سعادت: گرفتن مالیات از بنگاه‌های کرونازده بیکاری را افزایش می‌دهد/ بجای تولیدکننده، از دلال مالیات بگیرید

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، یکی از مهمترین و پر طمطراق‌ترین شعار‌های دولت‌ها اخذ مالیات از فراریان مالیاتی و آوردن مالیات به اقتصاد کشوراست، اما همانطور که اشاره شد این موضوع در حد شعار باقی مانده است، این که چرا ایران برخلاف اکثر کشور‌های دنیا قادر به یافتن فراریان مالیاتی و اخذ مالیات نیست قصه پرغصه‌ای است که نیاز به تفصیل ندارد و همه مردم به نوعی با پشت پرده‌های چنین ناتوانی آشنا هستند. امروز اقتصاد کشور در شرایط بحرانی است لذا انتظار دریافت مالیات از گروه‌های یاد شده خواست زیادی از دولت نیست. رحمان سعادت؛ اقتصاددان و عضوهیئت علمی دانشگاه سمنان در این گفتگو اهمیت دریافت مالیات از دلالان و واسطه گران و فراریان مالیاتی را با ارائه راهکار توضیح داده است.

آیا دولت می‌تواند انتظار دریافت مالیات از بخش خصوصی و اصناف حتی در چندین ماه پس از غلبه بر کرونا را داشته باشد؟
سال ۹۹ نه تنها در اقتصاد ایران بلکه برای اقتصاد جهان سال ویژه‌ای است، سالی که علاوه بر مشکلات و چالش‌هایی که بر سلامت عده زیادی از مردم دنیا وارد کرد اقتصاد‌ها را تحت تاثیرات منفی قرار داد و منجر به هم ریختن بسیاری از معادلات اقتصادی شد. یکی از مهمترین معادلاتی که کووید ۱۹ در ایران آن را به هم زد اخذ مالیات در سال جدید بود. دولت تحریم شده‌ای که قادر به فروش نفت و کسب درآمد نفتی نیست در سال گذشته بر آن شد تا بخش مهمی از بودجه سال جاری را براساس اخذ مالیات ببند، لذا اقتصاد بدون نفت با تکیه بر درآمد‌های مالیاتی نه تنها مورد نظردولت، بلکه مورد تاکید کل حاکمیت قرار گرفت. از این رو دولتمردان بر آن بودند تا چرخشی به سمت درآمد‌های مالیاتی داشته باشند که تا حدودی بتوان اقتصاد بدون درآمد‌های نفتی را اداره کرد. مقارن شدن سال ۹۹ با اپیدمی بیماری کرونا موجب بر هم خوردن برنامه‌های مالیاتی دولت شد، با آن که دولت تصمیم داشت از ابتدای سال جاری بحث اخذ مالیات را به صورت جدی دنبال کند، اما تعطیلی واحد‌های تولیدی و اقتصادی کشور یک ماه قبل از سال نو منجر به کاهش درآمد فعالان اقتصادی و در نهایت عدم دریافت مالیات توسط دولت شد. در حالی که دولت امیدوار بود با درآمد‌های مالیاتی بخشی از کسری بودجه خود را جبران کند، اما کرونا شرایط را به ضرر دولت و صد البته فعالان اقتصادی تغییر داد؛ لذا تغییر شرایط مانع از اخذ مالیات در سال جاری شده است و عدم تعیین زمان پایان این وضعیت دولت را برای حساب کردن روی درآمد‌های مالیاتی در چالشی اساسی قرار داده لذا دولت تا زمانی که وضعیت کسب و کار‌ها به پیش از اسفند ماه بازنگردد نمی‌تواند حسابی برای اخذ مالیات از بخش خصوصی باز کند، به تعویق افتادن ماه‌ها پرداخت مالیات فعالین اقتصادی بعید نیست و دست دولت از این محل تا اطلاع ثانوی بسته است.

