به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو به نقل از فاطمه رستمی، هنر مفهومی بر اساس اندیشه شکل می‌گیرد.
در بخشی از دیدگاه‌هایی که طی این سال‌ها از سوی آیت‌اللهی مطرح شده بود می‌بینیم که این هنرمند با بیان این‌که تمام ادیان می‌گویند آفرینش خداوند هدفی را تعقیب می‌کند، توضیح داده بود: خداوند در قرآن می‌فرماید «اَفَحَسِبْتُم اَنَّما خَلَقناکُم عَبَثا وَ اَنَّکُم لاتُرْجَعوُنَ» (آیا پنداشته‌اید ما شما را بیهوده آفریده‌ایم و شما به سوی ما بازنمی‌گردید)؛ یا می‌فرماید «وَ ما خَلَقْتُ الجِنَّ و الاِنْسَ اِلَّا لِیعْبُدونِ» (و جنّ و انس را نیافریدیم مگر برای عبادت کردن) یا آن حدیث قدسی که خدا می‌گوید «من یک گنج مخفی بودم که خواستم شناخته شوم.» آیت‌اللهی با تاکید بر این‌که هنرمند هم نمی‌تواند بدون هدف اثری را خلق کند، می‌گفت: اگر کسی بگوید اصلا هدفی در کار نیست، این حرف جایش در فلسفه است، اما یک هنرمند نمی‌تواند چهار تا صندلی شکسته را روی هم قرار بدهد و اسمش را بگذارد هنر مفهومی.
دین و هنر از یک ریشه‌اند
به گفته این چهره ماندگار هنرهای تجسمی در ایران، تمام بزرگان هنر و دین معتقدند دین و هنر از یک ریشه‌اند و از یک چشمه سیراب می‌شوند. وی با اشاره به سخنی از یک متفکر آلمانی این‌طور گفته بود: هر اثری را که به طرف خداجویی نرود و عاری از مذهب باشد، نمی‌توانیم بگوییم هنر است. او اساس هنر را مذهب می‌داند و می‌خواهد بگوید که مذهب و هنر یکی هستند. کاندینسکی در آخر درس‌هایش در باهاس این جمله را می‌گوید: «هر اثری که عاری از مذهب باشد، هنر نیست.» علمای اسلام هم می‌گفتند هنر و مذهب از یک ریشه هستند و به‌همین دلیل است که در طول تاریخ همه مذاهب به‌وسیله هنر تثبیت شده‌اند و هنر هم در خدمت مذاهب بود که پایدار ماند. مثلا اگر هنر مصر در خدمت معابد و مقابر مصری که جنبه‌های مذهبی داشت نبود، الان چیزی از هنر مصر برای ما باقی نمانده بود. آن‌طور که آیت‌اللهی در تالیفات متعدد خود و مقالاتش تاکید کرده، اگر اثر هنر پیش از تاریخ را هم نگاه کنیم، همه آثار مذهبی بودند و ما الان آنها را به‌عنوان نماد می‌شناسیم. بعضی از هنر‌ها گرچه ظاهرا جنبه حکومتی داشتند و سیاسی بودند، ولی باز هم مذهبی بودند، مثل هنر هخامنشیان و ساسانیان. اینها جنبه مذهبی داشتند و نمی‌توانیم آن را نفی کنیم. پایداری هنر و مذهب نشان می‌دهد آنچه برحق است باقی می‌ماند و در واقع مفاهیم باطل گذراست. اگر توانستیم خلاف این را ثابت کنیم، می‌توانیم تعریف را عوض کنیم، ولی متأسفانه نمی‌توانیم.
