کارآمدی اینستکس در انتظار خرید نفتی اروپا از ایران / اظهار تاسف برای ایران پول نمی‌شود!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- زهرا غنی‌پور؛ بعد از اینکه آمریکا در ۱۸ اردیبهشت ماه ۹۷ از برجام خارج شد، اروپایی‌ها وعده‌های مختلفی دادند که بتوانند ایران را در برجام نگه‌دارند. زیرا حفظ برجام به عنوان یک توافق امنیتی برای اروپا بسیار اهمیت دارد. با این حال رفتار اروپا در قبال ایران در یک سال اخیر نشان می‌دهد این کشور‌ها در راستای سیاست اعمال فشار حداکثری به ایران گام برداشته‌اند و هیچ یک از وعده‌های آنان تا کنون به نتیجه قابل ملاحظه‌ای نرسیده‌است. یکی از وعده‌های اروپایی‌ها ایجاد یک کانال مالی بود که در بهمن سال گذشته با نام اینستکس به ثبت رسید. این سازوکار تهاتری که ابتدا قراربود تجارت ایران و اروپا را تسهیل کند، تنها در چارچوب تحریم‌های آمریکا و کالا‌های بشردوستانه عمل خواهد کرد. [۱]

 

عملکرد سازوکار اینستکس

اینستکس سازوکاری است که با هدف مبادلات تجاری بین ایران و اروپا ایجاد شد. [۲]

از همان ابتدا بعد از عملیاتی شدن ظاهری سازوکار اینستکس از طرف اتحادیه اروپا، هیچ دستاوردی در تسهیل تجارت شرکت‌های اروپایی و ایرانی حاصل نشد. ایران نیز تصمیم گرفت با کاهش تعهدات برجامی خود نسبت به این روند واکنش نشان دهد.

اما این روند به مذاق اروپایی‌ها خوش نیامد و تصمیم گرفتند به روش‌های مختلف ایران را از کاهش تعهدات برجامی خود منصرف کنند. به همین دلیل مقامات اروپایی و مخصوصا امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه، تصمیم گرفتند یک خط اعتباری ۱۵ میلیارد یورویی به شرکت‌های ایرانی در قالب سازوکار اینستکس اعطا نمایند [۳]. اما تا زمانی که فروش نفت ایران به کشور‌های اروپایی به میزان قبل از خروج آمریکا از برجام نرسد و امکان خرید محصولات و خدمات تحریمی آمریکا از شرکت‌های اروپایی برای ایران محقق نشود، خط اعتباری ۱۵ میلیارد یورویی فرانسه مشکلی را رفع نخواهد کرد. به همین دلیل تا زمانی که دو شرط فوق عملی نشود، نمی‌توان ادعا کرد اروپا گام مثبتی برای حفظ برجام برداشته‌است.

به گفته‌ی زنگنه، وزیر نفت، از میان کشور‌های اروپایی بعد از تحریم‌های آمریکا، تنها ترکیه نفت ایران را می‌خرد. همچنین عراق به طور میانگین در هر سال تعداد ۱۱ میلیون بشکه نفت کرکوک را از طریق ایران سوآپ می‌کرد، که این عملیات هم قطع شد. اروپایی‌ها نیز طی بیانیه‌ای که صادر کردند، صرفا به اظهار تاسف پرداختند [۴].

احیای اینستکس در گرو خرید نفت از ایران

هنگامی که تحریم نفتی ایران اجرایی شد، آمریکا از تمام کشور‌های جهان به جز ۸ کشور خواسته تا واردات نفت و گاز ایران را متوقف کنند. این هشت کشور عبارتند از: یونان، ایتالیا، تایوان، ترکیه، ژاپن، چین، کره‌جنوبی، هند که در ۱۳ آبان ۹۷ به مدت ۶ ماه از تحریم واردات نفت از ایران معاف شدند. اما در اردیبهشت ۹۸، آمریکا هیچ‌یک از معافیت‌های اعطا شده را تمدید نکرد. با این حال  کشور‌های اروپایی واردکننده نفت از ایران مانند یونان و ایتالیا حتی زمانی که از معافیت تحریمی برخورداربودند، حاضر به خرید نفت از ایران نشدند. [۵]

 

آمار‌ها نشان می‌دهد بعد از آغاز اجرای برجام ایران تا ۸۰۰ هزار بشکه نفت به اروپایی‌ها فروش داشت، اما بعد از اینکه آمریکا از برجام خارج شد و تحریم‌های نفتی آمریکا بازگشت، کشور‌های اروپایی به خصوص انگلیس، آلمان و فرانسه سریعتر از بقیه‌ی کشور‌ها خرید نفت خود را از ایران کاهش دادند و حتی به مرور زمان واردات نفت خود را به صفر رساندند. [۶]