گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، حسین مشکانی؛ اعتصاب گسترده‌ی کارگران صنعت نفت که در کنار اعتراضات مردم خوزستان، سر و صدای زیادی به پا کرده بود؛ وارد پنجمین هفته شد. این اعتراضات از 31 خرداد آغاز شده و همچنان ادامه دارد، بیش از 100 شرکت و مجموعه‌ی کارگری تاکنون به این اعتصاب پیوسته‌اند.
برای اطلاع بهتر از این اعتصاب به سراغ علیرضا میرغفاری، از فعالین کارگری صنعت نفت رفتیم تا ماجرا را از زبان یکی از حاضرین در صحنه‌ی اعتراضات بشنویم؛ آنچه در ادامه می‌آید مشروح این گفتگوست.
خبرگزاری دانشجو: شرایط کاری در شرکت نفت، نحوه پرداخت حقوق و وضعیت رفاهی کارگران چگونه است؟
میرغفاری: نیروهای وزارت نفت چند دسته‌اند و هر کدام مشکلات خاص خودشان را دارند که ممکن است مشکلاتشان به هم مرتبط نباشد. یک بخش، نیروهای رسمی‌اند که به شرایط پیش آمده اعتراض دارند، دسته‌ی دیگر نیروهایی هستند که در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های بهره‌برداری رسیده به صورت پیمانی کار می‌کنند و به آنها اصطلاحا ارکان ثالث می‌گویند؛ یک بخش هم نیروهایی هستند که روی پروژه‌هایی که به بهره برداری نرسیده‌اند، کار می‌کنند و به آنها نیروهای پروژه‌ای گفته می‌شود.
ما نیروهای ارکان ثالت (پیمانکاری) هستیم؛ یعنی در چارت مجتمع گاز و پالایشگاه هستیم اما پیمانکار تامین نیرو، طرف حساب ما به شمار می‌آید. اجرا نشدن قانون اداره کار برای ما، از مشکلاتی است که با آن مواجه هستیم، در تجمعی که چهارشنبه 16 تیر در میدان کاکتوس عسلویه برگزار شد، خواستار اجرای این قانون بودیم.
ما همچنین با مشکلات دیگری از جمله کم بودن حقوق و مرخصی، عدم اجرای قوانین مربوط به مشاغل سخت، نبود خدمات رفاهی مناسب جهت زندگی، عدم وجود خدمات درمانی مناسب علی‌رغم هوای آلوده‌ی منطقه و برخوردهای حراستی و امنیتی با اعتراض و مطالبه‌گری مواجه‌ایم.
خبرگزاری دانشجو: در این بین رفتار کارفرما چگونه است؛ از حقوق کارگران حمایت می‌کند؟
میرغفاری: مشکل دیگر ما زد و بندهای موجود در بین پیمانکاران و کارفرماهاست. زمانی که ما به پیمانکار معترض می‌شویم، کارفرما حافظ منافع شرکت‌های پیمانکاری می‌شود و با ما برخورد می‌کند؛ مثلا اگر ما به کاهش کیفیت غذا یا کمبودن مرخصی اعتراض کنیم، حراست شرکت گاز ورود می‌کند در حالی که این مشکل میان ما و پیمانکار است.
از طرفی شرکت گاز می‌گوید که مشکلات شما ارتباطی به کارکنان رسمی ندارد و از طرف دیگر وقتی معترض می‌شویم، حراست نفت یا گاز و مدیران ارشد شرکت گاز ورود می کنند و بازوی فشار شرکت پیمانکاری می‌شوند.
