پاتک به کرونا با کشاورزی / بارندگی‌ها و زمینه‌ای که برای جهش صادرات فراهم شد

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ کرونا و جهش تولید عملا به جنگ هم آمده‌اند؛ کرونا دستور به تعطیلی مشاغل و افزایش فشار اقتصادی می‌دهد و جهش تولید دستور به افزایش تولید و صادرات و بهبود معیشت مردم!
دورنمایی از آینده کرونا در هیچ کجای جهان مشخص نیست و مهمترین کار کاهش آسیب‌های این ویروس منحوس از سفره مردم است؛ انتظار از دولت با توجه به منابع محدود برای جبران تمامی خسارات امری محال و خلاف منطق است.
راه‌های جایگزینی است که با زمینه‌سازی دولت و اقتصاد مردمی می‌تواند تهدید را مبدل به فرصت کند؛ با بروز کرونا بازار خیلی از کشور‌های منطقه و دیگر کشور‌ها به خصوص در حوزه مسائل کشاورزی آسیب دیده است، طی روز‌های گذشته با توجه به اشباع بازار داخل تعرفه صادرات برخی محصولات کشاورزی صفر و زمینه برای صادرات بیشتر فراهم شد.
از سویی سال گذشته بخش کشاورزی تنها بخش اقتصاد ایران بود که رشد مثبت (حدود ۳.۲ درصد) را تجربه کرد.

دلایل متعددی ممکن است برای تحقق این رشد مثبت وجود داشته باشد، بااین‌حال بررسی تجربیات سال‌های گذشته نشان می‌دهد حجم عظیم بارندگی‌های سال گذشته نقش غیرقابل‌انکاری در این موضوع داشته و به جرات می‌توان گفت این موضوع در کنار موضوعاتی همچون قیمت بالای کالا‌های صادراتی بخش کشاورزی، اصلی‌ترین دلیل رشد مثبت بخش کشاورزی بوده است.

اما بررسی داده‌های وضعیت بارندگی در سال آبی جاری (از مهر ۹۸ تاکنون) نیز نشان می‌دهد گرچه حجم بارندگی سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۱۱ درصدی داشته، اما در مقایسه با دوره بلندمدت رشد ۳۱ درصدی را نشان می‌دهد؛ از سویی پیش‌بینی‌ها حاکی از بارندگی مناسب طی ادامه فصل بهار است.

 

همچنین باید توجه داشت بخشی از محصولات کشاورزی به ویژه در استان‌های خوزستان، لرستان و گلستان در بارندگی‌های سال گذشته دچار خسارت شد که این موضوع امسال رخ نداده است.
خودکفایی ما در بحث غذایی در سال گذشته و سال‌های قبل از آن، ۵۵ درصد بود یعنی ۴۵ درصد باید وارد می‌کردیم، اما آن را به بالای ۸۰ درصد رساندیم که عدد بسیار بزرگی است.

سال گذشته این عدد خودکفایی به ۸۱ درصد رسید و پیش بینی می‌شود که امسال این عدد به ۸۳ درصد برسد درحالی که بسیاری از کشور‌ها آرزویشان رسیدن به ۸۵ درصد است، اما ایران به این عدد نزدیک شده است و این در سایه تلاش کشاورزان بود.
تولید به مثابه یک زنجیره است که از تولید کننده آغاز و به مصرف کننده ختم می‌شود. اگر یکی از حلقه‌های این زنجیره شکننده باشد زنجیره به طور کل از بین می‌رود؛ بنابراین برای دستیابی به جهش تولید باید برنامه ریزی درستی در همه زمینه‌ها داشته باشیم.
در سال‌های گذشته که محصولات استراتژیکی مانند گندم، جو، غلات، غذای دام و طیور وارد کشور می‌شد همیشه نگران بودیم که این شیوه تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و تا کی قرار است پول نفت را برای واردات محصولات استراتژیک بدهیم؛ در حالی که می‌توان این محصولات را در داخل تولید کرد. اگرچه تحریم‌ها این تصور را ایجاد می‌کرد که روزی چنین اتفاقی روی دهد و مرز‌ها بسته شود، اما شیوع ویروس کرونا به آن جامه عمل پوشاند و با ممنوعیت واردات فرصت خوبی ایجاد شد تا به فکر تولید بیشتر باشیم. اگرچه کلید حرکت به سمت تولید از سال گذشته زده شده بود.
کشور ما پتانسیل‌های خوبی در بخش کشاورزی دارد که سال گذشته از آن‌ها کم استفاده شد چنانکه از حدود ۳۸ میلیون هکتار سطح قابل کشت تنها از ۱۶ میلیون هکتار آن استفاده می‌شود و باقی بدون استفاده مانده است.

بزرگ‌ترین بازار‌های کشاورزی ایران
برنج ایرانی: انواع برنج طارم، هاشمی، شیرودی، طارم دم سیاه، علی کاظمی و… از مهم‌ترین تولیدات برنج شمال ایران به شمار می‌روند. استان‌هایی مانند خراسان شمالی، فارس و خوزستان نیز جز استان‌هایی هستند که در آن برنج کشت می‌شود. صادرات برنج ایرانی به کشور‌هایی مانند ترکیه در سال‌های اخیر رشد داشته است که می‌تواند ظرفیت و فرصت جدیدی در کسب بازار‌های جدید برای این محصول به شمار رود.

