در نشست آسیبشناسی نمایشگاه مطبوعات مطرح شد:
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نشست آسیبشناسی نمایشگاه مطبوعات پنج‌شنبه 27 آبان با حضور استادان ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و سوره، جمعی از دانشجویان و اهالی رسانه در دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره برگزار شد.
به گزارش انجمن علمی ارتباطات و رسانه دانشگاه سوره، در این نشست دکتر عباس اسدی دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی صحبت خود را با انتقاد از نام نمایشگاه مطبوعات آغاز کرد و گفت که نام این نمایشگاه وافی به مقصود نیست، چرا که در این نمایشگاه تنها مطبوعات و خبرگزاریها حضور ندارند، سایر رسانهها از قبیل رسانههای دیجیتالی و تاحدودی رادیو و تلویزیون نیز حضور دارند. بنابراین بهتر است نام نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاریها به نام دیگری مانند نمایشگاه رسانه تغییر یابد.
وی با اشاره به هدف برگزاری این نشست ادامه داد:« با بررسی 22 دوره نمایشگاه مطبوعات، با جرأت می‌توان گفت که این نمایشگاهها نتوانسته‌اند در برقراری ارتباط مطبوعات با مردم، افزایش تیراژ روزنامهها و کمک به درآمدزایی مطبوعات تأثیرگذار باشند. برای اعتبار این ادعا می‌توان به میزان تیراژ مطبوعات رجوع کرد. چرا با گذشت سال‌ها هنوز تیراژ مطبوعات کشور ما کمتر ار 5000 نسخه است که نصف آن نیز برگشتی است. به عبارتی چرا در کشور 80 میلیونی ما باید تیراژ کل مطبوعات کمتر از سه میلیون نسخه باشد.»
اسدی در ادامه انتقادهایش از نمایشگاه‌های مطبوعات گفت:« نمایشگاه مطبوعات تنها به مکانی برای گرفتن عکس‌های یادگاری مسئولان و صاحبان رسانهها تبدیل شده‌است و هیچ خاصیت دیگری ندارد.»
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی همچنین در انتقاد از نحوه حضور مطبوعات و خبرگزاریها در این نمایشگاه گفت:« متأسفانه بسیاری از خبرگزاریها و مطبوعات، بدون هدف و برنامه در این نمایشگاهها حضور مییابند. مثلا ً در نمایشگاه امسال، زمانی که به غرفه آنها مراجعه میشد بسیاری از آنها هیچ اطلاعات مکتوب و بروشوری درباره تاریخچه و ساختار خود نداشتند تا به مخاطبان و علاقه‌مندان ارائه دهند. گاهی وقتی در این باره سؤال میشد تنها به دادن آدرس یا شماره تلفن دفتر نشریه یا خبرگزاری اکتفا میشد. این یک فاجعه در نوع خود است. مگر میشود نشریه و رسانه‌ای بخواهد مخاطبی را جذب کند اما هیچ اطلاعاتی از ساختار و گذشته خود نداشته باشد؟»
عضو هیأت علمی گروه روزنامه نگاری علامه طباطبایی در مورد مقایسه نمایشگاه مطبوعات ایران با سایر کشورها اظهار کرد: «نمایشگاه مطبوعات ایران با سایر کشورها اصلاً قابل مقایسه نیست. نمایشگاه مطبوعات در ایران به یک بازار مکاره سیاسی می‌ماند که رسانهها از فرصت به‌وجود آمده استفاده می‌کنند تا در محل نمایشگاه با مسئولان مختلف ارتباط برقرار کنند تا به اهداف سیاسی و منافع شخصی خود برسند و کمتر به مخاطبان اصلی یعنی به مردم عادی توجه نشان میدهند. البته حق هم دارند زیرا رسانههای ما سیاست زده‌اند. رسانههای ما برای صاحبانشان به سکوی پرش برای رسیدن به قدرت تبدیل شدهاند. آنها به جای خدمت عمومی، در خدمت قدرت سیاسی و اقتصادی هستند. درحالی که رسانهها در جوامع پیشرفته بیش از آنکه این‌گونه به قدرت بچسبند از آن فاصله می‌گیرند آنها همواره به دنبال صاحبان اصلی رسانهها یعنی مخاطبان هستند. در واقع در جوامع پیشرفته نمایشگاه‌های رسانهها محلی برای یافتن نقاط قوت و ضعف رسانهها هستند. آنها از این فرصتها می‌کوشند ذائقه مخاطبان را بشناسند و براساس آن کیفیت خود را افزایش دهند. آیا در نمایشگاه مطبوعات ایران این اتفاق می‌افتد؟»
دکتر اسدی در ادامه افزود متأسفانه کارگاه و برنامه‌های آموزشی نیز که در نمایشگاه مطبوعات ایران برگزار می‌شوند حاوی مباحث تکراری و کهنه هستند و تأسف‌بارتر اینکه برخی از این کارگاه‌ها توسط افرادی اجرا می‌شوند که هیچ تخصصی در موضوع مورد بحث نداشته و ندارند و تنها به خاطر جایگاه سیاسی و اجرایی به این کارگاه‌ها دعوت می‌شوند که جای تأمل دارد.
