«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در نشست با فرماندهان ارشد نظامی کشورش،
نحوه تقابل با فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و برجام را به بحث و بررسی گذاشت.
در این نشست، علاوه‌بر ژنرال «جیمز متیس» وزیر دفاع آمریکا، برخی دیگر از فرماندهان ارشد ارتش این کشور هم حضور داشتند.
ترامپ پیش از شروع نشست، در برابر خبرنگاران، ضمن تکرار ادعاهای پیشین
درخصوص جمهوری اسلامی ایران گفت: نباید اجازه دهیم که ایران به سلاح
هسته‌ای دست پیدا کند؛ ایران علاوه بر حمایت از تروریسم، خشونت، خونریزی و
هرج و مرج را در خاورمیانه گسترش می‌دهد.
وی در اظهارنظری گستاخانه مدعی شد: تهاجمات مستمر ایران و جاه‌طلبی‌های
هسته‌ای این کشور، باید متوقف شود؛ آنها به روح توافق هسته‌ای پایبند
نبوده‌اند و ما در این نشست (درخصوص نحوه مقابله با ایران) بحث خواهیم کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا پس از دیدار با فرماندهان ارشد کشورش، در سخنانی مبهم از «آرامش قبل از طوفان» سخن گفت.
«سارا سندرز» سخنگوی کاخ سفید در کنفرانس خبری گفت: همه اعضای تیم امنیت
ملی ترامپ، از استراتژی جامع تدوین شده برای مقابله با ایران حمایت
می‌کنند.
دائمی کردن برجام
«تد کروز» سناتور جمهوریخواه در مصاحبه با «واشنگتن فری بیکن» گفت:
رئیس‌جمهور آمریکا هیچ گزینه‌ای جز عدم تأیید پایبندی ایران به برجام ندارد
و می‌بایست به کنگره اجازه دهد تا اقدامات تنبیهی سختی علیه تهران به کار
گیرد تا از این طریق پایه و اساس از بین رفتن کامل برجام یا مذاکره مجدد با
ایران فراهم آید.
همچنین «تام کاتن» سناتور آمریکایی در مصاحبه با واشنگتن‌پست از منقضی شدن
برخی محدودیت‌های مندرج در برجام برای ایران در سال‌های آینده، تحقیقات در
زمینه سانتریفیوژها، آزمایش موشک‌های بالستیک و نبود گزینه‌های لازم برای
پاسخ به پایبند نبودن ایران به توافق به عنوان نقائص اصلی برجام - به زعم
وی- نام برد و گفت که دولت و کنگره بایستی با متحدان اروپایی و به ویژه
اسرائیل و متحدان عربی خود برای رفع این نقائص همکاری کند.
این نماینده آمریکایی گفت: اقدام احتمالی ترامپ برای عدم تأیید پایبندی
ایران به برجام، آمریکا را فوراً از برجام خارج نمی‌کند و واشنگتن، با چنین
اقدامی هیچ یک از مفاد توافق هسته‌ای را نقض نکرده است.
به گزارش فارس، کاتن در بخش دیگری از اظهاراتش تصریح کرد که باراک اوباما،
رئیس‌جمهور سابق آمریکا، توافق هسته‌ای با ایران را با چشم‌اندازی برای
تغییر حکومت ایران پی‌ریزی کرده است.
وی گفت: سیاست دولت اوباما، به نحوی بر چشم‌اندازی خیالبافانه برای تغییر
حکومت [ایران] استوار بود که می‌گفت اجازه بدهید زمان‌گریز ایران را به یک
سال افزایش بدهیم و مسئله را به زمانی دیگر، مثلا سال ۲۰۲۵ یا ۲۰۳۰ موکول
کنیم و امیدوار باشیم که در خلال آن، میانه‌روهای خیالی در تهران، قدرت
بگیرند.
تله مذاکره مجدد
در روزهای گذشته، اندیشکده آمریکایی «هریتج» از زوایای پنهان موضع گیری ترامپ درباره برجام رونمایی کرد.
این اندیشکده در تحلیلی به قلم «جیمز فیلیپ» کارشناس ارشد خود در امور
خاورمیانه(غرب آسیا) پیرامون آینده توافق هسته‌ای با ایران نوشت: «دونالد
ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا باید در عین خودداری از صدور تائیدیه پایبندی
ایران به این توافق، از کنگره بخواهد فعلا از اعمال مجدد تحریم‌های رفع‌شده
خودداری کند تا احتمال بازگشت این تحریم‌ها به اهرم فشاری علیه ایران
تبدیل شود.
در ادامه این تحلیل آمده است: هنگامی که دولت عدم تایید این توافق را اعلام
کرده و کنگره آماده اعمال مجدد تحریم‌ها شود، تهران شاید در عدم میل به
مذاکره بازنگری کند.
