طلسم ۱۷ ساله افتتاح مجتمع سیمان سمنگان خراسان شمالی / تغییر کاربری هم نتوانست جلوی هدررفت بیت‌المال را بگیرد

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حسین اکبری؛ «عملیات اجرایی بزرگترین مجتمع سیمان کشور در شهرستان مانه و سملقان در شمال خراسان شمالی آغاز شد»؛ این خبر را رسانه‌ها در عید غدیر سال ۸۲، یعنی حدود ۱۷ سال پیش منتشر کردند.

این پروژه بنا بود روزانه ۱۰ هزار تن سیمان تولید کند. همچنین اشتغال ۷۵۰ نفر در کارخانه و هزاران نفر به صورت غیر مستقیم از پیش بینی‌های مسئولان آن زمان به شمار می‌آمد. بنا بود طی ۳ سال ، فاز اول پروژه با تولید ۵ هزار تن سیمان در روز به بهره برداری برسد.

اما در این گزارش سعی خواهیم کرد رویداد‌هایی که در این ۱۷ سال انجام شده را بررسی کنیم تا ببینیم این پروژه از چه نقطه‌ای آغاز و به کجا رسیده است.

پس از آغاز کلنگ زنی پروژه سیمان سمنگان در سال ۸۲، اسماعیل گرامی مقدم، نماینده وقت بجنورد در مجلس در مهر ماه ۸۴ نخستین واکنش به این پروژه را اعلام کرد. وی در این خصوص گفت: سوابق افرادی که مجوز این گونه کارخانه‌ها را گرفته‌اند نشان می‌دهد که در هیچ جای کشور نتوانسته‌اند پس از دریافت مجوز از وزارت صنایع آن را به مرحله‌ی اجرا و عملیاتی شدن درآورند بلکه اقدام به خرید و فروش و واگذاری آن کرده‌اند.

گرامی مقدم با انتقاد از این‌که هیچ گامی جهت عملیاتی شدن کارخانه سیمان سمنگان برداشته نشده است، گفت: با وجود این‌که هیچ امیدی به گشایش و راه‌اندازی این کارخانه ندارم، اما آمادگی خود را به سمت حمایت، پیگیری و حل مشکلات و مدیرانی که در جهت عملیاتی کردن آن هستند، اعلام می‌کنم.

ناصر فخر موحدی، مدیرکل وقت صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در سال ۸۷ نیز در خصوص این پروژه گفت: این طرح با ظرفیت ۱۰ هزار تن در روز در دست اجراست که مرحله نخست آن با تولید ۳۵۰۰ تن در روز با ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی در دست اجراست.

وی افزود: برای اجرای این طرح ۲۹ میلیون دلار اعتبار ارزی مورد نیاز تامین شده، که این طرح با ۹۰ درصد سرمایه گذاری آستان قدس رضوی اجرا می‌شود.

پای چین هم به پروژه باز شد
به این ترتیب پروژه‌ای که بنا بود طی ۳ سال افتتاح شود، پس از گذشت ۵ سال فقط ۲۰ درصد آن تکمیل شده بود؛ روند بسیار کند و اصطلاحا «لاک پستی» طی می‌شد؛ دولت‌ها و مدیران تغییر می‌کردند و این روند کند‌تر پیش می‌رفت. در این میان پای چینی‌ها نیز به پروژه باز شد.

در شهریور ماه ۸۷ بود که سید احمد علوی، قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی در خصوص این پروژه اخبار تازه تری به رسانه‌ها اعلام کرد.

علوی در دیدار با چند سرمایه گذار اهل چین بیان کرد: آستان قدس رضوی در حال مطالعه احداث بزرگترین کارخانه تولید سیمان کشور در منطقه سمنگان بجنورد است که برای ورود و نصب بعضی ماشین آلات و قطعات، به مشارکت کشور‌های صاحب تکنولوژی سیمان نیاز دارد.

وی تاکید کرد: شریک خارجی با مطالعه، بررسی و بازدید‌های فنی کارشناسان آستان قدس رضوی انتخاب شده و از بهترین تکنولوژی و ماشین آلات در سیمان سمنگان بجنورد استفاده خواهد شد.

علوی افزود: از آنجا که تمامی محصولات تولیدی آستان قدس رضوی دارای کیفیت ممتاز است، در تولید سیمان نیز دنبال بهترین‌ها هستیم.

وی تفاهم به عمل آمده و تنظیم قرارداد آستان قدس رضوی با این شرکت چینی را الگویی برای سایر شرکت‌های خارجی دانست که قصد دارند در ایران سرمایه گذاری کنند.

قائم مقام وقت آستان قدس رضوی ابراز امیدواری کرد: با اجرای موفقیت آمیز پروژه سیمان سمنگان توسط طرف چینی، طرح‌های مشارکتی دیگری نیز در آینده با این شرکت به اجرا در می‌آید.

هزینه‌هایی که می‌شد، اما نتیجه نداشت!
در سال ۹۴ یعنی حدود ۱۲ سال پس از کلنگ زنی پروژه سیمان سمنگان، رسانه‌ها از هزینه ۵۴ میلیارد تومانی در آن محل خبر داده بودند. در خصوص این هزینه موسی الرضا ثروتی، نماینده وقت بجنورد در مجلس اظهار کرد: برای کارخانه سیمان سمنگان حدود ۲۴ میلیون یورو توسط بانک صنعت و معدن و ۴۰۰ میلیارد ریال از سوی بانک ملی مصوب شده که از محل تسهیلات صندوق توسعه ملی پرداخت می‌شود.