یعنی اخذ مالیات تا چندین ماه بعد از غلبه بر کرونا به ضرر فعالیت‌های مولد است؟
در شرایط کرونایی امروز بسیاری از بنگاه‌های خرد و متوسط و حتی بنگاه‌های بزرگ اقتصادی خواهان دریافت کمک‌های حمایتی از دولت هستند بنابراین امکان و توان پرداخت مالیات به دولت را ندارند؛ لذا اخذ مالیات از این گروه در سال جاری لغو می‌شود. اول سال جاری شاهد تناقض جدی در امر اخذ مالیات بودیم، دولت از یک سو دیگر توانی برای پرداخت مالیات وجود ندارد. بی شک در شرایط کنونی تاکید دولت بر اخذ مالیات حتی در چندین ماه بعد از بازگشت اقتصاد به شرایط عادی اقتصاد را دچار یک رکود بی سابقه می‌کند از این رو اخذ مالیات از تولید کنندگان، اصناف و فعالیت‌های متضررشده تا چندین ماه به منفعت کار، تولید و اقتصاد کشور نیست. اگر دولت در ماه‌های اولیه بازگشت به شرایط عادی خواهان دریافت مالیات از شرکت‌های تولیدی و حتی خدماتی باشد مسلما این بنگاه‌ها و شرکت‌ها برای کاهش فشار‌های مالی حتی ممکن است به تعطیلی یا تعدیل کار و نیرو روی بیاورند، چنین فشاری به هیچ وجه به نفع کار و تولید نیست، بنابراین عدم پرداخت مالیات از سوی تولید بهترین فرصت برای دریافت مالیات از فعالیت‌های غیر مولد سود آوری است که فراریان مالیاتی خوانده می‌شوند.

آیا در شرایط کنونی دولت تحریم شده بدون درآمد حق به جانب است یا مردم؟
ببینید در حال حاضر حق با مردم و بنگاه‌های اقتصادی است چرا که مردم دولت را برای زمان‌های بحرانی انتخاب کرده اند بنابراین از دولت انتظار دارند که در مواقع بحرانی در مسائل اقتصادی از این دست با آن‌ها مماشات کند. از سوی دیگر دولت باید دراین شرایط به نفع اقتصاد و جمع کثیری از مردم با اخذ مالیات از افراد یا گروه‌هایی که تا کنون از پرداخت مالیات سر باز زده اند وارد صحنه شود، به عبارتی دولت نباید اجازه دهد فراریان مالیاتی در شرایط کرونایی و رکود اقتصادی یک بار دیگر پنهان شوند. اخذ مالیات از این گروه منوط به عزم جزم دولت است تا با اخذ مالیات از فراریان مالیاتی بنگاه‌هایی که نقش مثبتی در اقتصاد داشته اند پابرجا بمانند.

دولت برای انجام این مساله مهم چه تمهیداتی را باید در دستور کار خود قرار دهد؟
تشکیل کمیته ویژه‌ای از سوی دولت برای شناسایی افراد نیازمند از غیرنیازمند، شرکت‌ها و بنگاه‌های آسیب دیده از غیر آسیب دیده بسیار ضروری است. قطعا دولت می‌داند چه افراد یا گروه‌هایی فرار مالیاتی دارند. دراین مرحله قوه قضاییه باید پای کار و همراه دولت باشد و فراریان مالیاتی را با قانون وادار به پرداخت مالیات کند، نه تنها مالیات فعالیت‌های این روز‌ها و ماه‌های گذشته، بلکه قوه قضاییه می‌تواند با همراهی دولت مالیات دلالی‌های سال‌های قبل را به انحاء مختلف از آن‌ها احصاء کند، لذا در حالی که دولت با مردم و تولید کنندگان آسیب دیده تساهل به خرج می‌دهد به همان اندازه برای افرادی که سالیان سال از پرداخت مالیات خوداری کردند باید سخت گیری اعمال کند. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند اگر مالیات بخش اقتصادی پنهان، فعال شود اداره کشور بدون نیاز به درآمد‌های فروش نفت خام امکان پذیر است. درآمد‌های سرشار مالیاتی از این بخش بسیار کمک کننده خواهد بود تا در نهایت ذخایر مالیاتی آینده خوبی را پیش روی اقتصاد کشور رقم بزند. تساهل در حوزه بخش‌های آسیب پذیر و مولد بسیار واجب و سخت گیری برای دلالان و فراریان مالیاتی بسیار ضروری است. همه مردم می‌دانند که پرداخت مالیات از وظایف مهم شهروندی به شمار می‌رود، اما در مقابل انتظار دارند دولت برای دریافت مالیات از همه پایه‌های مالیاتی استفاده کرده و از همه‌ی افراد بویژه پردرآمد‌ها همانند سایر کشور‌ها به به شکل عادلانه مالیات اخذ کند.