درباره مذاکرات قزاقستان
به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، دور هشتم مذاکرات تیم مذاکره کننده‌ی جمهوری اسلامی و نمایندگان گروه 1+5 در حالی در آلماتی «قزاقستان» در حال برگزاری است که نه تنها پس از حدود هشت ماه، هنوز پاسخ روشنی از طرف مقابل در قبال طرح پیشنهادی جمهوری اسلامی در مذاکرات مسکو موسوم به «چارچوب گفت‌وگوهای جامع و هدفمند برای همکاری‌های دراز مدت» ارائه نشده بلکه به گزارش برخی رسانه‌های غربی، گروه 1+5 در بسته‌ی پیشنهادی خود در آلماتی، درخواست‌هایی را مطرح کرده که به وضوح، تناسبی با تکالیف خود برقرار نکرده و از سوی دیگر جبهه‌ی غرب تلاش می‌کند با توسل به ابزارهای کنترل افکار عمومی، ایران را به دوری از مذاکره و ناسازگاری با رویکرد تعاملی نشان دهد.
در ارتباط با مذاکرات پیش رو نکات زیر قابل اشاره است که به اجمال بررسی می‌شود:
1. مکان مذاکره
پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان در خصوص محل مذاکرات، این بار قرعه به نام «آلماتی» افتاد. در این ماراتن، آلماتی توانست رقبایی مانند استانبول، ژنو، بغداد و قاهره را پشت سر گذاشته، میزبانی را بر عهده بگیرد. قاهره، پیشنهاد جمهوری اسلامی و ژنو هم، مکان پیشنهادی 1+5 بود. لازم به یادآوری است که قزاقستان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر اورانیوم در جهان است. در انتخاب مکان مذاکره، 1+5 اصرار فراوانی بر مخالفت با گزینه‌های ایران داشت در حالی که جمهوری اسلامی با منطق مشخص خود، انتخاب مکان مناسب را یکی از موفقیت‌ها برای شروع مذاکرات می‌دانست. قزاقستان از آن جمله کشورهایی است که به خوبی توانسته در عرصه‌ی منطقه‌ای نقشی تأثیر گذار ایفا کند. حضور هم زمان و موثر وی در شانگهای، اکو، سازمان امنیت جمعی، جامعه‌ی کشورهای همسو و جامعه‌ی اقتصادی اوراسیا موید همین امر است.
2. زمان مذاکره
در ارتباط با زمان مذاکره، نکته‌ی قابل توجه، به تعویق انداختن آن از سوی طرف مقابل از ژانویه به فوریه 2013 است. در باب چرایی این رخداد که رسانه‌های غربی سعی داشتند آن را به ایران نسبت دهند در حالی که این درخواست در پی تماس خانم «هلگا اشمیت»، معاون «کاترین اشتون» مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا مطرح شده، تحلیل‌های مختلفی ارائه شده است. به نظر می‌رسد در یک جمع بندی، می‌توان دلایل زیر را از مهم‌ترین این تصمیم دانست:
الف) اجرایی‌سازی دور جدید تحریم‌های اروپایی و آمریکایی موسوم به «نفت در برابر کالا» و امیدواری به تأثیر تحریم‌ها در نارضایتی عمومی و حتی ناآرامی‌های اجتماعی که می‌توانست خود را در عدم استقبال از راهپیمایی 22 بهمن نشان دهد؛
ب) تغییر جایگاه و رفتار ایران از پرسشگر به پاسخگو در پی این اتفاق؛
ج) انفعال ایران در پاسخگویی به پیشنهاد مذاکره‌ی مستقیم ایالات متحده که با پاسخ منطقی و محکم جمهوری اسلامی روبه‌رو شد؛
د) آماده نبودن طرف مقابل برای مذاکره در تاریخ تعیین شده‌ی قبلی.
هرچند که همه‌ی این امیدواری‌ها به ناامیدی تبدیل شد. چرا که نه تحریم‌ها توانست مردم را از صف انقلاب جدا کند و نه فشارها توانست تغییری در محاسبات و سیاست‌های جمهوری اسلامی ایجاد نماید. همان‌طور که «فارین پالیسی» نوشت: «تحریم هرگز کارساز نبوده است. هدف از این تحریم‌ها، تغییر محاسبات استراتژیک ایران، آن هم تا حدی است که هزینه‌های حفظ سیاست کنونی بر منافع آن بچربد (و در نتیجه، ایران برای تغییر رفتار خود تحت فشار قرار بگیرد) . اما ایران به جای تسلیم شدن و یا تغییر روش، همچنان به توسعه و پیشبرد برنامه‌ی هسته‌ای خود ادامه می‌دهد.»
