جایگاه جهانی ایران در ثبت اختراعات نانو/ کسب ۲ درصد بازار جهانی نانو تا ۱۴۰۴

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو،  بهبود جایگاه جهانی ایران در علوم و فناوری نانو از اهداف کلان ســند دوم توســعه فناوری نانو در ایران و دلیلی بر اهمیت و لزوم رصد و پایش شــاخص‌های عمده علم و فناوری نانو در کشــورهای برتر اســت. این جایگاه به وسیله سه شاخص از سطح شــاخص‌های کلان ارزیابی می‌شود که به ترتیب به «کمیت»، «کیفیت مقالات» و «تعداد اختراعات فناوری نانــو» می‌پردازند.

بر اساس ارزیابی‌های پایگاه داده (WoS (Web of Science در سال 2016 میلادی، 8306 مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی در وب آو ساینس نمایه شد که معادل 5.5 درصد از کل مقالات نانو منتشر شــده در ســال 2016 است. ایران با این سهم از انتشارات نانو با یک رتبه رشد نسبت به سال 2015 در رتبه ششم دنیا قرار گرفت. این جایگاه در حالی بدست آمده که در سال 2001 و قبل از تاسیس ستاد فناوری نانو که تعداد معدودی از محققان و دانشمندان ایرانی با این فناوری نوظهور آشنا بودند با انتشــار 10 مقاله نانو در رده پنجاه و هفتم دنیا و ششــم منطقه خاورمیانه قرار داشتند.

در سال‌های بعد ایران همواره یک روند صعودی را در انتشــار علوم نانو طی کرد، بطوری‌که از انتشار ســالانه 10 مقاله نانو به انتشار روزانه 22 مقاله نانویی رسید. متوسط درصد رشد سالانه مقالات نانو ایران در این 16 ســال حدود 60 درصد بوده اســت. این تعداد از مقالات نانو بیش از یک پنجم کل مقالات علمی ایران در WoS را شامل می‌شوند، در حالی‌که سهم مقالات نانو از کل مقالات دنیا در سال 2016 میلادی 9 درصد بوده است. این امر نشان‌دهنده اولویت‌دهی ویژه جمهوری اسلامی ایران به علوم نانو اســت.

 

رتبه	کشور	تعداد مقالات	سهم از تولید جهانی
1	چین	51552	34.17
2	ایالات متحده آمریکا	24582	16.29
3	هند	12224	8.1
4	کره جنوبی	9103	6.03
5	آلمان	8730	5.79
6	ایران	8306	5.51

جایگاه جهانی ایران در ثبت اختراعات فناوری نانو

ایران در مجموع، 172 اختراع مرتبط با فناوری نانو در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. در ســال 2016 تعداد 10 پتنت‌ محققان نانو ایران در USPTO به ثبت رسیده اســت. علاوه بر این در همین سال 27 اختراع نانویی دیگر در حال ثبت در این دفتر هستند که در مجموع 37 پرونده ثبت اختراع می‌شــوند.

بر این اســاس رتبه ایران در پتنت‌های ثبت شده در USPTO در سال 2016 بیست و چهارم است. اما نسبت تعداد پتنت‌ها به تعداد مقالات نانو نشان می‌دهد که ایران در زمینه نوآوری و تولید فناوری نانو همانند تولید علم موفق نبوده است. ثبت 45 درصد پتنت نانویی در ازای هر 100 مقاله نانو مؤید این ادعا است. با این حال باید توجه داشت که همین تعداد اختراعات مرتبط با فناوری نانو سهمی در حدود 30 درصد از کل پتنت‌های ثبت شده ایران در ادارات ثبت پتنت آمریکا و اروپا را شامل می‌شوند.

بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت رشد وضعیت نوآوری و اختراعات فناوری نانو در ایران نیاز به توجه بیشتر به زیرساخت‌های اساسی مالکیت فکری دارد.

