تعاونی‌های سهامی عام، ظرفیت مغفول مانده ورود مردم به بورس

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، زمانی که معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مدل تعاونی را برای واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس پیشنهاد کرد، کمتر کسی به تحقق عینی و عملی آن امید داشت، اما در همان زمان واگذاری در قالب تعاونی سهامی عام مطرح شد. با این همه عدم شناخت از این مدل تعاونی و نقش مهمی که می‌تواند در اقتصاد مردمی ایفا کند موجب عدم استقبال از این مدل واگذاری شد آن هم در شرایطی که باشگاه‌های بزرگی در دنیا از جمله رئال مادرید و بارسلونا با این مدل اداره می‌شوند. با مهدی مسکنی، معاون تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره این ظرفیت کمتر استفاده شده در اقتصاد ایران گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

تعاونی‌ها ظرفیت‌های مهم و مغفول‌مانده‌ای در اقتصاد ایران هستند و یکی از همین ظرفیت‌های مغفول مانده تعاونی‌های سهامی عام هستند که امکان بورسی شدن هم دارند. می‌توانید توضیح دهید شرکت تعاونی سهامی عام چیست؟
براساس بند (۹) ماده (۱) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (۴۴) قانون اساسی مصوب ۱۳۸۷ و اصلاحیه بعدی آن، شرکت تعاونی سهامی‌عام نوعی شرکت سهامی‌عام است که با رعایت قانون تجارت و محدودیت‌های موجود در «قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی» تشکیل می‌شود.
شرکت تعاونی سهامی عام نوع بخصوص و منحصر به فرد شرکت‌های بزرگ است که اجازه فروش سهام به عموم مردم را دارد. مؤسسان اینگونه شرکت‌های تعاونی قسمتی از سرمایه تعاونی را از طریق فروش سهام به عموم مردم تأمین می‌کنند. این نوع تعاونی‌ها، تنها تعاونی‌هایی هستند که امکان عرضه سهام خود در بازار سرمایه (بورس) را دارند. تعداد شرکا در شرکت تعاونی سهامی عام به‌دلیل محدودیت تملک سهام، زیادتر از سایر انواع شرکت‌های سهامی است؛ این امر می‌تواند منجر به جمع‌شدن سرمایه‌های کوچک و ایجاد سرمایه‌ای بزرگ شود که انجام فعالیت‌های اقتصادی سنگین را میسر می‌سازد. در این نوع تعاونی‌ها نقل و انتقال سهام آسان است و محدود به رضایت دیگر سهامداران نیست.

آیا محدودیت تملک سهام برای شرکت‌های تعاونی سهامی عام وجود دارد؟ دراین مورد توضیح می‌دهید؟
محدودیت‌ها در اصل محدودیت‌های ذکر شده در ماده (۱۲) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی است از جمله اینکه برای شخص حقیقی ۵ درصد سرمایه، شخص حقوقی ۱۰ درصد سرمایه، شخص حقوقی تعاونی سهامی عام، فراگیر ملی یا شرکت سهامی عام ۲۰ درصد سرمایه، شخص حقوقی دولتی یا مجموع آن‌ها در مناطق کمتر توسعه‌یافته ۴۹ درصد سرمایه، شخص حقوقی دولتی یا مجموع آن‌ها در سایر مناطق ۲۰ درصد سرمایه، مؤسسه عمومی غیردولتی ۲۰ درصد سرمایه، مجموع شرکت‌های دولتی و مؤسسات عمومی غیردولتی ۴۹ درصد سرمایه تعیین شده است.

تشکیل شرکت تعاونی سهامی عام چه مزیت‌هایی دارد؟
این شرکت‌های تعاونی بیشترین مزایا را در مقایسه با شرکت‌های دیگر (تعاونی و غیرتعاونی) برخوردار است. علاوه براینکه از مزایای شرکت‌های تجاری استفاده می‌کند، از مزایای مربوط به شرکت‌های تعاونی نیز بهره‌مند است.