در ادامه این نشست دکتر یوسف خجیر مدیر گروه ارتباطات دانشگاه سوره نیز در صحبت‌های خود با تمرکز بر سه واژه کلیدی نشست اظهار داشت:« تأکید بحث بر سه واژه آسیبشناسی، نمایشگاه و نمایشگاه مطبوعات است. آسیبشناسی یعنی بررسی وضعیت فعلی و موجود نمایشگاه، نقاط مثبت و منفی آن و ارائه راهکار برای بهبود وضعیت آن، مسأله دوم بحث نمایشگاه و کارویژه آن است. نمایشگاه فصل مشترک روابط عمومی و بازاریابی است که دارای چهار کارکرد اصلی است. نمایشگاه محل نمایش و ارائه توانمندیهای صنعت مطبوعات کشور، بازاریابی حضوری و ارتباط با مخاطبان، استفاده از تجربیات و ظرفیتهای همکاران و همافزایی در جهت بهبود صنعت و ارتباط با همکاران خارجی و کسب تجربه آنان است. باید دید در این نمایشگاه این چهار عامل صورت گرفته است؟ با توجه به این مباحث باید این سؤالات مطرح و جواب آن احصا شود. نمایشگاه برای چه ایجاد شده‌است؟ نحوه هم‌اندیشی همکاران با یکدیگر و با رسانههای خارجی چگونه بوده‌است؟ نحوه عرضه به مردم چگونه بوده است؟ و قسمت سوم خود نمایشگاه مطبوعات امسا لظرفیتها و توانمندی‌ها و ضعفها و کاستیهای آن بوده است.»
عضو هیأت علمی دانشگاه سوره در ادامه به تاریخچه‌ای از نمایشگاه مطبوعات از سال 1372 تا کنون پرداخت و بیان داشت: «نمایشگاه مطبوعات از سال 1372 در ذیل نمایشگاه کتاب با عنوان جشنواره مطبوعات کار خود را آغاز کرد و تا دوره هفتم تحت همین عنوان بود اما از دوره هشتم عنوان نمایشگاه به خود گرفت اما کماکان ذیل نمایشگاه کتاب برگزار میشد تا اینکه دوره چهاردهم به عنوان نمایشگاه مستقل برگزار و در دوره پانزدهم تاکنون در فصل پاییز در مصلی برگزار میشود. اگرچه این جدایی و استقلال باعث کاهش مخاطبان نمایشگاه شد اما فرصتهای چون نگاه تخصصی مسئولان و کارگزاران رسانه، ظهور و حضور قوی‌تر رسانهها و مطبوعات، وجود مخاطب خاص و ... شده است.»
وی در ادامه با بررسی وضعیت نمایشگاه امسال در مقایسه با دوران‌های گذشته، محاسن این دوره را حضور حداکثری مطبوعات از جناحهای مختلف و رسانههای حامی، منتقد و مخالف دولت، حضور و توجه خوب مسئولان قوای مجریه و مقننه و تا حدودی قضاییه در نمایشگاه و برگزاری نشستهای خبری، حضور نمایندگان رسانهها و خبرگزاریهای خارجی و نشستهای خبری گوناگون آنها، توجه و کاهش هزینه حضور مطبوعات خصوصی و کاهش تصدیگری دولت و حتی توجه افکار عمومی و مردم به نقش مطبوعات که به صورت اعتراض و تجمع به صورت پدیده و مسکن مهر به افکار عمومی در این دوره از نمایشگاه بود برشمرد و گفت:« در این دوره مسئولان مملکتی چون مسئولان قوه مجریه، مقننه و قضائیه به خاطر انتخابات و یا مسائل دیگر بیشتر از دورههای قبل حضور داشتند و این نشان می‌دهد که در ارتباطات سیاسی آنها متوجه نقش مطبوعات و این نمایشگاه در جامعه شدهاند.»