 

خرما: کشور ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان است که با تولید سالانه بیش از یک میلیون تن خرما سهم به سزایی در تولید و صادرات خرما در سطح بین الملل دارد. تولید خرما به صورت گسترده در هفت استان کشور صورت می‌گیرد. تقاضای خرید این محصول از سوی بازار مصرف کشور بسیار کمتر از میزان تولید بوده و بیشتر تولید خرمای ایران برای صادرات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

صادرات خرما به امارات با میزان ۱۷% از کل آمار، دارای بیشترین مقدار است و پس از آن صادرات به پاکستان با میزان ۱۱% در رده دوم و به روسیه با میزان ۹% در جایگاه سوم بزرگترین مشتریان خرمای ایران قرار می‌گیرد.
بیشترین میزان تولید خرما در ایران مربوط به استان‌های خوزستان، فارس، هرمزگان، کرمان، بوشهر و سیستان بلوچستان است که با توجه به نوع اقلیم، واریته‌های گوناگون خرما کشت می‌شوند. در سال‌های اخیر با افزایش صادرات خرمای ایران تمایل برای تولید بیشتر نیز افزایش داشته است و نخلستان‌های جدیدی به وجود آمده‌اند که در سال‌های آینده به سن بهره‌برداری می‌رسند.

پسته: ایران یکی از بزرگترین کشور‌های تولیدکننده پسته در جهان است و پسته جزو با ارزش‌ترین محصولات کشاورزی ایران به شمار می‌آید. در سال‌های اخیر و با ورود آمریکا به بازار صادرات پسته، رقابت تنگاتنگی میان ایران و آمریکا بر سر این تجارت پر سود در گرفته است و آمریکا با توسعه‌ی مزارع پسته‌ی خود در ایالت کالیفرنیا و به مدد ایرانیان مقیم آمریکا توانسته است تولید خود را به سطح ایران و حتی بیشتر برساند.

 

به طور میانگین هر ساله ۱.۲ میلیارد دلار ارزش صادرات پسته‌ی ایران است که با توجه به شرایط کشت و تحریم‌ها با افزایش یا کاهش روبه رو بود. رقیب سوم ایران و آمریکا در سال‌های اخیر کشور ترکیه است که البته تولید پسته در ترکیه در مقابل این دو کشور بسیار ناچیز است.
پسته از مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران در زمینه کشاورزی است که بیشترین سهم را در درآمد ارزی ایران از صادرات محصولات کشاورزی به خود اختصاص داده است. همین امر باعث شده است که شرکت‌های بسیاری در زمینه‌ی صادرات پسته فعالیت کرده و به خرید و فروش عمده پسته و صادرات آن مشغول باشند.

پسته صادراتی به صورت خام و بدون فرآوری به خارج از کشور صادر می‌شود و در صنایع غذایی به صورت فراوان مورد استفاده قرار می‌گیرد. با اتکا به تولید محصولات فرآوری در داخل کشور و بسته‌بندی مطلوب صادرات، ارزش افزوده و درآمد این محصول استراتژیک را می‌شود چندین برابر کرد. از جمله مقاصد مهم پسته‌ی ایرانی کشور‌های اروپایی همچون روسیه، آلمان و همچنین آسیای شرقی مانند کشور چین است.

صیفی‌جات جنوب ایران
گوجه فرنگی: ایران جز شش کشور اول تولید کننده این محصول در دنیا است که سالانه بیش از شش میلیون تن تولید دارد. تولید این محصول در اکثر مناطق کشور به صورت کشت فضای باز و گلخانه‌ای رواج دارد. این محصول صادراتی ایران در کشور‌های همسایه بسیار پر طرفدار است و سالانه صادرات به کشور‌های همسایه حوزه خلیج فارس و روسیه انجام می‌شود.

 

پیاز: از مهم‌ترین صیفی جات تولیدی در کشور که تقاضای مصرف بسیار زیادی در بازار داخلی دارد و علاوه بر آن این محصول غذایی یکی از موارد مصرف بسیار مهم در کشور‌های همسایه است و بازار بسیار خوبی در این کشور‌ها دارد. همسایه‌های جنوبی و غربی مانند امارات از مشتریان دائمی خرید و فروش پیاز صادراتی ایران هستند.
سیب زمینی: سیب زمینی یکی دیگر از تولیدات بسیار مهم کشاورزی ایران است که استفاده بسیار زیادی در صنایع غذایی دارد و از منابع اصلی غذایی در کشور به شمار می‌رود. صادرات سیب زمینی ایرانی بسیار رواج و رونق داشته و همسایه‌های جنوبی و غربی مانند عراق از مشتریان دائمی سیب زمینی صادراتی ایران هستند.
هندوانه: ایران یکی از بازار‌های اصلی این محصول بسیار پر طرفدار است و بازار‌های مستعد منطقه خواهان آن هستند. تولید این محصول در مناطق زیادی از شمال تا جنوب کشور مانند چابهار انجام می‌شود. همسایه‌های عرب ایران مانند امارات و عراق از مشتریان دائمی خرید و فروش هندوانه صادراتی ایران هستند.