3. محتوای مذاکره
همان‌طوری که بارها اعلام شد، برای جمهوری اسلامی، مسئله‌ی هسته‌ای یک امر تمام شده به شمار می‌رود و طرفین می‌توانند بر سر موضوعات مشترک بین‌المللی مورد توافق مانند تروریسم، مواد مخدر، محیط زیست، وضعیت بحران سوریه و ... مذاکره کنند. این در حالی است که 1+5 در تلاش است تا همچنان موضوع هسته‌ای را در کانون بحث‌های خود قرار دهد تا بتوانند با توجه به مسائل اطراف این پرونده، فشار بیشتری به ایران بیاورد. هرچند در این میان، ایران نیز تلاش کرده با نوعی «تعامل سازنده»، مسیر را برای برون رفت از برخی بن‌بست‌های پیش آمده، هموار کند.
نگاهی به بسته‌ی پیشنهادی ارائه شده توسط ایران در مسکو نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی معتقد است که گفتگوها باید مبتنی بر حسن نیت بوده و تاکید بر حقوق هسته‌ای مصرح در معاهده‌ی ان پی تی و پرهیز از هرگونه پیش شرط در دستور کار قرار گیرد.
4. اهداف مذاکره
اساساً غربی‌ها برای تعامل و رسیدن به نتیجه‌ای مشخص پای در مذاکره نمی‌گذارند. برای آن‌ها ایجاد شکاف در داخل ایران از طریق القای «به بن بست رسیدن مذاکرات به دلیل مقاومت‌های بی مورد ایران» اصالت دارد. آن‌ها امیدوارند با طولانی شدن جریان مذاکرات، از سویی بتواندند با تحریم‌های اعمال شده و امید به تأثیر آن‌ها فشار بیشتری به ایران بیاورند و از سوی دیگر با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری در ایران و حتی مسائلی مانند بحران سوریه و به میان کشیدن مسائل حقوق بشری، فضا را برای امتیاز گیری فراهم کنند. آمریکایی‌ها معتقدند با وضعیت جدید اقتصادی در ایران، تحریم‌های اعمالی علیه ایران موثر واقع شده و جمهوری اسلامی را به سمت مذاکره و امتیازدهی پیش خواهد برد.
5. نتیجه گیری
تا زمانی که غربی‌ها به حقوق هسته‌ای جمهوری اسلامی مصرح در چارچوب معاهده‌ی «منع گسترش سلاح هسته‌ای» (NPT) احترام نگذارند، مذاکرات به نتیجه نخواهد رسید. برداشتن «گام متقابل» از سوی 1+5 مهم‌ترین تضمین برای حرکت رو به جلو در مسیر مذاکرات است. این همان مسئله‌ای است که علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه هم در مصاحبه با روزنامه‌ی سوئیسی «تاگس آنزیگر» به آن اشاره کرده است. وگرنه مشوق‌های کم اهمیت و درخواست‌های بزرگ مانند لغو ممنوعیت تجارت طلا با ایران در قبال تعطیلی «فردو» تأثیری در روند حرکت صعودی ملت ایران نخواهد داشت.
شانزده سازمان اطلاعاتی آمریکا با اطمینان کامل به این نتیجه رسیده‌اند که ایران از سال 2003 تاکنون هیچ گونه آزمایشی که با تسلیحات هسته‌ای مرتبط باشد، انجام نداده، به تازگی هیچ برنامه‌ای را در زمینه‌ی تسلیحات هسته‌ای به اجرا درنیاورده، و هیچ تصمیم سیاسی‌ای را برای ادامه تولید تسلیحات هسته‌ای اتخاذ نکرده است. باز این سؤال مطرح می‌شود: دلیل اصلی مخالفت غرب با دستیابی جمهوری اسلامی به دانش هسته‌ای چیست؟ (*)
ارسال نظرات