گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو: به نظر می‌رسد بنیامین نتانیاهو تصمیم گرفته است که دیگر هیچ ملاحظه‌ای در دیپلماسی نداشته باشد. او حتی دیگر تلاش نمی‌کند که برنامه‌های خود را با عبارات نرم و دیپلماتیک بیان کند. پس از سال‌ها صحبت درباره ضرورت "خنثی‌سازی غزه" یا "خلع سلاح آن"، حالا وارد مرحله‌ای جدید شده است: چرا فلسطینیان را به‌طور کامل به مصر و اردن اخراج نکنیم، و سپس آنها را به عربستان سعودی یا سوریه منتقل نکنیم؟
این اظهارات از هیچ نیامده است. از زمانی که دونالد ترامپ "معامله قرن" را اعلام کرد، مشخص بود که طرح آمریکا و اسرائیل به‌دنبال بازتعریف مرزهای مناقشه فلسطین است، به‌گونه‌ای که فلسطینیان دیگر طرفی از معادله نزاع با اسرائیل نباشند، بلکه به یک "بار اضافی" برای کشورهای عربی تبدیل شوند.
اکنون، پس از یک کارزار ویرانگر در غزه و افزایش فشارهای سیاسی داخلی و خارجی بر دولت نتانیاهو، این اظهارات نشان‌دهنده تلاشی آشکار برای تبدیل "طرح آوارگی" از یک ایده حاشیه‌ای به یک استراتژی رسمی است.
از تلاش برای حذف سیاسی تا خلق واقعیت‌های جدید
وقتی نتانیاهو پیشنهاد می‌کند که عربستان سعودی سرزمین‌های وسیعی دارد که می‌تواند فلسطینیان غزه را در خود جای دهد، یا اینکه اخراج فلسطینیان به سوریه ممکن است "یک گزینه عملی" باشد، او فقط یک موضع‌گیری سیاسی موقت اتخاذ نکرده، بلکه نشان داده که اسرائیل در حال تدوین یک سیاست جدید در قبال فلسطینیان است: تبدیل آوارگی به یک سیاست رسمی، نه صرفاً یک پیامد جنگ‌ها یا بحران‌ها.
این اظهارات در خلأ مطرح نشده‌اند، بلکه ما را به سیاستی بازمی‌گردانند که اسرائیل دهه‌هاست در حال دنبال کردن آن است: "تصفیر مسأله فلسطین". از تلاش‌های گذشته برای اخراج فلسطینیان به اردن، تا فشار بر مصر برای پذیرش آوارگان در صحرای سینا، و حالا ایده جدید: چرا عربستان سعودی میزبان آنها نباشد؟ و چرا سوریه نقشی در این طرح نداشته باشد؟
اما هدف واقعی نتانیاهو چیست؟ این اظهارات چه تأثیری در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی دارند؟ و چگونه کشورهای عربی و جهان به این ایده واکنش نشان داده‌اند؟
۱. نتانیاهو و تبدیل آوارگی به "گزینه استراتژیک"
از زمان نکبت ۱۹۴۸، فلسطینیان به‌رغم تلاش‌های مکرر اسرائیل، سرسختانه برای ماندن در سرزمین خود جنگیده‌اند. اما جنگ اخیر در غزه به نتانیاهو فرصت جدیدی داده است: چرا این بحران را به کشورهای عربی صادر نکنیم؟
پشت پرده پیشنهاد انتقال فلسطینیان به عربستان و سوریه چیست؟
الف. تلاش برای ایجاد "مشروعیت جدید جمعیتی"
- برخی محافل اسرائیلی سال‌هاست که این ادعا را ترویج می‌کنند که فلسطینیان "قومیتی اصیل در منطقه نیستند" و باید جای دیگری را برای خود پیدا کنند. پیشنهاد انتقال آنها به عربستان و سوریه، این روایت را تقویت می‌کند که غزه یک "بار اضافی" است که باید از آن خلاص شد.
ب. نابودی ایده "حق بازگشت"
- اگر جمعیت غزه به کشورهای دیگر منتقل شوند، عملاً هرگونه مطالبه برای "حق بازگشت" به فلسطین از بین خواهد رفت، که دقیقاً با راهبرد صهیونیسم برای حذف جمعیتی فلسطینیان هماهنگ است.
ج. گسترش بحران به کشورهای عربی
- اگر عربستان سعودی یا سوریه به مسئله آوارگی فلسطینیان کشیده شوند، این می‌تواند یک بحران دیپلماتیک جدید در منطقه ایجاد کند که به اسرائیل اجازه دهد از اختلافات میان کشورهای عربی بهره‌برداری کند.