هماهنگی در هدف اختلاف در روش
همزمان با اظهارات ترامپ مبنی بر اعلام عدم پایبندی ایران به برجام در
روزهای آینده، مقامات سابق آمریکا نسبت به این موضع گیری واکنش نشان داده و
هشدار دادند.
برای نمونه، «ارنست مونیز» وزیر انرژی سابق آمریکا در یادداشتی در روزنامه
بوستون‌گلوب درباره طرح دولت جدید این کشور برای تضعیف توافق هسته‌ای ایران
و گروه ۱+۵ (برجام) هشدار داد.
مونیز تاکید کرد: برجام، گزینه‌های آمریکا علیه ایران را حفظ می‌کند.
روزنامه گاردین نیز در گزارشی نوشت: «جو بایدن» معاون رئیس‌جمهور سابق
آمریکا تاکید کرد که در صورت خارج شدن واشنگتن از توافق هسته‌ای، آمریکا
منزوی خواهد شد.
تجربه ثابت کرده است که مقامات آمریکایی- اعم از دموکرات و جمهوریخواه- در
هر موضوعی که با هم اختلاف داشته باشند، در دشمنی با ایران هیچ اختلافی با
هم ندارند.
در حال حاضر نیز اختلاف مقامات دولت قبلی و دولت فعلی آمریکا، در روش مواجهه با ایران است و در هدف هیچ اختلاف نظری وجود ندارد.
مقامات آمریکایی-اعم از دموکرات و جمهوری خواه- به خوبی می‌دانند برجام
محصول هر دو حزب است و توافق بهتری نمی‌توانستند با ایران به دست بیاورند،
چراکه اغلب اهداف آنها در برجام تحقق یافته بدون اینکه دستاوردی برای طرف
مقابل یعنی ایران داشته باشد.در حال حاضر برجام از نظر آمریکایی‌ها با
اجرای تعهدات ایران تمام شده و تعهدات آمریکا روی کاغذ باقی خواهد ماند و
اگر دولت ایران انتظار وعده نسیه جدیدی! از سوی آمریکا دارد باید امتیاز
نقد جدیدی! بدهد.
تعمیم برجام به دیگر مولفه‌های قدرت ایران
برجام به طور خلاصه عبارت است از «اقدامات نقد ایران در مقابل وعده‌های
نسیه ۱+۵ و علی الخصوص آمریکا».بنابراین نتیجه ایده‌آل برای آمریکا، لغو
برجام نیست، چون رویکرد «وعده نسیه در برابر اقدام نقد» هیچگاه برای
وعده‌دهنده ضرری ندارد.
درست است که ترامپ یک دیوانه است، اما آنقدر هم دیوانه نیست که برجام را
پاره کند. او نه تنها از برجام متنفر نیست بلکه هم برجام را می‌خواهد و هم
تحریم‌ها را. راهبرد دولت ترامپ، زمینه چینی برای مذاکره مجدد و تحمیل
برجام‌های جدید موشکی، منطقه‌ای و... و دائمی کردن برجام است.
همراهی اروپا
طبق برجام قرار بر این بود که به ازای محدودیت‌های گسترده ایران در صنعت
هسته‌ای، تحریم‌ها- در روز اجرا یعنی دی ماه ۹۴- لغو شود.بر همین اساس آقای
روحانی-تیرماه ۹۴- گفت:«طبق این توافق، در روز اجرای توافق-دی ماه ۹۴-
تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به صورتی که در قطعنامه
بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه،
حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها به طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق».
اکنون حدود ۲۰ ماه از اجرای برجام و حدود ۲۶ ماه از امضای برجام می‌گذرد.
ایران به تمامی تعهدات خود پایبند بوده است ولیکن آمریکا از اولین روز
اجرا، برجام را به صورت فاحش نقض کرده و تاکنون این عهدشکنی ادامه داشته
است. حال به جای طلبکاری ایران، آمریکا مدعی و طلبکار شده است.
در حقیقت مسئله اساسی در حال حاضر این است که برجام به یک توافق یکطرفه
تبدیل شده است؛ به عبارتی «هسته‌ای رفت و تحریم‌ها ماند». اما آمریکا- کاخ
سفید و کنگره- با ژست دروغین مخالفت با برجام به دنبال ایجاد اختلال
محاسباتی در افکار عمومی و مجموعه تصمیم‌گیر در دستگاه دیپلماسی است.
برنامه اصلی مثلث آمریکا،اروپا و آژانس انرژی اتمی این است که ایران را به
مسیری هدایت کنند که آن سرش برجامی دیگر است. برجامی که هدف از آن تعمیم
«اقدامات نقد در مقابل وعده‌های نسیه» در دیگر مولفه‌های قدرت ایران است.