خبرگزاری دانشجو: شرایط حقوق و دستمزد کارگران چگونه است؟
میرغفاری: وقتی می‌گوییم کارگر، منظور کارگر یدی و کارگر ساده نیست؛ در اینجا کارگر به کسی گفته می‌شود که ذیل قانون کار، کار کند و همه از کارگر ساده تا سرکارگر و مهندس و نیروهای متخصص و... جزء شرکت‌های تامین نیرو هستند و کارگر اطلاق می شوند؛ مثلا در چارت شرکت گاز پالایشگاه دهم که خودم نیز جزء آنجا هستم، تنها دو-سه نفر رسمی هستند و باقی کارگران توسط تامین نیرو، تامین می‌شوند. حقوق و دستمزد نیز برای افراد متفاوت است و از حدود 4 الی 5 میلیون شروع شده و ممکن است به 10 یا 11 میلیون برسد.
خبرگزاری دانشجو: نارضایتی های امسال به طور مشخص از کجا آغاز خورد؟ نقطه شروع خاصی داشت؟
میرغفاری: چند سال است نیروهای ارکان ثالث و پروژه‌ای نسبت به شرایطی که دارند معترض‌اند؛ نیروهای پروژه‌ای غالبا به صورت ماهیانه حقوق نمی‌گیرند و این تبدیل به عرف شده که سه یا چهار ماه تاخیر در حقوق داشته باشند و برای به دست آوردن حقوقشان، اعتصاب کنند.
ارکان ثالثی‌ها نیز تا چند سال گذشته به این مشکل دچار بودند اما در پی سری اعتصاباتی که داشتند، تصمیم گرفته شد شرکت گاز حسابی مشترک با شرکت های پیمانکاری ایجاد کند و قبل از ایجاد صورت وضعیت شرکت های پیمانکاری حقوق و دست مزد ارکان ثالثی‌ها پرداخت شود تا شرکت‌ها نتوانند پول دریافتی را در جای دیگر سرمایه‌گذاری کنند.
مسئله‌ی امنیت شغلی همیشه جزء مسائل کارگران بوده است و اکثر اوقات در منطقه اقتصادی ویژه فارس، کارگران معترضند.
خبرگزاری دانشجو: در اعتراض اخیر کارگران به طور مشخص چه اتفاقی افتاد؟
میرغفاری: هنگامی که دولت بودجه 1400 را مشخص کرد و افزایش حقوق نیروهای رسمی مشخص شد، مواردی از جمله افزایش حقوق تا سقف 2.5 میلیون و افزایش پلکانی مالیات وجود داشت؛ این موضوع باعث شد برخی نیروهای رسمی افزایش حقوق نداشته باشند یا میزانی اندک، افزایش حقوق داشته باشند و حتی دچار کاهش حقوق شوند؛ در نتیجه کارگران همزمان تجمعاتی صنفی در مقابل مجلس و مجتمع گاز پارس جنوبی برگزار کردند. همچنین در پایانه صادراتی خارک، اقداماتی در اعتراض به این حرکت انجام دادند؛ مثلا کشتی‌های رسیده به بندر را بارگیری نکردند و اینها باعث شد که مجلس و وزیر به مساله ورود کنند.
کارگران پروژه‌ای نیز در همین زمان، شورایی به نام شورای هماهنگی نیروهای وزارت نفت تشکیل دادند و با دغدغه هایی مثل افزایش حقوق، کمبودن مرخصی، نداشتن تشکل کارگری و امنیت شغلی شروع به اعتصاب کردند؛ در ادامه‌ی اعتراضات، کارگران محل کار را ترک کردند و مسئله بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. شبکه های خارجی نیز اعتراضات را پوشش دادند و موج سواری کردند. پس از رسانه‌ای شدن اعتصاب کارگران سطح انتظارات بالا رفت؛ مثلا در کمپین اولیه خواسته‌ها، حقوق و مرخصی بود اما رفته رفته به سمت حذف پیمانکار رفت. در حال حاضر این اعتراضات کماکان هم ادامه دارد.
خبرگزاری دانشجو: پس این موج اعتراض از اردیبهشت شروع شده و تا اکنون ادامه دارد؟
میرغفاری: کارگران پیمانکاری این مشکلات را از قدیم داشتند، اعتراضات هم بوده اما هیچوقت اخبارش دیده نمی‌شد و در همین منطقه می‌ماند، اما با اتفاقاتی که رخ داد، موجب شد که این قضیه در سطح کلان مطرح شود.