چه مزایایی؟
مثلاً درآمد مشمول مالیات ابرازی تعاونی‌ها مشمول ۲۵ درصد تخفیف است، در کلیه مواردی که دولت برای حمایت از بخش غیردولتی مشوق‌هایی را - بجز مالیات‌ها - ارائه می‌کند، این حمایت برای تعاونی‌ها بیست‌درصد (۲۰%) بیش از بخش غیرتعاونی خواهد بود و همچنین حق‌بیمه سهم کارفرما برای اعضای شاغل در این تعاونی دارای ۲۰ درصد تخفیف است.
علاوه بر این از حمایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بانک توسعه تعاون از شرکت‌های تعاونی به‌عنوان بانک تخصصی بخش تعاونی و صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون برخوردار هستند، ارائه مشاوره، کمک به ارتقای بهره‌وری، آموزش کارآفرینی، مهارت و کارآموزی به‌صورت رایگان است، یارانه سود تسهیلات بانکی و سایر هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه برای راه‌اندازی شرکت تعاونی پرداخت می‌شود.

بحث تأمین سرمایه داخلی و خارجی در این تعاونی‌ها به چه صورت است؟
مهم‌ترین ویژگی این نوع شرکت‌های تعاونی این است که مؤسسین قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند و مهم‌ترین دغدغه آن‌ها یعنی تأمین سرمایه از این طریق برطرف می‌شود، همچنین هیچ محدودیتی در جذب سرمایه خارجی ندارند و براساس قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی می‌توانند سهامدار خارجی داشته باشند.

شرکت‌های تعاونی‌های سهامی عام چه تفاوتی با شرکت‌های سهامی عام دارند؟
شرکت تعاونی سهامی عام نوعی شرکت سهامی عام است با تفاوت‌هایی جزئی؛ مهم‌ترین تفاوت شرکت‌های تعاونی سهامی عام با شرکت سهامی عام محدودیت تملک سهام است که برای جاری شدن روح تعاون در تعاونی سهامی عام توسط قانونگذار دیده شده است.
تفاوت بعدی در حق تقدم خرید سهام، در شرکت‌های تعاونی سهامی عام، در زمان افزایش سرمایه است، در صورتی که تمام یا برخی سهامداران از حق تقدم خود استفاده نکردند کارکنان غیرسهامدار شرکت تعاونی در خرید این سهام تقدم دارند و این به‌دلیل ایجاد اشتغال پایدار و کمک به توسعه بنگاه‌های اقتصادی توسط قانونگذار اعمال شده است، این در حالی است که در زمان افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی عام، حق تقدمی برای کارکنان این نوع شرکت‌ها وجود ندارد.
شرکت‌های تعاونی سهامی عام می‌توانند از مزایای ماده (۹) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی استفاده کنند و از حمایت دولت (وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی)، بانک توسعه تعاون و صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری بخش تعاون برخوردارند.
شرکت‌های تعاونی سهامی عام مشمول ۲۵ درصد معافیت، اما شرکت‌های سهامی عام از این معافیت برخوردار نیستند و البته کلیه سهام شرکت‌های تعاونی سهام عام با نام است در صورتی که سهام شرکت‌های سهامی عام می‌تواند با نام یا بی‌نام باشد.
مجامع عمومی در شرکت‌های تعاونی سهامی عام که تعداد سهامداران آن از پانصد نفر بیشتر باشد، می‌تواند با بلوک‌بندی برگزار شود. هر یک از سهامداران مخیرند از طریق بلوک، نماینده انتخاب کنند یا مستقیماً در مجمع عمومی حضور یابند که این می‌تواند به برگزاری شرکت‌های تعاونی سهامی عام با سهامدار زیاد کمک نماید، اما این موضوع در شرکت‌های سهامی عام وجود ندارد.

تعاونی‌های سهامی عام عضو اتاق تعاون هم می‌شوند؟
بله. شرکت‌های تعاونی سهامی عام می‌توانند اتحادیه تشکیل داده و عضو اتاق تعاون شوند و از مزایای آن استفاده نمایند، در صورتی که برای شرکت‌های سهامی عام در قانون چنین راهکاری دیده نشده است.