برخی از مقامات ارشد دولت و روزنامه‌های زنجیره‌ای مدعی اصلاحات در ماه‌های
اخیر با جنجال رسانه‌ای تلاش کردند تا اینگونه القاء کنند که به واسطه
برجام میان اروپا و آمریکا شکاف ایجاد شده است.این در حالی است که کشورهای
اروپایی عضو ۱+۵ تاکنون نه‌تنها به هیچ عنوان اعتراض ایران نسبت به نقض
برجام از سوی آمریکا را نپذیرفته‌اند، بلکه صریحاً از تحریم‌های ضدایرانی
هم حمایت کرده‌اند. برای نمونه، «زیگمار گابریل» وزیر امور خارجه
آلمان-بهمن ۹۵- در اظهارنظری گستاخانه از رویکرد آمریکا در قبال ایران
حمایت کرده و تحریم‌های جدید تصویب شده علیه تهران از طرف واشنگتن را قابل
درک ارزیابی کرد.کمیسیون مشترک برجام نیز تاکنون حداقل در سه جلسه، شکایت
ایران درخصوص نقض برجام از سوی آمریکا را وارد ندانسته و مدعی شده است که
آمریکا به تعهدات خود در برجام عمل کرده است.
«امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه-شهریور ۹۶- گفت: با توجه به تحولات
وضعیت منطقه و فشار فزاینده‌ای که ایران به منطقه وارد می‌کند و با توجه به
فعالیت رو به گسترش ایران در زمینه موشک‌های بالستیک، باید برای محدود
کردن فعالیت موشکی ایران و تمدید محدودیت‌های برجام بر غنی‌سازی ایران برای
دوران پس از سال ۲۰۲۵، با این کشور گفت‌وگو کرد.
ماکرون در ادامه تاکید کرد: برجام باید حفظ شود، اما در عین حال باید در
زمینه تمدید محدودیت‌های برجامی، مسائل موشکی و منطقه‌ای با ایران گفت‌وگو
کرد.
در روزهای گذشته،«پیتر ویتیگ» سفیر آلمان در واشنگتن در مصاحبه با
«ان‌پی‌آر» اعلام کرد کشورش نگرانی‌های مشترکی با دولت آمریکا درباره
فعالیت‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران دارد.
ویتیگ در ادامه ضمن‌اشاره به رایزنی آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان با ترامپ
درباره برجام گفت: صدراعظم، این نکته را به صراحت اعلام کرد که ما
نگرانی‌های مشترکی با آمریکا درباره فعالیت‌های مخرب ایران در منطقه،
آزمایش‌های موشکی این کشور و نقض حقوق بشر و غیره داریم و می‌توانیم درباره
آنها بحث کنیم.
وی افزود: من فکر می‌کنم ما باید با همکاری یکدیگر جلوی این چالش‌های ایران را بگیریم، اما بر اساس نگاه داشتن توافق هسته‌ای.
آژانس در خدمت آمریکا
در هفته‌های گذشته، مقامات ارشد دولت و اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای
تاکید کردند که «اظهارنظر هیلی-نماینده آمریکا در سازمان ملل- درباره
بازدید از مراکز نظامی نشان دهنده بی‌اطلاعی از متن برجام است». این در
حالی است که «یوکیا آمانو» نیز درباره بازدید از مراکز نظامی دقیقا همین
موضع‌گیری را بیان داشته است.
«یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته‌های گذشته گفت
آژانس حق دسترسی به همه مراکز نظامی و غیرنظامی را دارد. آمانو تصریح
کرد:«بر اساس شرایط مورد توافق ایران در حوزه بازرسی‌ها، آژانس بدون تفاوت
قائل شدن میان مراکز نظامی و غیرنظامی، به همه آنها دسترسی دارد».
آمانو همچنین در روزهای گذشته از اعضای ۱+۵ خواست تا درباره بند T ضمیمه اول توافق هسته‌ای با ایران شفاف سازی کنند.
این بند از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) فعالیت‌هایی را که می‌تواند در
طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای موثر باشد، منع می‌کند. در این
بند به مواردی همچون استفاده از مدل‌های کامپیوتری که بمب هسته‌ای را شبیه
سازی می‌کند یا طراحی سیستم‌های چند نقطه‌ای، انهدام انفجاری‌اشاره شده
است.
