دولت روحانی برای نجات برجام از شکست قطعی چه خواهد کرد؟/ سیف و تقریباً هیچ!

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو-محمد آزادی، گرفتاری‌ بانک‌های ایرانی ادامه دارد. حتی با وجود «برجام» آن‌ها از دسترسی و تبادل آزادانه‌ی مالی با بانک‌های جهان محرومند. روز جمعه مقامات آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان با صدور بیانیه ای از مؤسسات مالی خارجی خواستند تا تعاملات مالی و تجاری را با ایران آغاز کنند. بیانیه ای که با استقبال سرد ظریف مواجه شد. آقای وزیر امور خارجه در دیدار با هم‌تای نیوزلندی، آن را ناکافی دانست و از اطراف غربی مذاکرات خواست تا اقدامات عملی را در دستور کار قرار دهند. سیف هم به لندن رفت تا در حاشیه‌ی نشست «یورو مانی» با سران بیش از دویست بانک اروپایی دیدار کند. نشستی که احتمالاً چندان موفق نبود.  اما این بیانیه تا چه اندازه می‌تواند برای بانک‌های ایرانی گشایشات مالی و اعتباری ایجاد کند؟ تدبیر دولت روحانی برای نجات برجام از شکست قطعی چیست؟

سیف برای اجرای برجام به التماس افتاد/ برجام و تقریباً هیچ

«اکنون وظیفه اخلاقی شماست که اکنون تعهداتشان را در چارچوب برجام اجرا کنید» این احتمالاً ماحصل سخنان سیف در لندن بود. رییس کل بانک مرکزی برای پیگیری مشکلات بانک‌های ایرانی به لندن رفته بود. وی در اجلاس «یورومانی»، در میان رؤسای بیشتر از 250 بانک اروپایی از عدم پایبندی غرب به تعهداتش در قالب برجام گفت. ادبیاتی که سیف در این اجلاس استفاده کرد، به تعبیر پایگاه اینترنتی «انتخاب» (از پایگاه‌های نزدیک به دولت روحانی)، «عاجزانه» و «غیر دیپلماتیک» بود. آقای رییس کل از بانک‌های اروپایی خواست تا اخلاقاً هم که شده به تعهداتشان پای‌بند باشند!  

عدم اجرای برجام مانع از تک‌نرخی شدن ارز در ایران شد

«یکی از مهمترین اقداماتی که ایران قصد داشت پس از اجرای برجام اجرایی کند، یکسان سازی نرخ ارز بود.  اما عدم اهتمام طرف‌های غربی به اجرای تعهداتشان، باعث شد تا اجرای این سیاست در ایران هم‌چنان به تعویق بیفتد.» به گزارش رویترز سیف در این نشست افزود: «انتظار می رفت با آغاز اجرای برجام و در مدت 6 ماه سیاست یکسان سازی نرخ ارز در ایران اجرا شود.» وی ادامه داد طرف مقابل آزاد نیست تا هر بندی از توافق را که بخواهد اجرا کند. بدعهدی طرف‌های مقابل باعث شده تا دسترسی ایران به بازارهای جهانی با مشکل مواجه شود.

پیشتر اما بیشتر از یک ماه پیش سیف در سفر به ایالات متحده، دستاوردهای برجام را «تقریباً هیج» عنوان کرده بود. به نظر می‌رسد اظهارات تازه‌ی وی در همان چارچوب قابل تحلیل باشد. غبار پروپاگاندای گسترده ای که برای برجام به راه انداخته بودند، نشسته است. این روزها هیچ کس بهتر از رییس کل بانک مرکزی از ناکارآمدی این معاهده باخبر نیست؛ معاهده ای که سینه چاکان دولت روحانی آن‌را فتح الفتوح و بزرگترین دستاورد تمام تاریخ دیپلماسی می‌دانستند. سیف «بَدمن» ماجرا است. چرا که صراحتاً از ناکارآمدی برجام می‌گوید. چرا که با سخنانش اساساً زیرآب تمام تبلیغات و فضاسازی‌های شکل گرفته پیرامون معامله‌ی اتمی را می‌زند. چرا که معتقد است برجام «تقریباً هیچ» دستاوردی نداشته است.

احتمالاً به همین خاطر ظریف روز شنبه از بیانیه‌ی مشترک غربی‌ها به سردی استقبال کرد. در حالی که ایران تمام تعهداتش را مطابق برجام مو به مو انجام داده است، اطراف غربی ماجرا تنها به صدور یک مشت اعلامیه و بیانیه بسنده کرده اند. دولتی‌ها بالأخره فهمیده اند دوران بیانیه‌پراکنی گذشته است. اگرچه خیلی دیر؛ فهم این مطلب برای مردم بسیار گران تمام شد. به قیمت ویرانی تمام تأسیسات هسته ای؛ به قمیت دود شدن میلیاردها دلار اموال مردم.

آیا سیف توانست غربی‌ها را به اجرای تعهداتشان مجاب کند؟ نه احتمالاً؛ اگرچه جزییات بیشتری از مذاکرات سیف در لندن منتشر نشده، اما گفت‌وگوهایش با رسانه‌های انگلیسی نشان می‌دهد اساساً به خروجی نشست یورو مانی امید چندانی ندارد.

