به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، روز 29 مهرماه امسال بود که رئیس‌جمهور در مراسم گرامیداشت روز ملی صادرات عنوان کرد: «اینکه ما می‌گوییم هواپیما بخریم برای آن است که ما بتوانیم محصولات خود را به کشورهای هدف صادر کنیم».
در حالی رئیس‌جمهور یکی از اهداف خرید‌های کلان هواپیما برای ناوگان هوایی کشور را صادرات محصولات داخلی عنوان می‌کند که در بررسی پیشقراردادهای اخیر خرید هواپیما از کمپانی‌های ایرباس، ATR، کمپانی بوئینگ و حتی کمپانی میتسوبیشی، خبری از خرید هواپیمای باری (کارگو) نیست.
فعلاً اصلی‌ترین پیش‌قرارداد ایران با کمپانی‌های سازنده هواپیما، پیش‌قرارداد خرید حدود 118 فروند ایرباس و بیش از 20 فروند هواپیما کوچک مسافری ATR است که در بررسی جزئیات این قرارداد‌ها خبری از خرید هواپیمای کارگو (باری) نیست و حتی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی هم بر این گفته صحه گذاشت.
پس از امضای توافق هسته‌ای بین ایران و گروه موسوم به 1+5 و دستاورد آن (برجام) به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا joint comprehensive plan of Action بود که پیش‌قراردادی بین ایران و کمپانی ایرباس فرانسه برای خرید 118 فروند هواپیما به امضاء رسید مبنی بر اینکه 118 فروند انواع هواپیمای ایرباس شامل 45 فروند ایرباس 321 و 320، 45 فروند ایرباس 330، 16 فروند ایرباس 350 و 12 فروند ایرباس 380 پهن‌پیکر برای ایران‌ایر خریداری شود و در مدت زمان 5 تا 8 سال در اختیار هما قرار گیرد،البته این رقم به تازگی به 110 فروند کاهش یافته است.
در این راستا باید گفت در خرید‌های آینده هواپیمای جدید، ما حداقل فعلاً برنامه‌ای برای خرید هواپیما باری نداریم و این جای تأمل دارد که چرا رئیس‌جمهور یکی از دلایل خرید هواپیمای نو را افزایش صادرات با هواپیما عنوان کرده است.
از سوی دیگر با بررسی ناوگان هوایی موجود کشور هم باید گفت که در حال حاضر از 273 فروند هواپیمای موجود در کشور، تعداد 266 فروند هواپیما، مسافری و 7 فروند هواپیما، باری است، یعنی تعداد هواپیماهای باری موجود در کشور هم به اندازه‌ای نیست که دولت برای ارتقاء صادرات روی آن حساب باز کند.
ضمن آنکه در حال حاضر 266 هواپیما در کل ناوگان هوایی داریم که 110 فروند آن غیرفعال است، بنابراین فقط 156 فروند هواپیمای فعال با میانگین عمر 23 سال داریم که درصد بالایی از آن مسافری است.
از سوی دیگر نکته قابل توجه، سهم بسیار حداقلی ناوگان هوایی کشور در جابهجایی کالا است.
طبق اعلام دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در همایش تخصصی حمل‌ونقل صادراتی در دی‌ماه سال گذشته، سهم جابهجایی کالا توسط مدل‌های حمل و نقلی به ترتیب 93 درصد جاده‌ای، 6.98 درصد ریلی و 0.02 درصد برای حمل و نقل هوایی است،که همه این آمار نشانگر روند کاهشی سهم ایران در حمل‌ونقل بین‌المللی کالا توسط شرکت‌های هواپیمایی داخلی است.
مقصود اسعدی سامانی میزان جابهجایی بار از طریق حمل‌ونقل هوایی از سال 1389 که قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرایی شد روند نزولی داشت.
وی گفته بود که حجم صادرات بار با هواپیما در سال 1389 به میزان 59 هزار و 763 تن بود که در سال 1390 به 51 هزار و 630 تن کاهش یافت؛ همچنین حجم صادرات بار از طریق هواپیما در سال 1391 روند نزولی داشته است و به 28 هزار و 804 تن رسید و این روند در سال 1392 نیز تکرار شد.
بنا به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی افزایش قیمت تمام شده بار صادراتی به دلیل افزایش نرخ سوخت پروازهای باری بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و نبود پایداری و استمرار بارهای قابل حمل از جمله دلایل کاهش سهم ایران از بازار حمل‌ونقل ایرانی بود.
بنابراین گزارش حتی سهم حمل و نقل هوایی در جابهجایی مسافر نیز بسیار محدود است. طبق آمار موجود سهم حمل‌ونقل جاده‌ای در بخش جابهجایی مسافر 93 درصد، سهم حمل‌ونقل ریلی 3.9 درصد و سهم حمل‌ونقل هوایی 3.1 درصد است.
حال با همه این تفاسیر جای تأمل دارد که چرا رئیس‌جمهور مدعی است یکی از دلایل خرید کلان هواپیمای نو، توسعه صادرات است؛ باید پرسید آیا حجم صادرات از طریق هواپیما این قدر قابل توجه هست که دستمایه خرید کلان هواپیما شود؟ آیا اصولاً ما کالای صادراتی خاصی در کشور داریم که لازمه تقویت صاراتش هواپیما باشد؟ و هزاران سؤال دیگر در این حوزه که به نظر می‌رسد بهتر است رئیس‌جمهور در بیان چنین مطالبی شفاف‌سازی بیشتری داشته باشد.