بازاری که با بسته‌بودن مرز هم قبضه شد! / چرا همسایه‌ کوچک مسیحی برای ایران استراتژیک است؟ + فیلم

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- سینا احدیان؛ در بخش مقدماتی پرونده "دیپلماسی اقتصادی" به اهمیت صادرات به عنوان موتور محرک تولید بخصوص در شرایط تحریم و جنگ اقتصادی، مزایا و ظرفیت های اقتصادی باقوه کشور برای تعامل با سایر کشورها و همچنین اهمیت توسعه تجارت خارجی با کشورهای همسایه و اثر آن بر رشد و رونق تولید و اقتصاد ایران پرداختیم.

یکی از این کشورهای همسایه ی خاکی ایران ارمنستان  است که هر چند کوچک و کم جمعیت اما به دلیل قرار گرفتن بین ایران و کشورهای حوزه اوراسیا استراتژیک است.

ارمنستان با جمعیت (بازار مصرفی) ۳ میلیون نفری سالانه ۴ میلیارد دلار واردات دارد که سهم ایران در سال ۹۶ از این بازار ۲۰۵ میلیون دلار بوده است.

برای رسیدن به پاسخ این پرسش که چرا سهم کشور ما از کل واردات ارمنستان تنها حدود 5 درصد است و چگونه می توان این رقم را به بیش از 20 درصد ارتقا داد با هرویک یاریجانیان؛ رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ارمنستان گفتگو کردیم که در ادامه مشاهده می کنید.

به نظر شما در کشورهای همسایه و مسئله استفاده از امکانات دیپلماسی در راستای اهداف اقتصادی که از آن با عنوان "دیپلماسی اقتصادی" یاد می شود تا چه میزان حائذ اهمیت است؟

موضوع تجارت ایران با همسایگان به خصوص با شرایطی که الان در تحریم ها به وجود آمده اهمیت زیادی دارد.

دیپلماسی اقتصادی در دنیا و روابط بازرگانی که در تجارت بین الملل وجود دارد خیلی می تواند اثر بخش باشد، یعنی دیپلماسی به یکی از ابزارهای اصلی در روابط تجاری بین کشورها تبدیل شده است.

در حال حاضر وضعیت تجاری ایران و ارمنستان را چگونه ارزیابی می کنید؟

به  عنوان یک بازرگان قبل از اینکه بخواهیم به این سوال بپردازیم بهتر است نکته ای را مطرح کنیم.

هر وقت در زمینه صادرات می خواهیم صحبت کنیم اتوماتیک وار می گوییم کشور عراق و افغانستان که البته در این کشورها هم تنها در بخشی حضور داریم و لذا به گونه ای از سایر همسایگان غافل می شویم.

به عنوان مثال چین اگر به کشور عراق کالا می فروشد در تمام نقاط عراق است اما صادرات ما به عراق اینگونه نیست.

متاسفانه در زمینه صادرات کالا و خدمات ایرانی به کشور ارمنستان به هیچ وجه موفق عمل نکردیم! بسیاری از کالاهای ما کیفیت های بالای جهانی دارد، این را بدون مبالغه عرض میکنیم. ما کالاهایی داریم که در سطح جهانی قابل رقابت است، به عنوان مثال پکیج آبگرمکن هایی که در ایران ساخته می شود در حد و اندازه برند اروپایی کیفیت دارد ولی در بازارهای کشور ارمنستان یا کلا حوزه (cis) این محصولات را نمی بینید! یا کالاهای خدماتی جدید مثل سیستم های برنامه نویسی ما را هیچ وقت در ارمنستان یا بسیاری از کشورهای اطراف نمی بینید.

دلیل اصلی این است که طرف ارمنستانی به شدت با بخش خصوصی ما و کیفیت کالا و خدمات ایرانی بیگانه است و این یکی از دلایل عمده اش نمایشگاه هایی است که از ایران در ارمنستان برگزار می شود و به هیچ وجه سازماندهی نشده است. یعنی مرکز توسعه تجارت کنترل موثری روی این نمایشگاه ها ندارند این است که افراد خاصی با مشخصاتی اقدام به برگزاری نمایشگاه ها می کنند و اثری که می گذارد بسیار مخرب است یعنی به جای اینکه کالای ایرانی را به درستی نشان بدهیم، جیب تولید کننده داخلی را می زنیم و با اجاره بالا غرفه در اختیارش می گذاریم و زمانی که تاجر ایرانی مخاطب خودش را پیدا نمی کند ناامید شده و این ناامیدی باعث می شود که در چند کشور و  نهایتا با توجه به هزینه سرسام آور این نمایشگاه ها بازرگان، تولید کننده و تاجر ایرانی قید تجارت با خارج را می زند!

