دولت‌های هفتم و هشتم، سردمدار واردات؛ دولت‌های پنجم و ششم، طلایه‌دار رشد نقدینگی

به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، مرکز مطالعات اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه علم و صنعت در گزارشی تحت عنوان "مقایسه آماری واردات و نقدینگی در سه دولت قبل" نسبت به اظهارات رسانه ای در خصوص آمار واردات و نقدینگی واکنش نشان داد و به مقایسه آماری سه دولت گذشته در این دو شاخص پرداخت. در این گزارش آمده است:

ارائه آمار صحیح به مردم در سطح جامعه و شفافیت اطلاعاتی سبب می شود تا مردم بتوانند تصمیم گیری های آگاهانه ای داشته باشند. با این حال، بعضا آمارهایی از جانب مسئولین در سخنرانی ها ارائه می شود که سبب مقایسه های نادرست شده و صداقت مسئولین را زیر سوال می برد و باعث می گردد تا مردم این رفتار مسئولین را ناشی از حب و بغض های سیاسی برداشت کنند. برای مثال آقای رئیس جمهور در نشست خبری خود با رسانه ها در 23 خرداد ماه میزان واردات در دولت های نهم و دهم را 720 میلیارد دلار بیان کردند که بررسی منابع آماری بانک مرکزی و گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد که این آمار خلاف واقع و با در نظر گرفتن هزينه هايي بوده که در هيچ سالي به عنوان آمار واردات در منابع آماري معتبر کشور درج نشده است. 

همچنین آقای هاشمی رفسنجانی در یک سخنرانی که در سایت رسمی ایشان منتشر شد در مورد نقدینگی دولت های نهم و دهم بیان کردند: "هرچه اسکناس می خواستند چاپ کردند. اصلا وقتی که دولت را تحویل گرفتند کمتر از صد هزار میلیارد تومان نقدینگی بود. وقتی که تحویل دادند بیش از 600 هزار میلیارد تومان نقدینگی بود. نقدینگی خودش یک عامل خطرناک و ویروسی است که در جامعه ما افتاده." البته آمار ارائه شده توسط ایشان صحیح است اما القای اینکه در یک دولت نقدینگی از لحاظ نسبی بیش از سایر دولت ها ایجاد شده است کاملا اشتباه بوده و آمار نقدینگی که توسط بانک مرکزی ارائه شده است نشان می دهد که دولت ها در خلق نقدینگی تفاوت زیادی با هم نداشته اند.

در این گزارش آمار دو متغیر واردات و نقدینگی در سه دولت قبل مبتنی بر منابع معتبر آماری کشور مقایسه شده است؛ نتایج این گزارش نشان می دهد که بیشترین درصد واردات در دولت های هفتم و هشتم بوده است. همچنین بیشترین درصد رشد نقدینگی نیز در دولت های پنجم و ششم و پس از آن دولت های هفتم و هشتم بوده و دولت های نهم و دهم بر خلاف تصور عمومی کمترین درصد رشد نقدینگی را نسبت به دو دولت دیگر داشته اند.

در ادامه به بررسی آمار واردات و نقدینگی در دولت های گذشته پرداخته می شود:

واردات

پیش از مقایسه دولت ها در واردات، لازم به ذکر است که طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در مورد واردات که در سایت سری های زمانی بانک مرکزی و همچنین سایت اتاق بازرگانی منعکس شده است، میزان واردات در دولت های نهم و دهم از ابتدای سال 85 تا انتهای سال 92 (در تمامی مقایسه های این گزارش، وضعیت هر دولت از ابتدای سال بعد از تصدی دولت تا انتهای سال واگذاری دولت بررسی شده است) برابر 430 میلیارد دلار بوده که تقریبا حدود 300 میلیارد دلار با آمار ارائه شده توسط رئیس جمهور طبق منابع معتبر آماری کشور تفاوت دارد! رئيس گمرک در مورد آمار ارائه شده توسط رئیس جمهور و تفاوت آن با آمار رسمي بيان کرد که اين تفاوت به دليل لحاظ کردن واردات قاچاق، خدمات و ساير هزينه هاي مترتب بر واردات بوده است؛ در پاسخ به اين اظهار نظر بايد گفت که چنين هزينه هايي در ساير سالها نيز وجود داشته است و لذا اگر بنا به مقايسه واقع بینانه و بدون سیاسی کاری باشد، بايد آمار اين هزينه ها در ساير سال ها نيز ارائه شود. بنابراین از آنجا که در هیچ سالی این هزینه ها به عنوان هزینه های واردات در منابع آماری معتبر ارائه نشده است، نمی‌توان از آن به عنوان آمار رسمی واردات یاد کرد. 