گفتنی است برخلاف دیگر بخش‌های برجام، در بند T به نام آژانس بین‌المللی
انرژی اتمی یا جزئیاتی که این بند چگونه باید راستی آزمایی شود،اشاره نشده
است. روسیه می‌گوید که این بدان معنی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
هیچ اختیاری درخصوص آنکه به طور کلی هم بیان شده است، ندارد. اما اعضای
اروپایی ۱+۵ و آژانس با آن مخالفند.
کارشناسان اظهارات آمانو را زمینه چینی برای مذاکرات مجدد درباره برجام دانسته‌اند.
استمرار واکنش منفعلانه!
علی‌اکبر صالحی رئیس‌سازمان انرژی اتمی که برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی
منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به رم سفر کرده بود، در مصاحبه با خبرگزاری
صدا و سیما با تاکید بر اینکه همه طرف‌ها باید به برجام پایبند باشند، گفت:
برخی می‌خواهند که برجام در ابعاد فنی مذاکره مجدد شود، اما قابل مذاکره
نیست و ما گفتیم و همه حتی وزیر خارجه روسیه، سخنگوی اتحادیه اروپا و خانم
موگرینی و چین هم تاکید داشتند که برجام دیگر قابل مذاکره مجدد نیست.
صالحی تصریح کرد: اگر آمریکا از برجام خارج شود و دیگر کشورها از آن پیروی
کنند، قطعا برجام به هم خواهد ریخت. اما اگر فقط آمریکا از برجام خارج شود
باید هیئت نظارت بر برجام کشورمان در این خصوص تصمیم بگیرد.
گفتنی است در هفته‌های گذشته، «ریچارد نفیو» - معمار شبکه تحریم‌های
آمریکادر یادداشتی در نشریه فارین پالیسی نوشت: «اظهارنظر صالحی درباره
پایبندی ایران و اروپا به برجام علیرغم خروج آمریکا از برجام نادرست است؛
زیرا در اتحادیه اروپا هیچ زیر بنای قانونی برای اینکه دولت‌ها بتوانند این
اقدام را عملی کنند وجود ندارد».
رئیس‌سازمان انرژی اتمی افزود: توصیه ما پایبندی به برجام است و مذاکره
مجدد از نظر جمهوری اسلامی قابل قبول نیست و بارها مسئولان ما از جمله
رئیس‌جمهوری و وزیر خارجه اعلام کرده‌اند که به هیچ وجه دوباره مذاکره
نخواهیم کرد.
پس از امضا و اجرای برجام، دولت آقای روحانی در واکنش به گستاخی‌های مکرر
آمریکا، به فشار ایمیلی، پیام توئیتری، نامه‌نگاری،گلایه محترمانه،انتقاد
لفظی و حتی توجیه عهدشکنی اقدام کرد.حال آنکه تنها پاسخ عملی و قاطع به
گستاخی آمریکا عمل به ۲۹ شرط اجرای برجام بوده و هست.
نحوه اقدام متقابل علیه آمریکا در ماده ۳ «قانون اقدام متناسب و متقابل
دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» مصوب مهر ماه سال ۱۳۹۴ مجلس
شورای اسلامی به روشنی مشخص شده است. در این ماده آمده است: «دولت موظف است
هرگونه «عدم‌پایبندی» طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن
تحریم‌های لغوشده و یا «وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر» را به‌دقت رصد کند و
اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه
را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران
را سامان دهد به‌طوری‌که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و
نود هزار سو افزایش یابد».
متاسفانه مقامات ارشد دولت، در واکنش به نقض فاحش برجام، هیچگاه به صورت
متقابل واکنش نشان ندادند و همین انفعال، طرف مقابل را به گستاخی بیشتر،
تشویق کرد.
صدور قطعنامه ضدایرانی در سنا
کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا، پنجشنبه هفته گذشته قطعنامه‌ای را با
اتفاق نظر دو حزبی تصویب کرد که در آن از دولت ایران خواسته می‌شود
زندانیان آمریکایی را هرچه سریعتر آزاد کند.
به نوشته وبگاه خبری-تحلیلی«فری بیکن» در این قطعنامه از «دونالد ترامپ»
رئیس‌جمهور آمریکا خواسته شده تا این مسئله را در اولویت‌های دولت قرار
داده و فشارهای بیشتری به ایران وارد کند.
بر این اساس، مخالفان توافق هسته‌ای ایران و آنهایی که خواستار آزادی
زندانیان آمریکایی هستند، امیدوارند دولت ترامپ بتواند با فشار آوردن روی
توافق هسته‌ای، در این زمینه آزادی اتباع آمریکایی امتیازهایی را به‌دست
آورد.
این قطعنامه همچنین از آمریکا و متحدانش می‌خواهد کارگروه چندملیتی برای
تامین امنیت اتباع خارجی در ایران و همچنین آزادی آنها، تشکیل شود.