به اراده دولت جدید آمریکا جهت تعریف یک بازی برد-برد قانع کرده و به ایرانی ها یک دلیل و محرک جهت تعامل با آمریکا بدهد. بایدن باید قاطعیت در تعامل با ایران را به نحوی پیش برد که مخالفان داخلی( در آمریکا) این مساله، این پیام را بگیرند که وی(بایدن) در حل مسائل و مشکلات هسته ای با تهران، کاملا مصمم است.

3 راهکار بایدن برای احیا توافق نامه برنامه هسته ای ایران

بایدن در زمینه تعامل با ایران، چند گزینه محدود در اختیار دارد که در ادامه به سه گزینه احتمالی اشاره می شود:

1:  دولت بایدن می تواند معافیت های موقت تحریمی علیه ایران را احیا کند و این امکان را برای تهران فراهم سازد تا اقدام به فروش نفت خود کند. این اقدام در شرایطی انجام خواهد شد که همچنان ساختار کلی تحریم ها علیه ایران پابرجا هستند. ایران در ماه های اخیر نیز به وضوح نشان داده که سرعت تولید و صادرات نفت آن، علی رغم بحران شیوع ویروس کرونا و تحریم های آمریکا علیه این کشور، به نحو قابل ملاحظه ای رشد داشته است. این مساله حتی تا حدی موضع مقام‌های ایرانی در مورد مذاکره با دولت بایدن در رابطه با توافق برجام را تقویت کرده و آن ها اکنون، چندان هم تشنه مذاکره با آمریکا نیستند. بدون تردید اینکه آمریکا شرایط را برای فروش نفت ایران فراهم کند، مشوق و منطق خاصی را به ایران خواهد داد تا فعالانه در مذاکرات هسته ای شرکت کند.

2: دولت بایدن می توان از درخواست ایران جهت دریافت وام از صندوق بین المللی پول حمایت کند. درخواست های پیشین ایران جهت دریافت وام از این نهاد مالی بین المللی و استفاده ازآن جهت برخورد با تبعات بحران شیوع ویروس کرونا در این کشور، پیشتر توسط دولت ترامپ، با چالش و ایجاد موانع متعدد رو به رو شده است. می توان مبلغ وام را مستقیما به حساب های ایران واریز نکرد و صرفا به این کشور اجازه داد تا از مبلغ وام جهت تامین نیازهای بشردوستانه‌اش استفاده کند. بایدن می توان با این اقدام، به نوعی حسن نیت خود را نشان دهد و زمینه را برای تعامل سازنده با تهران فراهم کند.

3: گزینه سوم می تواند ابتکار دولت بایدن در تسهیل دسترسی ایران به ذخایر ارزی موجودش باشد. در شرایط فعلی، ایران تنها به 10 درصد از منابع ارزی خود دسترسی دارد. امری که به اقتصاد ایران فشار وارد کرده و تا حدی، مشکلات زیادی را برای مردم این کشور(مخصوصا در بحث گرانی) ایجاد کرده است.

ایران تاکنون مذاکرات زیادی را با کشورهای مختلف که منابع مالی اش در آن ها بلوکه شده انجام داده تا بتواند از منابعش استفاده کند. با این حال، اغلب این کشورها که نگاه به وزارت خزانه داری آمریکا دارند، در این زمینه همکاری لازم را با ایران انجام نداده اند. ایالات متحده آمریکا می تواند در این زمینه به متحدان خود نظیر کره جنوبی و آلمان که منابع مالی ایران در آن ها بلوکه شده چراغ سبز نشان داده و تا حدی زمینه را برای استفاده ایران از منابع ارزی اش فراهم کند. همچون موردِ احیای معافیت های نفتی ایران و دریافت وام از سوی ایران از صندوق بین المللی پول، این پرداخت ها هم می توانند هدفِ اقدامات اقتصادی محدودکننده قرار گیرند و زمینه را برای تامین نیازهای خاص ایران که مانع از رشد نرخ تورم در این کشور می شوند، فراهم کنند.

اگر آمریکا هرکدام از این اقدامات را انجام دهد، ایران هم شاید به عنوان حسن نیت، تعهدات هسته ای خود را از سر گیرد. شرایط فعلی، فرصت مناسبی است تا بار دیگر، دیپلماسی برد-برد احیا شود. بایدن باید شانس تعامل با ایران را پس از خرابکاری های ترامپ امتحان کند. بدون تردید، پس از اقدامات مخرب ترامپ در دوره چهار ساله حضورش در قدرت، انجام اقدامات محتاطانه و به شدت محافظه کارانه، کارگشا نخواهند بود. وقت آن است که دولت بایدن در قبال ایران، فعالانه تر وارد میدان شود.

انتهای پیام/