خبرگزاری دانشجو: چه گروه هایی به اعتراض اضافه شدند؟
میرغفاری: کار از فاز 13 و 14 شروع شد و کم‌کم شورا و کمپین به سمت پروژه‌های خوزستان رفت. بعد کارگران اورهال پالایشگاه تهران آمدند و اعتصاب کردند و پالایشگاه تهران حدود 600- 700 نفر را اخراج و تسویه کرد که دوباره این خبر سر و صدای زیادی کرد.
خبرگزاری دانشجو: خواسته اصلی شما در این اعتراضات چه چیزی بود؟
میرغفاری: کارگران پروژه‌ای 24 روز کار می‌کنند و 6 روز استراحت. با فشارهایی که کارفرما و شرکت‌ها می‌آورند، معمولا همان 6 روز استراحت را هم ندارند. مثلا کارفرما وعده داده که فلان تاریخ پروژه را به بهره‌برداری می‌رسانیم و برای این که به این قول برسد، همان چند روز مرخصی کارگر هم لغو می‌شود و میبینیم که کارگر دو الی سه ماه است که در منطقه بدون مرخصی کار می‌کند.
مسئله بعدی بحث پایین بودن امنیت شغلی است. کارفرمایان هر زمان که بخواهند خیلی راحت و بدون هیچ مشکلی کارگر را اخراج می‌کنند. مسئله‌ی دیگر پایین بودن حقوق است.
خبرگزاری دانشجو: معترضین تنها کارگران رسمی با 10 میلیون تومان حقوق بودند که با افزایش حداکثر 2.5 میلیون تومانی حقوقشان، مخالف بودند؟
یک گروه نیروهای رسمی هستند که جزء مدیریت خدمات کشوری‌اند و قانون بودجه بر حقوقشان موثر است. گروه دیگر نیز ذیل قانون کار و تامین اجتماعی‌اند. قبل از شروع سال، شورای عالی حقوق و دستمزد تشکیل می‌شود و افزایش حقوق این گروه، در گرو تصویب این شوراست.
خبرگزاری دانشجو: این اعتراضات از طرف رسمی‌ها آغاز شد یا از طرف پیمانی‌ها؟
میرغفاری: پیش از این سلسله اعتراضاتی انجام گرفته بود اما وقتی اعتراض کارگران رسمی انجام گرفت، ماجرای اعتراضات آغاز شد.
البته پروژه‌ای‌ها معترض به این بودند که چرا کارگران رسمی اجازه تجمع دارند و به آن تجمع صنفی می‌گویند و تجمع که می‌کنند و بحث اعتراض و اعتصاب و ترک‌کار طلقی نمی‌شود اما اگر پروژه‌ای‌ها تجمع کنند، نامش می‌شود: اعتراض اعتصاب و خلل در تولید پایدار پالایشگاه و مسائل امنیتی شده بعد از آن برخی نهادها ورود می‌کنند. چنین مقایسه‌هایی هم که به وجود آمد، در شدت گرفتن ماجرا بی‌تاثیر نبود.
خبرگزاری دانشجو: تشکل کارگری‌ای وجود داشت که از شما حمایت کند یا اعتراضات را ساماندهی کند؟
میرغفاری: نه اصلا. ما هیچ تشکلی نداریم؛ چه کارگران پروژه‌ای و چه کارگران ارکان ثالث اجازه‌ی ایجاد تشکل ندارند و این جزء خواستههای ماست. به شخصه چهار-پنج بار به اداره کار منطقه ویژه برای ایجاد تشکل رفتم اما اجازه ایجاد تشکل به ما ندادند، متاسفانه علی رغم یکی-دوسال پیگیری، هنوز نتوانستیم تشکلی ایجاد کنیم.