رهروی دین سید عرب در عالم هنر
سال‌ها ممارست در خلق اثر هنری، جهان‌دیدگی و نوشتن ده‌ها کتاب و مقاله تاثیرگذار در زمینه هنرهای تجسمی، معماری و هنر اسلامی، آیت‌اللهی را به چهره‌ای ماندگار بدل کرد و بار‌ها مورد تقدیر و توجه اهالی فرهنگ و هنر قرار گرفت. از این رو بود که سال ۱۳۹۲ مراسم بزرگداشتی برای مرحوم آیت‌اللهی برگزار شد. در این مراسم جمع چشمگیری از هنرمندان صاحب‌نام کشور به این استاد و مؤلف هنری ادای احترام کردند؛ از علی معلم‌دامغانی، شاعر پیشکسوت و رئیس وقت فرهنگستان هنر تا محمدعلی رجبی، هنرمند نگارگر و آیدین آغداشلو، نقاش شناخته‌شده ایرانی. معلم‌دامغانی در آن مراسم، شعری را که در وصف آیت‌اللهی سروده بود، به این شرح خواند: آیت‌اللهی آیتی عجب است/ حرفه‌اش فن و محنتش ادب است/ کیش آباء متقی دارد/ شور تقوای او بدین سبب است/ پیرو پیر چینیان مانی است/ رهرو دین سید عرب است/ گلش از خاک پاک شیراز است/ شعرش از آن شریعه طرب است/ دانشی‌مرد عرصه هنر است/ حکمت آباء و معرفت‌نسب است/ گر عظامی اگر عصامی اوست/ نسبش نیک و بیش از آن حسب است/ خود تمام است در فضیلت او/ آیت‌اللهی آیتی عجب است.
آیت‌اللهی، پیشرو و پایبند سنت بود
محمدعلی رجبی‌دوانی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر و هنرمند نگارگر در این آیین بزرگداشت در مورد اهمیت شاگردی و جایگاه استادی در فرهنگ و ادبیات ایران سخنرانی کرد و درباره آیت‌اللهی گفت: من حدود ۴۰سال است که افتخار شاگردی این استاد بزرگ را دارم و اگر از من بپرسند که کدام‌یک از کلاس‌های درسی که گذرانده‌ای را به خاطر داری می‌گویم یک کلاس، آن هم کلاس زیبایی‌شناسی که در محضر استاد آیت‌اللهی بودیم. این کلاس و تعلیمات استاد درباره رنگ‌ها چنان تاثیری در من گذاشت که من تابلویی تحت تاثیر تعلیمات ایشان کشیدم. رجبی در پایان سخنان خود از سنت‌گرایانی که از نوآوری به دور است انتقاد کرد و آیت‌اللهی را نمونه هنرمند پیشرو درحالی‌که که پایبند به سنت است خواند و افزود: آیت‌اللهی در کلاس درس از هنر عام که باطن هنرهای خاص است برایمان می‌گفت. او از این می‌گفت که در اصل این هنر معرفت و کمالی نهفته است که اگر آن را یاد نگیریم نمی‌توانیم هنری را خلق کنیم.
هنرمندی که دوجهانه بود
آیدین آغداشلو در مراسم بزرگداشت جاویدنام آیت‌اللهی اظهار کرد: آنچه که در وجود استاد آیت‌اللهی مرا مجذوب خود کرد، دوجهانه بودن اوست. هرچند تندی‌های این انسان شریف وعزیز شامل حال من نشد، اما نمی‌توان انتظار داشت هنرمند همیشه ساکت و بردبار باشد و دنبال حق نرود. آغداشلو در ادامه گفت: آرزوی من برای مردان فرهنگ و هنر سرزمینم این بود که دوجهانه باشند و استاد چنین بود.
دست به قلم؛ از نقاشی تا تالیف کتاب
زنده‌یاد آیت‌اللهی با نگارش ده‌ها کتاب، مقاله و ترجمه به‌روزترین آثار اندیشمندان و هنرمندان دنیا، سعی می‌کرد نه‌تن‌ها به دانسته‌های خودش، بلکه به ارتقای سطح سواد هنری جامعه هنرمندان بپردازد. مقاله‌های پربار این استاد شریف بار‌ها مورد استناد پژوهشگران و دانشگاهیان رشته‌های فرهنگی و هنری قرار گرفته است. از کتاب‌های تألیف‌شده توسط این هنرمند می‌توان به شیوه‌های نقد و نقد قرآنی، نگره هنر انقلاب اسلامی، آیه نور و هنر، شیوه‌های مختلف نقد هنری، مبانی نظری هنرهای تجسمی، مبانی رنگ و کاربرد آن، واژه‌گزینی و همانندسازی، فرهنگ‌نامه واژه‌های فرانسوی در زبان هنری ایران، نوشتار‌های هنری دینی، مصاحبه‌ها، نقد‌ها و تقریرها، نوشتار‌های هنری، ناباوری‌های باورشده و کشکول هنر اشاره کرد. وی همچنین چندین کتاب هنری را از نویسندگان غربی ترجمه کرده است که نگره‌های هنر، تاریخ انتقادی هنر معاصر غرب و درس‌های کاندینسکی در باهاوس ازجمله این کتاب‌هاست.