همچنین وی در ادامه با تأیید مباحث دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی به مسئله فقدان سیاست و راهبرد در برگزاری نمایشگاه از ابتدا تاکنون اشاره کرد و گفت که ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که سیاستها و راهبردهای برگزاری نمایشگاه مطبوعات کشور ما چیست؟ کارکرد ویژه این نمایشگاه در سالهای اخیر چه بوده است؟
عضو هیأت علمی دانشگاه سوره در ادامه به بیان نقاط ضعف نمایشگاه پرداخت و بیان داشت که نخستین نقطه ضعف بعد فقدان سیاست و اهداف، تصدیگری دولت و معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. اگر نمایشگاه جایی برای ارائه توانمندی مطبوعات و خبرگزاریهاست، برنامهریزی، مسئولیت و برگزاری آن نیز باید با خود کارگزاران مطبوعات و اصناف مرتبط با آنها باشد. ما از یک صنف به نام جامعه مطبوعات صحبت میکنیم اما تصدیگری نمایشگاه آن با دولت بوده‌است پس جایگاه صنف کجاست؟ بیشتر این دولتها و معاونتهای مطبوعاتی هر دوره هستند که توانمندی خود را در نمایشگاه مطبوعات نشان میدهند نه مطبوعات، خبرگزاریها و فعالان این حوزه. ضعف سوم در دورههای آموزشی در این نمایشگاه است، در این دوره 23 کارگاه برگزار شده‌است اما چقدر آن به مسائل صنفی، قانونی، حقوقی و محتوایی مطبوعات پرداخته شده‌است و چقدر در این نشستها خود کارگزاران، سردبیران و خبرنگاران خبره حضور داشتهاند و نظرات خود را بیان کردند؟ آیا برگزاری دورههای تکراری یا حضور مسئولان سیاسی در نشستها میتواند راهگشا باشد یا پرداختن به مسائل مبتلا به و فعلی مطبوعات با حضور خود عوامل و دستاندرکارن روزنامه و خبرگزاریها؟ به جامعه صنفی مطبوعاتی پرداخته شده‌است؟ خبرنگار مسئله صنفی، حقوقی و محتوایی دارد. برگزاری 23 نشست علمی در نمایشگاه خیلی خوب است اما آیا از خود صاحبان حرفه و رسانهایهای با تجربه و افراد متخصص استفاده شد؟ کارگاه‌ها به همت مرکز مطالعات رسانه برگزار شده‌است که همان مباحثی که در دورههای آموزشی این مرکز تدریس میشود به صورت کارگاه چند ساعته در این نمایشگاه هم برگزار میشود. اگر بحث روزنامهنگاری آنلاین است پس بحث عملی آن چه میشود؟ جای بررسی مشکلات بیمه، مشکلات خبرنگاران آزاد و پشتیبانی صنفی از این خبرنگاران و انجمن صنفی، تهدیدها و محدودیتهای این حرفه در این نمایشگاه خالی است.»
همچنین وی با اشاره به جای خالی دانشگاه‌ها در نمایشگاه مطبوعات اظهار کرد:«ما وقتی صنعت مطبوعات را می‌آوریم صنایع مرتبط با آن را هم باید بیاوریم. در این نمایشگاه جای مراکز دانشگاهی حوزه ارتباطات چون علامه طباطبایی، سوره، دانشگاه آزاد و واحدهای مختلف آن به ویژه تهران مرکز کجا بود؟ این نمایشگاه میتوانست محلی برای کشف فرصتها و چالشهای رسانهها و نهادهای آموزشی آن باشد، به نوعی اینجا میتوانست فصل مشترک بین مباحث نظری و مباحث عملی و بازار کار باشد.»
خجیر بخشی از علت عدم استقبال مردم از این نمایشگاه را نحوه برگزاری نمایشگاه و بخش دیگر را ضعف مطبوعات به دلیل ناکارآمدی نظام آموزش و قدیمی بودن شیوهها و حوزههای روزنامهنگاری و فقدان مباحث بازاریابی رسانهها و شیوههای جذب مخاطب در دانشگاه‌ها دانست و گفت که برگزاری نشست علمی دانشگاهی در این نمایشگاهها به کم کردن فاصله آموزشی از دانشگاه تا محیط کار کمک می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه سوره در بخشی از سخنان خود به آسیبشناسی نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاریها از بعد بازاریابی پرداخت و گفت:« آیا این نمایشگاه توانست به‌خوبی بازاریابی کند؟ آیا غرفه‌داران توانستند به‌خوبی کالا و خدمات خود را بازاریابی کنند؟ آیا طبقه دوم نمایشگاه مورد بازدید قرار گرفت؟ نمایشگاه قرار است به دولت بیلان بدهد نه کار رسانه‌ای کند. چینش غرفه‌ها در این نمایشگاه با توجه به این نگاه بود و می‌خواست توانمندی دولت را به رخ بکشد نه یک کار صنفی انجام دهد.»