فرایند تشکیل شرکت تعاونی سهامی عام به چه صورتی است؟
ابتدا باید متقاضیان تشکیل تعاونی یا مؤسسین به پایگاه اینترنتی معاونت امور تعاون به آدرس https://mcls.gov.ir مراجعه نموده و پس از مطالعه اساسنامه نمونه شرکت‌های تعاونی سهامی عام و دستورالعمل تشکیل این نوع شرکت‌های تعاونی و در صورت تمایل به تشکیل تعاونی، تکمیل فرم‌های شماره (۱، ۲ و ۳) نسبت به ارسال فرم‌های مزبور به همراه مدارک مندرج در ماده ۷ دستورالعمل تشکیل شرکت‌های تعاونی سهامی عام به ادارات شهرستانی، ادارات کل تعاون کار و رفاه اجتماعی اقدام نمایند.
به ترتیب مجوز‌هایی که در فرایند تشکیل و ثبت تعاونی باید اخذ شوند عبارتند از: مجوز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مجوز دستگاه تخصصی ذیربط، مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار و مجوز مرجع ثبت شرکت‌ها.

حداقل‌های سرمایه‌ای برای تشکیل تعاونی سهامی عام چه میزان است؟
در حال حاضر حداقل سرمایه مورد نیاز برای تشکیل تعاونی سهامی عام، مبلغ ۵ میلیارد ریال (پانصد میلیون تومان) است. به لحاظ میزان سرمایه، شرکت‌های تعاونی سهامی عام به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شوند: اول، معاف از ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار با سرمایه حداقل ۵ میلیارد ریال تا ۲۸۰ میلیارد ریال که این تعاونی‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت نشده و تنها مجوز معافیت از ثبت دریافت می‌کنند و تنها تحت نظارت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند. دوم مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار با سرمایه بیش از ۲۸۰ میلیارد ریال هستند که این تعاونی‌ها در صورت ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و داشتن شرایط لازم، می‌توانند در بورس یا فرابورس پذیرفته شده و سهام خود را از طریق بازار سرمایه عرضه کنند. این تعاونی‌ها علاوه بر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار می‌گیرند. ضمناً در صورت پذیرش در بورس یا فرابورس از تخفیفات مالیاتی آن نیز برخوردار خواهند شد.
لازم به ذکر است حداقل‌های مرتبط با تأسیس بانک یا مؤسسه مالی و اعتباری و مؤسسه بیمه‌ای براساس نصاب‌های اعلامی بانک مرکزی و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی و مصوبات هیأت وزیران است.

چه اشخاصی می‌توانند سهامدار شرکت تعاونی سهامی عام گردند؟
کلیه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی می‌توانند سهامدار تعاونی سهامی عام گردند، حتی محجورین و افراد زیر ۱۸ سال نیز از طریق «ولی قانونی» خود می‌توانند سهامدار این شرکت‌ها شوند؛ لذا محدودیت و شرایط خاص برای سهامداری در شرکت‌های تعاونی سهامی عام وجود ندارد.

تفاوت شرکت‌های تعاونی سهامی عام با تعاونی متعارف چیست؟
شرکت‌های تعاونی سهامی عام براساس قانون تجارت و قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی تشکیل می‌شود، در حالی که شرکت‌های تعاونی متعارف براساس قانون بخش تعاونی تشکیل می‌شود. در شرکت‌های تعاونی سهامی عام «سهم و سرمایه» اهمیت دارد در صورتی که در شرکت‌های تعاونی متعارف «عضو» اهمیت بیشتری دارد. سهامداران در شرکت‌های تعاونی سهامی عام به میزان سهام خود حق رأی دارند لیکن در تعاونی‌های متعارف هرعضو با هر میزان سهام فقط یک حق رأی دارد.
سهام تعاونی‌های سهامی عام می‌تواند در بازار سرمایه عرضه و خرید و فروش شود، اما سهام تعاونی‌های متعارف نمی‌تواند در بازار سرمایه عرضه شود. محدودیتی در خرید سهام تعاونی‌های سهامی عام وجود ندارد (افراد زیر ۱۸ سال و معلولین ذهنی و... نیز می‌توانند از طریق، ولی قانونی خود سهامدار این شرکت‌ها باشند) در صورتی که در تعاونی‌های متعارف فقط افراد بالای ۱۸ سال که ممنوعیت قانونی ندارند می‌توانند عضو شوند. ضمناً معلولین ذهنی و زندانیانی که محروم از حقوق اجتماعی هستند، نمی‌توانند به عضویت این تعاونی‌ها درآیند.
در عین حال تعاونی سهامی عام هیچ محدودیتی در جذب سرمایه خارجی ندارند و براساس قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی می‌توانند سهامدار خارجی داشته باشند، اما براساس ماده (۱۰) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ فقط می‌توانند سهامدار غیرعضو خارجی داشته باشند.

