"زیر نور ماه" و ارائه شمایل تازه‌ای از روحانیت

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ پس از انقلاب اسلامی با استقرار حاکمیت دینی روحانیون در عرصه‌های مختلفی علی‌الخصوص عرصه‌ سیاسی ورود کردند. به این ترتیب، زندگی روحانیت به خصوص زندگی شخصی آنها زیر ذره‌بین مردم قرار گرفت و مردم در عین سوالاتی که برای آنها پیش آمده بود علاقمند شدند بیشتر در مورد روحانیت و زندگی آنها بدانند. سینما نیز اگرچه دیر اما بالاخره وارد این عرصه شد و فیلم‌هایی در خصوص زندگی روحانیون ساخته شدند که برای مردم تازگی و جذابیت داشتند. به بهانه اکران فیلم سینمایی «فرشته‌ها با هم می‌آیند» که به زندگی شخصی روحانیون پرداخته، نگاهی داریم به فیلم‌هایی که در سال‌های اخیر درباره روحانیون ساخته شده‌اند و نگاه این فیلم‌ها را بررسی می‌کنیم.


فیلم سینمایی «زیر نور ماه» از اولین فیلم‌هایی است که درباره روحانیت ساخته شده و نقش اصلی آن را یک روحانی برعهده دارد. این فیلم که در سال 1379 به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی و کارگردانی و نویسندگی رضا میرکریمی ساخته شده آغازگر مسیری بود که پس از آن نیز در آثار سایر سینماگران و به‌خصوص خود منوچهر محمدی در مقام تهیه‌کننده ادامه پیدا کرد. گویا با ساخته شدن این فیلم، تابویی که در مورد پرداختن به زندگی روحانیون در فیلم‌های سینمایی وجود داشت شکسته شد و از آن پس سینما توانست به زندگی روزمره روحانیون نزدیک‌تر شود که البته این راه با فراز و فرودهایی همراه بود.


زیر نور ماه داستان طلبه جوانی به نام «سید حسن» است که در پوشیدن لباس روحانیت مردد است. او پس از کشمکش‌های فراوانی که با خودش دارد و برای دلخوشی پدر پیرش لباس روحانیت را می‌خرد اما در مترو پسری لباس‌های او را می‌دزدد. او در پیگیری برای پیدا کردن لباسش با بی‌خانمانانی که زیر پل رسالت زندگی می‌کنند آشنا می‌شود و با دیدن مشکلات آنها همه کتاب‌هایش را می‌فروشد تا بتواند به آنها کمک کند. خواهر پسرک دزد هم که یک زن خیابانی است خودکشی می‌کند اما سید حسن او را به بیمارستان می‌رساند. روزی که طلاب از دست استادشان ملبس می‌شوند سید حسن لباس روحانیت را از زن خیابانی پس می‌گیرد.


زیر نور ماه علاوه بر این که مخاطب عام را راضی کرد، توانست نظر منتقدان را نیز به خود جلب کند و جوایز زیر را در جشنواره‌های مختلف کسب کرد:


جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فجر، جایزه اول هفته منتقدان جشنواره کن (موسوم به جایزه بزرگ)، جایزه طاووس نقره‌ای جشنواره بین المللی فیلم دهلی نو، برنده جایزه بهترین کارگردانی، جایزه ویژه منتقدان و جایزه بخش جنبی فرمانداری توکیو در جشنواره بین المللی فیلم توکیو، جایزه هیئت داوران جشنواره فیلم بیروت، دیپلم افتخار فیلم‌برداری در جشنواره فیلم فجر، دیپلم افتخار نوزدهمین جشنواره بین المللی فیلم فجر بخش فیلم سینمایی توسط محمود نظرعلیان به عنوان بهترین بازیگر مکمل مرد سال ۱۳۷۹.


زیر نور ماه سعی کرده در پرداختن به مقوله روحانیت، بعد اجتماعی و مسئولیت‌های اجتماعی روحانیون را مورد توجه قرار دهد. روحانی این فیلم کمتر در مدرسه و در حال درس خواندن نشان داده می‌شود و بیشتر وقت خود را صرف محرومان و آسیب‌دیدگان اجتماع می‌کند و از همین راه است که متقاعد می‌شود لباس روحانیت را بر تن کند زیرا با پوشیدن این لباس بهتر می‌تواند به مسئولیت‌های اجتماعی مانند کمک به محرومان و شاد کردن دل دیگران که دین برعهده مسلمانان گذاشته عمل کند. او برای این کار کتاب‌های خود را که تنها سرمایه مادی‌اش هستند می‌فروشد چرا که فکر می‌کند تنها با عمل کردن به محتوای این کتاب‌هاست که می‌تواند به خدا نزدیک شود نه با داشتن کتاب‌ها.


زیر نور ماه نگاهی هم به برخی تضادهای ظاهری میان روحانیت سنتی و روحانیت در عصر جدید دارد. از یک طرف، مدیران مدرسه طلبه‌ها را تشویق می‌کنند که هم‌چنان نقش‌های سنتی خود را حفظ کنند و روی برخی از رفتارهای ظاهری خود کنترل شدیدی داشته باشند. اما برخی از همین مدیران عملکری دوگانه دارند. مثلا یکی از همین مدیران نپوشیدن لباس روحانیت و نوشابه خوردن طلبه در خیابان را دون شأن طلبگی می‌داند اما در یکی از سکانس‌ها سید حسن همین مدیر را در خیابان به همراه همسر و فرزند و بدون لباس روحانیت می‌بیند.


به طور کلی زیر نور ماه در ارائه یک شمایل تازه از طلبه‌ها و روحانیون موفق عمل کرد و توانست تا اندازه‌ای به زندگی روزمره طلبه‌ها نزدیک شود که از این منظر فتح باب خوبی در سینما محسوب می‌شود.