چرا می گویید در تجارت با ارمنستان موفق عمل نکردیم؟ بیشتر توضیح دهید.

هر تجارتی بر پایه یک اصل همیشگی یعنی  داد و ستد است، یا به عبارت دیگر عرضه و تقاضا، لذا از این منظر نگاه کنید ما موفق عمل نکردیم.

وقتی به کشور ارمنستان می رویم به عنوان کشور نیرومند و پرظرفیت از ما با آغوش باز استقبال می کنند ولی وقتی می بینند چند دهه است که ما فقط می خواهیم بفروشیم و قرار نیست از تولید کننده آنها کالایی خریداری کنیم، اتوماتیک وار به سمت ما گارد می گیرند و این گارد گرفتن باعث می شود کشورهای دیگری را با ما جایگزین کنند.

یا می گوییم  صد قلم از ما جنس بخرید یک باره در تلویزیون اعلام می شود فلان کالا صادراتش ممنوع است! حالا شما در نظر بگیرید یک برندی چندین سال متوالی تبلیغات می کند که برند خود را در آن کشور جا بیندازد و در تمام قفسه های فروشگاه ها قرار بگیرد اما به یک باره ممنوع می شود و جای آن را به سرعت یک برند خارجی می گیرد و به طرف ارمنی که قبلا با این شرکت ایرانی کار می کرد حس بدبینی دست می دهد و می گوید من روی قوانین ایران خیلی نمی توانم حساب بکنم! به همین علت امروز ما در همه صنایع و کالاها در حاشیه قرار گرفته ایم.

به عنوان مثال به یک باره جوجه یک روزه ممنوع می شود خب یکی از عمده صادرات ما به ارمنستان جوجه یک روزه است یکی از عمده صادرات ما پیاز است یکی از عمده صادرات ما سیمان و سنگ آهک است شاید امروز به مقداری در روغن خلا داشته باشیم ولی باید نگاه کنیم مزیت نسبی آن چگونه است. ما الان نیاز به ارز داریم ما می توانیم این روغن نباتی را صادر کنیم ارز دریافت بکنیم و خیلی این ارز بیشتر به درد ما می خورد تا ما به یک باره ممنوع کنیم و تولید کننده، صادر کننده و خریدار را ناامید کنیم.

ارمنستان با کشور ترکیه به هیچ وجه روابط سیاسی اجتماعی ندارد و روابط دو کشور در حدی با هم تیره و تار است که مرز دو کشور بسته است ولی در قفسه فروشگاه های ارمنستان به مراتب چندین برابر کالاهای ایرانی کالای ترکیه ای وجود دارد و این برمی گردد به آن دیپلماسی اقتصادی و سیاسی ما که متاسفانه با کوچکترین همسایه ی دیوار به دیوار خود نتوانستیم ارتباط برقرار کنیم!

در واقع ترکیه بازار ارمنستان را قبضه کرده است و این درحالی است که ما در همسایگی ارمنستان روابط نزدیک و دوستانه داریم و ترکیه در بدترین شرایط ارتباطی با این کشور است. نمی گویم کالایمان را تحمیل کنیم ما کالای خودمان را در سطح جهانی و با کیفیت بیاوریم در ارمنستان مطرح کنیم. ارمنستان به عنوان ویترین کالای ما برای حضور در بازار اوراسیا و CIS چرا که ارمنستان تنها کشور مسیحی هم مرز ما است و این خودش از دید من یک مزیت است و تنها کشوری است که با ما هم مرز است و عضو حوزه اوراسیا و CIS است، یعنی به یک باره و بدون تعرفه گمرکی به کشور روسیه وصل می شویم وقتی که کالای ایرانی ما برود به اوراسیا و به گونه ای ساخته و پرداخته شود،  یعنی با کالاهای سرمایه ای و دستگاه بسته بندی درست کنیم می توانیم آنجا هم به عنوان ویترین ارائه دهیم و کارخانه های کوچک احداث کنیم و با استفاده از این سکو دسترسی پیدا کنیم به بازار 200 میلیونی اوراسیا که شامل کشورهای روسیه ازبکستان قزاقزستان تاجیکستان است. می توانیم خیلی راحت از این ظرفیت استفاده نماییم اما عجیب است یا در هاله ای از ابهام است چه طور از این فرصت ها استفاده نمی کنیم؟