الان وضعیت این شرکت‌ها در کشور به چه صورت است و آخرین آماری که از آن‌ها دارید چیست؟
تاکنون تعداد ۲۵ شرکت تعاونی سهامی عام در ۱۰ استان کشور به ثبت رسیده است. این تعاونی‌ها دارای ۷۵۹۸۱ نفر سهامدار (عضو) متشکل از تعداد ۷۵۵۶۷ عضو حقیقی و ۴۱۴ عضو حقوقی و تعداد ۵۳۰۷ نفر اشتغالزایی و سرمایه‌ای بالغ بر ۸۹۶۲ میلیارد ریال هستند.
استان تهران با تعداد ۹ تعاونی سهامی عام رتبه نخست کشور در تشکیل اینگونه تعاونی‌ها را داراست. پس از آن استان‌های خوزستان با تعداد ۵ تعاونی سهامی عام و یزد با تعداد ۴ تعاونی سهامی عام رتبه دوم و سوم را دارا است. استان‌های مازندران، گلستان، گیلان، بوشهر، اردبیل، فارس و خراسان شمالی نیز هرکدام با یک شرکت تعاونی سهامی عام، در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

پیشنهاد واگذاری استقلال و پرسپولیس در قالب تعاونی سهامی عام در بورس هم بر مبنای همین مزیت‌ها مطرح شد؟ در این مورد توضیح می‌دهید؟
با توجه به مشکلات جدی پیش‌آمده برای دو باشگاه استقلال و پرسپولیس توسط کنفدراسیون فوتبال آسیا به‌دلیل عدم استقلال و درآمدزایی ومالکیت واحد دولتی و حذف سهمیه این دو باشگاه در لیگ فوتبال آسیا «شیوه خصوصی سازی» و «هویت مالکان» برای سیل عظیم هواداران، پیشکسوتان، ورزشکاران و عموم مردم ایران و تبعات اجتماعی که در پی خواهد داشت، «نحوه واگذاری این دو باشگاه» را بسیار با اهمیت می‌نماید؛ لذا براساس سیاست‌های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی ابلاغی رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی)، به «توسعه بخش‌های غیردولتی از طریق واگذاری فعالیت‌ها و بنگاه‌های دولتی به بخش‌های خصوصی و تعاونی»، «لزوم رفع محدودیت از حضور تعاونی‌ها در تمامی عرصه‌های اقتصادی و رسیدن به سهم ۲۵ درصد در اقتصاد» و ضرورت توجه ویژه به «اقتصاد مقاومتی» که البته مؤثرترین قسمت در اقتصاد مقاومتی، مقاوم‌سازی اقتصاد از طریق مشارکت اقتصادی و اجتماعی آحاد جامعه است، تأکید و در همین راستا تعاونی سهامی عام نمودن این دو باشگاه حائز اهمیت می‌گردد.
همچنین براساس مطالعات انجام شده توسط دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران در بسیاری از کشور‌های پیشرفته جهان باشگاه‌های فوتبال نهادی مستقل و متعلق به بخش غیردولتی هستند، حتی در باشگاه‌های کشورهایی، چون کره، ژاپن و چین هم شاهد این اتفاق هستیم. باشگاه‌های بزرگ دنیا غیردولتی (تعاونی یا خصوصی) بوده و با مدیریت افراد حقیقی یا اشخاص حقوقی خارج از دولت‌ها اداره می‌شوند. فرمول تعاونی‌سازی باشگاه‌های ورزشی بیش از یکصد سال است که درکشوراسپانیا قدمت دارد، به طوری که دو باشگاه صاحبنام اسپانیا یعنی «رئال مادرید» و «بارسلونا» هر دو تعاونی هستند؛ لذا باتوجه به لزوم استفاده بیشتر از ظرفیت بخش تعاونی براساس منویات رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) آمادگی مشارکت تعاونی‌ها در واگذاری دو باشگاه در قالب تعاونی سهامی عام وجود دارد و این بهترین روش مردمی‌سازی و خصوصی‌سازی باشگاه‌ها است.

منبع: ایران