د. ضربه به مقاومت فلسطین
- اگر فلسطینیان از غزه اخراج شوند، این به‌معنای از بین رفتن پایگاه اجتماعی مقاومت است. اسرائیل که در حذف مقاومت از طریق جنگ موفق نبوده، اکنون راه‌حلی دیگر را بررسی می‌کند: آواره‌سازی گسترده.
۲. واکنش عربستان به این اظهارات چه بود؟
وزارت امور خارجه عربستان سعودی با صدور بیانیه‌ای شدیداللحن، اظهارات نتانیاهو را محکوم و تأکید کرد:
- "ذهنیت افراطی اشغالگران، پیوند عمیق فلسطینیان با سرزمینشان را درک نمی‌کند."
- "این سخنان برای انحراف افکار عمومی از جنایات اشغالگران در غزه مطرح شده است."
- "صلح تنها زمانی ممکن خواهد بود که اصل همزیستی بر اساس راه‌حل دو کشوری پذیرفته شود."
چرا عربستان این ایده را رد کرد؟
-
موضع تاریخی عربستان در قبال فلسطین
- ریاض همواره مخالف هرگونه طرحی برای اسکان دائمی فلسطینیان در خارج از سرزمینشان بوده و در تمام نشست‌های بین‌المللی بر حق فلسطینیان برای تعیین سرنوشت خود در داخل فلسطین تأکید کرده است.
-
پیامدهای منطقه‌ای
- پذیرش ضمنی این پیشنهاد می‌تواند روابط عربستان با فلسطینیان و دیگر کشورهای عربی و اسلامی را تضعیف کند و به اسرائیل فرصت دهد تا سیاست‌های توسعه‌طلبانه خود را پیش ببرد.
-
ابعاد امنیتی و استراتژیک
- حضور صدها هزار فلسطینی در عربستان می‌تواند تبعات سیاسی و اجتماعی گسترده‌ای داشته باشد که برای حاکمیت سعودی مطلوب نخواهد بود.
-
زمان‌بندی حساس سیاسی
- عربستان در حال حاضر به‌دنبال برقراری توازن دیپلماتیک میان آمریکا، چین و روسیه است، و هرگونه اقدام در راستای پذیرش طرح‌های اسرائیلی می‌تواند این موازنه را به هم بزند.
۳. آیا انتقال فلسطینیان به سوریه ممکن است؟
ایده انتقال فلسطینیان به سوریه پیچیدگی‌های بیشتری دارد. اسرائیل می‌داند که وضعیت سوریه هنوز به ثبات نرسیده و مناطقی در این کشور خارج از کنترل دولت قرار دارند. از این رو، نتانیاهو ممکن است آوارگی فلسطینیان را به‌عنوان فرصتی برای پیچیده‌تر کردن بحران سوریه ببیند.
اما چندین عامل این ایده را غیرواقعی می‌کند:
-
دمشق مخالف چنین طرحی است. علی‌رغم تنش‌های برخی گروه‌های فلسطینی با نظام سوریه، دولت سوریه هرگز از اسکان دائمی فلسطینیان خارج از سرزمینشان حمایت نکرده است.
-
روسیه و ایران این تغییر جمعیتی را نمی‌پذیرند. مسکو و تهران مخالف هرگونه تغییرات دموگرافیک هستند که ممکن است به تغییر توازن قدرت در سوریه منجر شود.
-
ترکیه نیز این طرح را نمی‌پذیرد. آنکارا که در شمال سوریه حضور نظامی دارد، به احتمال زیاد از استقرار جمعیت جدید فلسطینی در نزدیکی مرزهای خود استقبال نخواهد کرد.
۴. آیا جهان از این ایده حمایت می‌کند؟
واکنش بین‌المللی به این طرح عمدتاً ضعیف و مبهم بوده است:
- اتحادیه اروپا درباره "پیامدهای انسانی" هشدار داد اما موضعی قاطع علیه اسرائیل اتخاذ نکرد.
- سازمان ملل متحد این ایده را از نظر اخلاقی محکوم کرد اما گامی عملی در مقابله با آن برنداشت.
این سکوت می‌تواند نشانه‌ای از پذیرش ضمنی برخی کشورها باشد، به‌ویژه آنهایی که به‌دنبال "کاهش تنش" در منطقه هستند.