اسدی نیز در تأیید صحبت‌های خجیر گفت:« در نمایشگاهها یک نوع تبعیض بازدیدی اتفاق می‌افتد. بازدیدها عادلانه نیستند زیرا تقسیم غرفه‌ها عادلانه نیست.»
وی همچنین ضمن تأیید سخنان خجیر از اختصاص نمایشگاه به دولت اظهار گلایه کرد و گفت:« این نمایشگاه محل خودنمایی مقامات هستند که نه کاری برای رفع مشکلات رسانه و روزنامه‌نگاران می‌کنند و نه به وعده‌های که در نمایشگاه میدهند عمل می‌نمایند و رسانهها هم دلشان خوش است که دو نفر و نصفی از مسئولان از غرفه‌هایشان بازدید کردند و جای تأسف است که رسانهها برای دعوت از استادان و پژوهشگران به غرفه‌هایشان به اندازه دعوت از مسئولان رقابت نمی‌کنند و این همان آفتی است که نمایشگاه مطبوعات به آن مبتلا شده است.»
هادی قاسمی مدیرعامل خبرگزاری دانشجو که در نمایشگاه مطبوعات با برند دکتر سلام حضور یافته بود نیز از میان حاضران در این نشست گفت:« در فضای رسمی رسانه ها به دو دلیل در نمایشگاه حضور مییابند، نخست اینکه اگر من به نمایشگاه مطبوعات نیایم از بقیه رقبایم عقب هستم. نمایشگاه محل حل و فصل و آشنایی با مشکلات رسانه ها برای مسئولان رسانهها و آشنایی و ارتباط با مسئولان سیاسی است. نمایندگان تهران در مجلس به نمایشگاه آمدند اما نه مردم و نه بعضی از اهالی رسانه آنها را نمی‌شناختند. نمایشگاه فضایی است که هم نمایندگان مجلس و وزیران با مطبوعات آشنا می‌شوند و هم رسانهای‌ها و مردم با چهره آنها بیشتر آشنا می‌شوند. دوم حضور من رسانه باعث ارتباط بیشتر من با مخاطبان و حتی اسپانسرها و حامیان مالی و عقد قرارداد با آنها میشود. ما در این نمایشگاهها به نوعی بازاریابی میکنیم»
همچنین وی در ادامه به مقایسه فضای رسمی و غیررسمی نمایشگاه پرداخت و اظهار کرد:« فضای غیررسمی به مراتب از فضای رسمی بهتر است. امتیازاتی که در فضای غیررسمی در ارتباط با همکاران، مشتریان و مسئولان سیاسی می‌توان گرفت به مراتب بیشتر است.»
پس از واکاوی مسائل مختلف نمایشگاه مطبوعات در این نشست دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی در سخنان پایانی خود خاطرنشان کرد:« نمایشگاه مطبوعات خوب است اما در برگزاری آن بی‌هدفی حاکم است، دولت نباید در برگزاری آن کمک کند و باید کاری کنیم که مطبوعاتی که شناخته‌شده نیستند بتوانند با حضور خود عرض اندام کنند. مشکل دیگری که ما داریم این است که مدیران ما متخصص نیستند و اصلاً خودشان روزنامه خودشان را نمی‌خوانند. در اکثر رسانه ها از مدیر تا خبرنگار انتصابی است.»
عضو هیأت علمی دانشگاه سوره نیز در پایان در بیان راهکارهای ارتقای نمایشگاه مطبوعات در کشور گفت:« باید نقاط مثبت نمایشگاه امسال را تقویت کنیم و در کنار آنها باید تصدیگری نمایشگاه را کامل به خود مطبوعاتیها و اصناف مرتبط به آن واگذار کرد، دوم کمک به روزنامهها و نشریات خصوصی و غیردولتی جهت حضور در نمایشگاه و حضور حداکثری و اجماع رسانه‌هاست. سوم حضور و اعطای غرفه به رسانههای خارجی و برگزاری دورههای مشترک آموزشی و صنفی جهت تبادل تجربیات است. نکته بعدی نشستهای بین خود صاحبان و فعالان خبرگزاریها و روزنامهها با یکدیگر و تبادلات تجربیات حرفهای و صنفی بین خود آنهاست، زیرا هیچ کس به اندازه خود آنها نسبت به مشکلاتشان مطلع نیستند و در پایان استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی و پژوهشی دولتی و غیردولتی مرتبط با صنعت مطبوعات است، نمایشگاه حلقه مفقوده بازار کار و دانشگاه است. به واقع این خلأ میتوانست از طریق این نمایشگاه پرشود که متأسفانه این اتفاق در این دوره هم نیفتاد.»
ارسال نظرات