گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- زینب صارم؛ روز عید قربان، جزو برترین اعیاد مسلمین است که یادآور خاطره ابراهیم (ع) و ذبح پسرش اسماعیل(ع) است. در روایات و احادیث عید قربان دارای اعمال و آداب خاصی است که حکایت از ارزش و اهمیت این روز در نزد مسلمانان دارد.
امام صادق(ع) فرمود: «خداوند از شبها، چهار شب را برگزیده است که نیمه شعبان و شب قدر و شب عید فطر و شب عید قربان است.» (1)
عید قربان، در نزد مسلمانان دارای اعمال و آداب خاصی است از جمله آن که روزه در این عید حرام است؛ دوم نماز عید به امامت امام (ع) برگزار می شود؛ سوم قربانی کردن که رابطه مستقیمی با جریان ذبح اسماعیل به دستور خداوند دارد نیز مستحب است.
امام جواد (ع) : در روز عید قربان بهتر از پنج کار نیست ...
امام جواد (ع) در رابطه با آداب عید قربان می فرمایند: «در روز عید قربان بهتر از پنج کار نیست یکم قربانى کردن دوم به دیدن پدر و مادر رفتن سوم به دلجوئى خویشى که قطع رحم کرده شتافتن تا از ما زاد خرج خود به او دستگیرى کند و بر او سلام کند چهارم کسى که از قربانى خود بخورد و با بقیه آن همسایگان یتیم و بیچاره و بنده را مهمانى کند پنجم بازرسى و تفقد از حال زندانیان.» (2)
در حقیقت عید قربان را می توان دارای وجوه متعددی دانست اول آنکه جزو مناسک حج است دوم آن که از جنبه عبادی و سیاسی (برگزاری نماز) به آن پرداخته می شود و سوم عید قربان، فرصتی مناسب برای دستگیری و توجه به احوال مستمندان است.
پیامبر(ص) می فرماید: «خداوند متعال عید قربان را براى سیر کردن نیازمندان شما از گوشت قرار داد، پس آنها را اطعام کنید.» (3)
ماهیت عید قربان وجهه ای سیاسی عبادی اجتماعی فرا دینی دارد
ماهیت عید قربان هرچند وجهه ای عبادی، سیاسی، اجتماعی دارد اما با اندکی دقت می توان برای آن معنای عمیق دیگری یافت.
عید قربان در اسلام رابطه ای مستقیم با دستور خداوند بر ابراهیم (ع) برای ذبح اسماعیل دارد. نکته قابل توجه آن است که اسلام و قرآن چه ارتباط عمیق و گسترده ای با دیگر پیامبران و ادیان توحیدی دارد تا آن جاکه بارها در قرآن از موسی نبینا و عیسی بن مریم و پاکی و قداست مادر بزرگوار عیسی و زکریا و داوود (ع) نام برده شده است.
نوع رویکرد اسلام به انبیای گذشته برخوردی همراه با تکریم و احترام است تا آن جا که اکنون دین اسلام و علی الخصوص مذهب تشیع به تاریخ تولد ابراهیم و حضرت مسیح توجه نشان داده است و حتی عید قربان را که مربوط به داستان ابراهیم است تا اکنون زنده نگاه داشته است.
عید قربان نمادی از خرد گرایی
این نوع نگاه اسلام به انبیای خلف نشان از حقانیت و عظمت اخلاقی و کرامت دین اسلام دارد تا آن جا احترام و بزرگداشت دیگر انبیاء برای مسلمانان امری جدی و مسلم است که هیچ گاه شاهد کوچک ترین اهانت و بی احترامی از سوی مسلمانان به دیگر انبیاء نبوده ایم، اما در مقابل این جنبه تربیتی اسلام، می توان به رفتار برخی از بزرگان مسیحی در اهانت به دیگر پیامبران اشاره کرد و حتی آنان اجازه هتک حرمت را بر خود روا می دارند.
مقایسه رفتار مسلمانان در طی قرون و انواع مصادیق و شواهدی که وجود دارد از جمله عید بزرگ قربان حاکی از این است که اخلاق مداری در حد آرمانی در اسلام نشانه ای دیگر بر حقانیت و کامل بودن این آخرین دین است.
در حقیقت عید قربان را می توان نمادی دانست که در آن به دیگر انبیا و ادیان احترامی عمیق گزارده می‌شود و حتی دین اسلام رسالت خود را تکمیل کننده دیگر تفکرات توحیدی می‌داند این تفکر تا آن جا در اسلام جدی و عمیق است که حتی با جسارت‌هایی که برخی بزرگان ادیان دیگر به دین اسلام و پیامبر ختمی مرتبت دارند مسلمانان به خود اجازه ندادند تا پیامبر آنان را مورد اهانت و تمسخر قرار دهند؛ چرا که نگاه اسلام به گونه ای سازمان دهی شده است که دیگر انبیا و پیامبران نیز از جایگاه مقدس و قابل احترامی برخوردارند.
اعیادی شبیه قربان را می توان فرصتی دانست تا به جهانیان و دیگر ادیان گستردگی و عمق اسلام را نشان داد و به آنان خاطر نشان کرد رفتار کریمانه اسلام با دیگر انبیای گذشته و ضرورت اخلاق مداری در آن نشانه دیگری از حقانیت اصول تفکری و اخلاقی اسلام است.
پی‌نوشت:
1- روضة الواعظین / ترجمه مهدوى دامغانى، ص: 642
2- الخصال / ترجمه کمرهاى ج1 267
3- پاداش نیکیها و کیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال، ص: 169