فهرست 30 کشور اول درثبت پتنت نانو در USPTO درسال 2016 به این شرح است:

 

رتبه	کشور	تعداد پتنت نانو
1	آمریکا	4316
2	کره جنوبی	914
3	ژاپن	819
4	تایوان	514
5	چین	416
6	آلمان	301
7	فرانسه	210
8	هلند	136
9	انگلستان	123
10	کانادا	106
11	سوئیس	79
12	سنگاپور	56
13	هند	52
14	عربستان	48
15	ایتالیا	47
16	فنلاند	46
17	بلژیک	42
18	سوئد	40
19	اسپانیا	30
20	استرالیا	22
21	اتریش	12
22	دانمارک	12
23	روسیه	12
24	ایران	10
25	ایرلند	10

حجم بازار محصولات نانویی

در برنامه 10 ساله دوم پیشرفت فناوری نانو دستیابی به سهم دو درصدی از بازار جهانی فناوری نانو توسط محصولات نانو ساخت ایران در سال 1404 هدفگذاری شده است.

با توجه به اینکه آمار و اطلاعات معتبر، شفاف و یکپارچه‌ای از بازار نانو در سطح بین المللی وجود ندارد؛ در سه ساله اول این برنامه تا سال 1398 اندازه گیری حجم بازار محصولات ساخت ایران و روند رشد آن در سال‌های مختلف در دستور کار قرار گرفته است و دستیابی به حجم بازار 30 هزار میلیارد ریال تا سال 1398 هدفگذاری شده است.

طبق تعریف بازار فناوری نانو که در اســتاندارد بین‌المللی ایزو به تصویب رسیده است؛ بازار فناوری نانو شامل سه بخش بازار کالاهای نانو، بازار دستگاه‌های نانو و بازار خدمات فناوری نانو می‌شوند.

روند رشد سالیانه بازار فروش محصولات نانویی ساخت داخل در سال‌های گذشته در نمودار زیر آورده شده است. برای سومین سال متوالی حجم بازار حدودا دو برابر شــده است. در پایان سال 94 در مجموع 194 شــرکت در زمینه تولید محصولات، تجهیزات و خدمات حوزه فناوری نانو فعال بودند که از داده‌های جمع آوری شــده از آنها، رقم کلی فروش معادل 3086 میلیارد ریال به دست آمده است.

 

 

از این بازار 1080 میلیارد ریال، حدود 35 درصد، صادرات محصولات نانوی ایران به کشورهای دیگر است. محاسبه این بازار در سال 95 نیز در دست اقدام است.

در سال 95 تعداد 325 محصول نانویی شامل کالا و ابزار دارای تایید نانومقیاس توسط بیش از 150 شرکت ایرانی تولید و وارد بازار شدند که نسبت به سال 94 بیش از 30 درصد رشد داشته است. حدود نیمی از این محصولات را تجهیزات مختلف از قبیل ساخت و تولید، شناسایی و آنالیز دربرمی‌گیرند.

پس از تجهیزات، دارو و سلامت و صنعت نساجی بیشترین تعداد محصولات موجود در بازار را دارند. کمترین تعداد محصولات هم در زمینه محیط زیست است.

حجم صادرات محصولات نانو

نکته قابل ذکر در فروش شــرکت‌های داخلی نانویی در ســال 1394، افزایش میزان صادرات آنها نســبت به سال‌های گذشته است؛ هر چند عدد دقیقی از میزان صادرات ســال 1393 شــرکت‌ها جمع‌آوری نشده است، ولی با نگاه به حجم بالای صادرات حدود 1000 میلیارد ریال، این موضوع قابل برداشــت اســت که برخی از شرکت‌ها، حرکت به سمت ورود به بازارهای جهانی را شروع کرده‌اند، هر چند تعداد این شرکت‌ها درصد کمی از کل شرکت‌ها است.

بازارهای هدف صادراتی ایران شامل تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، ایتالیا، عراق، انگلستان، روسیه، عربستان، آذربایجان، امارات، ترکیه، آلمان، اسپانیا، عمان، بحرین و استرالیا است.