از پرونده ویژه " دیپلماسی اقتصادی " بیشتر بخوانید:
دیپلماسی اقتصادی قربانی دیپلماسی لبخند! / رمزگشایی از حلقه‌ای مفقود در زنجیره تولید و توسعه کشور

 انصاری: برای «سوری‌ها» شهرک می‌سازیم؛ پولش را هم می‌گیریم

 جزئیات راه ارتباط بخش خصوصی با معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه

کشور ارمنستان مخالفتی نمی کند؟ اجازه می دهد کارخانه احداث کنیم؟

شاید در هاله ای از ابهام و رویایی است که خود کشور ارمنستان ما را ترغیب می کند از این امکانات استفاده کنیم و ما همچنان استفاده نمی کنیم.

بیش از یک سال و نیم از تشکیل معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه می گذرد، شما به عنوان یک تاجر و عضو اتاق بازرگانی از برنامه و اهداف این معاونت خبر دارید؟ انتظار شما چیست؟

در زمینه ارمنستان احساس می کنم رایزن اقتصادی خوب کار می کند اما نمی توانم بگویم که عموما این طوری است. رایزن اقتصادی ما که در ارمنستان فعالیت می کند دلسوز و پیگیر و پای کار است، پای کار بودن خیلی مهم است الان به رایزنانی نیاز داریم که پای کار باشند اگر همین دوستان عزیز ما که به عنوان رایزن اقتصادی در سفارت کار می کنند سازمان یافته تر باشند کارشناس تر باشند و به زبان آن کشور مسلط باشند.

یک رایزن اقتصادی که انتخاب می کنیم در کشور ارمنستان فعالیت بکند اگر مسلط به زبان ارمنی نباشد اتوماتیک 25 درصد کارامدی را از دست می دهد و دوم این که حتما اقتصاددان باشند. اگر یک فردی را فقط به عنوان این که دیپلمات است به عنوان کاردار اقتصادی بگذاریم جواب نمی گیریم.

در مقام رقابت با کشورهای منطقه ای به ویژه کشورهایی که در منطقه رقیب اقتصادی ما هستند به هیچ وجه درست عمل نمی کنیم. نمی توانیم بگویم تقصیر رایزن یا اتاق های مشترک است جمیع این داستان ها ایراد دارد ما در زمینه جذب مخاطب و مشتری خارجی موفق عمل نمی کنیم.

 از کشور ارمنستان به ما درخواست دادند که ما فلفل دلمه ای رنگی می خواهیم ما معرفی کردیم و رفتند با یک شرکت ایرانی صحبت کردند آن شرکت به فرض A تومان قیمت داد اما زمان تحویل گفتند به د لیل تغییر نرخ ارز شرایط فرق کرده و قیمت 20 درصد افزایش پیدا کرده است. خب تاجر ارمنی رفت و خرید نکرد! همین معامله را از کشور ترکیه داشته باشید از امسال برای سال آینده قیمت ثابت می دهد و این عدم تثبیت قیمت ها و نداشتن برنامه ریزی به تجارت آسیب می رساند. یعنی از بیرون تا اسم تجارت با ایران را می شنود دستش می لرزد این دست لرزیدن به قدری به ما آسیب می زند که به هیچ وجه به صادرات امیدی نداشته باشیم.

شما به عنوان رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ارمنستان در این چند سال برای حل این مشکلات چه کردید؟

اتاق بازرگانی بازوی مشورتی است هیچ وقت بازوی اجرایی نیست یعنی به عنوان اجرا توانمندی ندارد. ما می توانیم به دولت و وزارت اقتصاد و دارایی اطلاعات و مشورت بدهیم ولی جالب است بدانید بنده به عنوان عضو اتاق بازرگانی کشور تا به حال به کمیسیون مشترک دو دعوت نشدم! وقتی که من به عنوان اتاق بازرگانی نظراتم برای کسی جالب نباشد خب اتوماتیک وار فکر می کنم وقتم را برای اعضا و کارهای جانبی بگذارم چاپ و نشر کتاب لوح های فشرده آموزشی و سایر کارهایی که شاید خیلی راهگشا برای صادرات و مشورت دادن به دولت نباشد و من کار خودم را انجام بدهم.