با اين حال، در ادامه جهت مقایسه واردات در سه دولت گذشته از آمار رسمی بانک مرکزی و اتاق بازرگانی در اين زمينه استفاده شده است که به شرح زیر می باشد:

هر چند مقدار عددی واردات در دولت های نهم و دهم نسبت به دو دولت دیگر افزایش یافته است اما مقدار عددی واردات، شاخص خوبی برای مقایسه دولت ها با هم نیست و آنچه در گزارشات معتبر به عنوان شاخص مقایسه مورد استفاده قرار می‌گیرد، میزان رشد واردات به درصد است. بر این اساس، میانگین هندسی رشد واردات در سه دولت گذشته برای دولت های پنجم و ششم برابر 1.3 درصد، در دولت های هفتم و هشتم 13.5 درصد و در دولت های نهم و دهم 2.9 درصد بوده است. این آمار در نمودار زیر مشاهده می شود:

همچنین اگر آمار واردات انتهای آخرین سال هر دولت را نسبت به آمار ابتدای اولین سال هر دولت محاسبه کنیم مشاهده می شود که در دولت های پنجم و ششم آمار واردات در سال 76  نسبت به سال 68 با 10 درصد رشد مواجه بوده و از 12.8 میلیارد دلار در سال 68 به 14.1 میلیارد دلار در سال 76 رسیده است. همچنین در دولت های هفتم و هشتم، آمار واردات در سال 84 نسبت به سال 76 با 176 درصد رشد مواجه شده و از 14.1 میلیارد دلار به 39.2 میلیارد دلار رسیده است. در دولت های نهم و دهم نیز آمار واردات در سال 92 نسبت به سال 84 با 26 درصد رشد مواجه شده و از 39.2 میلیارد دلار  به 49.5 میلیارد دلار رسیده است. این آمار نیز در نمودار زیر مشاهده می شود:

بنابراین مشاهده می شود که واردات رشد سریع و بسیار بالای خود را در دولت های هفتم و هشتم داشته است و وابستگی بیش از پیش کشور به واردات در آن دوره اتفاق افتاده است.

نقدینگی

مکرر توسط مسئولین و کارشناسان و افراد مختلف در رسانه ها بیان شده که نقدینگی در دولت های نهم و دهم افزایش بسیاری نسبت به دولت های قبل از آن داشته است. با این حال بررسی آمار نقدینگی در دولت های گذشته نشان می دهد که درصد خلق نقدینگی تقریبا در همه دولت ها با هم برابر بوده و اتفاقا در دولت های نهم و دهم از دیگر دولت ها کمتر بوده است. جهت مقایسه نقدینگی در سه دولت گذشته، از آمار رسمی بانک مرکزی استفاده شده است که به شرح زیر می‌باشد:

طبق این آمار میانگین هندسی رشد نقدینگی در دولت های پنجم و ششم 27.9 درصد، در دولت های هفتم و هشتم 27.2 درصد و در دولت های نهم و دهم 26.2 درصد بوده است. در نتیجه مشاهده می شود که میانگین رشد نقدینگی در همه دولت ها تقریبا با هم برابر بوده کمااینکه در دولت های نهم و دهم نیز رشد نقدینگی کمتر از سایر دولت ها بوده است. این آمار در نمودار زیر مشاهده می شود:

همچنین اگر میزان رشد (چند برابر شدن) نقدینگی را در هر دولت طبق این آمار محاسبه کنیم، این شاخص در انتهای دولت های پنجم و ششم نسبت به ابتدای این دولت 7.16 برابر شده و نقدینگی از 1.88 هزار میلیارد تومان در پایان سال 68 به 13.43 هزار میلیارد تومان در پایان سال 76 رسیده است. این آمار در دولت های هفتم و هشتم 6.86 برابر شده است و از 13.43 هزار میلیارد تومان در انتهای سال 76 به 92.1 هزار میلیارد تومان در انتهای سال 84 رسیده است. در دولت های نهم و دهم نیز نقدینگی 6.45 برابر شده و از 92.1 هزار میلیارد تومان در انتهای سال 84 به 594 هزار میلیارد تومان در انتهای سال 92 رسیده است. این آمار نیز در نمودار زیر قابل مشاهده است:

بنابراین مشاهده می شود که بر خلاف تصور عمومی، دولت های نهم و دهم سهم کمتری از خلق نقدینگی در کشور نسبت به سایر دولت ها داشته است.