خبرگزاری دانشجو: بهانه‌ی آنها برای ندادن مجوز چه بود؟
میرغفاری: وقتی بنده می‌خواهم از طرف کارفرمای خودمان یعنی شرکت گاز اقدام کنم با من برخورد می‌شود؛ چون اصلا برایشان قابل پذیرش نیست، در حالی که قانون به من اجازه ایجاد تشکل قانونی داده است. هنگامی که از جانب اداره کار اقدام می‌کنیم با امروز و فردا کردن، کار را به تعویق می‌اندازند.
می‌گوییم: «شما ورود کنید و اجازه بدهید تشکلی داشته باشیم، چون کارفرما با ما بد برخورد می‌کند.» وقتی از سمت آنها اقدام می‌کنیم، آنها می‌گویند: «چشم! پیگیری می‌کنیم. باید یک جلسه با مدیران شرکت گاز بگذاریم. یک جلسه با مدیران رسمی شما...» و به طرق مختلف سنگ اندازی می‌کنند.
خبرگزاری دانشجو: ماجرای تشکیل شورای کارگران پروژه خودجوش بود؟ و چگونه شکل گرفت؟
میرغفاری: ما چندین گروه کاری در تلگرام داریم که بین 10 تا 30 هزار نفر در آن عضو هستند. اینها کارگرانی هستند که در گروه به دنبال نیازهای شغلی‌اند. بعد از اعتصابات و اعتراضات همین گروه‌هایی که جنبه بازاریابی و کاریابی داشتند، ماهیتشان تغییر کرد و به گروههای اعتراضی و مطالبه‌گری تبدیل شدند. از دل این گروه و از بین اعضای فعال آن "شورای کارگران پروژه ای" پدید آمد.
خبرگزاری دانشجو: گروه یا رسانه خاصی از شما حمایت کرد تا بتوانید بهتر دیده بشوید؟
میرغفاری: گروه خاصی نبود. اما برای مثال، خودم از چند ماه پیش در بستر فضای مجازی مثل اینستاگرام مشکلاتمان را مطرح کردم. یا با صفحاتی که مربوط به نماینده‌ها بود و یا مسئولین دفترشان ارتباط گرفتیم. همچنین با دانشجویان عدالتخواه و آقای خراسانی نیز در این راستا ارتباطاتی گرفتیم.
خبرگزاری دانشجو: بعد از این اعتراضات آیا تغییراتی جهت سامان گرفتن اوضاع، انجام گرفت؟
میرغفاری: خیر، تاکنون حداقل تغییرات مدنظر هم انجام نشده. یک سری حرکات اندک و نمایشی انجام شده، مثلا اداره کل کار استان بوشهر اکیپی فرستاد و چند جا را دیدند اما معلوم نبود با چه کسی صحبت کردند، نماینده کارگری چه کسی است و حرف چه کسانی شنیده شد؟
در واقع یک بحث نمایشی برگزار شد و بعدش هم هیچ. چیز خاصی که ما در عمل لمس کرده باشیم، مثلا مدیر عاملی آمده باشد حداقل وعده ای داده باشد اتفاق نیفتاده است.
خبرگزاری دانشجو: اعتراضات چه پیامدهایی برای کارگران داشت؟
میرغفاری: پالایشگاه تهران حدود 600-700 نفر از نیروهای اورهالش را اخراج کرد. این نیروها، نیروهای موقتی یک ماهه یا کمی بیشتر بودند که پس از اعتراضشان با آنها تسویه شد. از طرفی با برخی کارگران پروژه‌ای به صورت موردی برخورد شد، مخصوصا کسانی که لیدر بودند و مسائل و مشکلات را مطرح می‌کردند.
باید توجه داشت این نیروهای معترض آتش زیر خاکسترند؛ هر چند آتش آنها با سخنرانی وزیر یا رییس اداره کار در رسانه، کمی سرد شده باشد اما اگر بررسی مسائل و عمل به وعده‌ها صورت نگیرد، ممکن است این آتش دوباره شعله‌ور شود و کسی هم نتواند آن را کنترل کند.