ریال عمان را هم نمی‌توانیم به یورو تبدیل کنیم!

سیف اما در گفتگو با یک روزنامه‌ی انگلیسی، به ابعاد دیگری از خسارت عظیمی که برجام به ارمغان آورده، گفت. روزنامه گاردین در گزارش مفصل خود از گفت‌وگو با سیف اعلام کرد رئیس‌کل بانک مرکزی ایران اصلاً از نحوه اجرای برجام رضایت ندارد. به نوشته گاردین، آقای سیف در این مصاحبه عنوان کرده موانعی که باعث می‌شوند بانک‌های ایرانی نتوانند به نظام مالی جهان متصل شوند، نشان می‌دهد آمریکا و اتحادیه اروپایی به طور کامل به تعهداتشان تحت «برجام» عمل نکرده اند. 

سیف که در حاشیه کنفرانس لندن با روزنامه انگلیسی گاردین گفت‌وگو می‌کرد، گفت: «لازم است دولت‌های غربی حرف‌های‌شان را به عمل تبدیل کنند و نقش فعال‌تری را در ضمانت به بانک‌ها برای در امان ماندن از گزند جریمه‌های سنگین واشنگتن در صورت بازگشت به ایران بازی کنند.» وی افزود: «بعضی مقام‌های غربی، اعلانیه‌های مثبتی منتشر کرده‌اند اما بانک‌ها نیاز به ضمانت‌های ملموسی دارند مبنی بر اینکه از ادعاهای بی‌پایه (نقض تحریم‌ها) مصون خواهند بود»

رئیس بانک مرکزی ایران در ادامه گفت: «ایران طی سال‌های تحریم، به‌رغم در اختیار داشتن پول کافی، قادر به بازپرداخت برخی بدهی‌هایش به عرضه‌کنندگان برون‌مرزی‌اش نبود. محدودیت‌ها در زمینه دسترسی ایران به نظام دلار مسائل عدیده‌ای برای ایران، حتی در موارد عدم رد و بدل دلار ایجاد کرده است. حتی اگر ما بخواهیم ریال عمان را به یورو تبدیل کنیم، نیازی به دلار نداریم اما نظام (مالی) به گونه‌ای طراحی شده که این پول باید اول به دلار تبدیل شود و بعد به یورو. آنها باید راهی برای حل این مشکل پیدا کنند.»

برنامه روحانی برای نجات برجام از شکست مطلق چیست؟

هند می‌خواهد 750 میلیون دلار از بدهی‌هایش را به صورت یورو با ایران تسویه کند. آنطور که در خبرها آمده بود، پالایشگاه‌های هندی بیشتر از 6.4 میلیارد دلار بابت خرید نفت به ایران بدهکارند. سؤال اینجا است: چگونه؟ در حالی که استمرار تحریم دلار تبادل و انتقال سایر ارزهای بین المللی را برای ایران عملاً ناممکن کرده است. آنقدر که به گفته‌ی سیف حتی نمی‌توان ریال عمان را به یورو تبدیل کرد. برخی خبرها از انجام یک توافق موردی محرمانه در این خصوص حکایت دارد. بر اساس شنیده‌ها دولت روحانی در مذاکرات جداگانه ای با امریکایی‌ها برای تبدیل معوقات هند از دلار به یورو و انتقال آن به ایران به تفاهم رسیده است. روشن نیست در قبال این امتیاز، بانک مرکزی چه تعهدات بیشتری را در قبال ایالات متحده پذیرفته است.

برخی اخبار تأیید نشده‌ی دیگر نیز از استمرار مذاکرات با دیگر بانک‌های اروپایی حکایت دارد. گفته می‌شود در این مذاکرات بانک‌های غربی از ایران خواسته اند تا علاوه بر سپردن تضمین‌های سنگین، جریمه‌های گذشته ای که در اثر کار کردن با بانک‌های ایرانی متحمل شدند، بپردازد. گفتنی است در اثر تحریم‌های غیر قانونی ایالات متحده علیه مردم ایران، بسیاری از بانک‌های اروپایی به بهانه‌ی همکاری با ایران جریمه شده اند. به نظر نمی‌رسد دولت روحانی تا کنون زیر بار چنین تعهدی رفته باشد. احتمالاً به همین خاطر سیف در اجلاس یورو مانی از ممالک اروپایی خواست برای اطمینان بانک‌هایشان برای آغاز فعالیت با ایران، تضمین دهند.

مذاکرات موردی؛ این احتمالاً راه حلی است دولت روحانی برای نجات برجام از یک شکست واقعی در پیش گرفته است. به این ترتیب دولت ایران برای انجام هر مبادله‌ی عمده‌ی پولی-بانکی ناگزیر از مذاکره با امریکا است. معلوم نیست در هر مذاکره چه امتیازاتی در قبال اجازه‌ی تبادلات مالی واگذار خواهد شد. این همه در حالی است که بر اساس ادعای روحانی رییس جمهور، قرار بود با اجرای برجام تمام تحریم‌های مالی و اقتصادی بالمره و به طور همزمان رفع شود.