موسی الرضا ثروتی اظهار کرد: شش ماه است که به طور مداوم پیگیر این طرح هستیم و صندوق توسعه ملی موافقت کرده تا ارز کارخانه سیمان سمنگان را پرداخت کند.

نماینده وقت مردم بجنورد در مجلس ادامه داد: در حال حاضر نیز قرار است که مسئولان بانک‌های ملی و صنعت و معدن فرمی را امضا کنند که به محض امضای این فرم، تسهیلات کامل آن پرداخت خواهد شد.

وی همچنین از آماده شدن وام ۴۰۰ میلیارد ریالی خبر داد و افزود: متاسفانه ایجاد تعامل بین بانک‌ها مشکل است و ۹ سال است که ما این مشکل کارخانه سیمان سمنگان را در مجلس طرح می‌کنیم و امیدوارم که این مشکل هرچه سریعتر برطرف شود.

یحیی نیکدل، مدیرکل وقت صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی نیز گفته: ارائه تسهیلات برای تکمیل طرح سیمان سمنگان بر عهده بانک‌های صنعت و معدن و ملی بوده است.

یحیی نیکدل با تشریح آخرین وضعیت کارخانه سیمان سمنگان افزود: صندوق توسعه ملی درخواست کرده تا بانک ملی به عنوان بانک عامل پروژه، صادراتی بودن محصول این طرح را تایید کند تا از محل منابع صندوق توسعه ملی در سال جاری، تسهیلات ارزی آن تخصیص یابد.

وی تصریح کرد: به محض ارائه این تاییدیه، مشکل تسهیلات این طرح برطرف شده و خرید ماشین آلات مورد نیاز برای تکمیل کارخانه سیمان سمنگان، آغاز خواهد شد، ولی فعلا پروژه رها شده است.

صندوق توسعه ملی هم مخالف شد
اما سال ۹۵ بود که رئیس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی رسما از مخالفت صندوق توسعه ملی برای ارائه تسهیلات به این طرح خبر داد. حسینی در این خصوص گفت: چهارم اردیبهشت امسال صندوق توسعه ملی مخالفت رسمی خود را با تسهیلات این طرح، به بانک صنعت و معدن و سپس به وزارت خانه ابلاغ کرد. نامه نگاری‌های بسیاری برای این طرح انجام شده، ولی تاکنون به نتیجه قطعی نرسیده است.

هر روز که از زمان اجرای پروژه می‌گذشت، امید‌ها از اتمام طرح کمرنگ‌تر می‌شد؛ مسئولان از پیگیری آغاز دوباره طرح سخن می‌گفتند، اما هیچ نتیجه‌ای به بار نمی‌آمد.

از سیمان خبری نیست؛ گیاهان دارویی فرآوری می‌کنیم!
در سال ۹۷ پروژه رسما تعطیل شد. پس از گذشت ۱۵ سال و هزینه میلیاردی در محل، سید هادی حسینی، رئیس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی درخصوص آخرین وضعیت سیمان سمنگان گفت: جواز تاسیس طرح سیمان سمنگان، در سال ۸۰ صادر و اجرای آن از سال ۸۶ آغاز شد، اما از سال ۹۲ تاکنون متوقف بوده است.

وی مشکل اصلی توقف طرح را پرداخت نشدن تسهیلات عنوان کرد و افزود: با توجه به وضعیت فعلی تولید سیمان در کشور و تامین نشدن منابع مالی طرح سیمان سمنگان، ادامه اجرای آن فاقد توجیه اقتصادی است و به همین دلیل آستان قدس رضوی، برای سرمایه گذاری در زمینه فرآوری گیاهان دارویی اعلام آمادگی کرده است.

حسینی گفت: این طرح ۳۶ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و برای رسیدن به این مرحله در آن مقطع زمانی، ۵۰۰ میلیارد ریال هزینه شده است.

رئیس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی خاطرنشان کرد: آستان قدس رضوی برای تکمیل اجرای سیمان سمنگان نیازمند ۲۴.۸ میلیون یورو تسهیلات ارزی و ۴۰۰ میلیارد ریال تسهیلات ریالی بود که باید به صورت سندیکایی پرداخت می‌شد.

وی افزود: اکنون آستان قدس اعلام کرده که جهت سرمایه گذاری را تغییر داده و فرآوری گیاهان دارویی را جایگزین تولید سیمان می‌کند.

حسینی، ظرفیت و قابلیت استان خراسان شمالی برای سرمایه گذاری در زمینه گیاهان دارویی را بسیار مناسب دانست و گفت: طرح اولیه فرآوری گیاهان دارویی آماده شده و در چند ماه آتی مجوز‌های لازم در این خصوص صادر می‌شود.

رئیس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی گفت: ما نیز از اقدام آستان قدس رضوی برای فرآوری گیاهان دارویی استقبال می‌کنیم، زیرا در این شرایط، اجرای کارخانه سیمان توجیه اقتصادی ندارد.

در آذرماه سال گذشته بود که عبدالله یوسفی، مدیرکل جهاد کشاورزی خراسان شمالی پیرامون پروژه سیمان سمنگان که حالا با تغییر کاربری به حوزه جهاد کشاورزی مربوط می‌شد، گفت: آغاز به کار ساخت سایت فرآوری گیاهان دارویی سیمان سمنگان منتظر ورود رسمی و جذب شرکت آستان قدس رضوی است.

وی افزود: قرار بر این شد تا این شرکت، در این پروژه تغییر کاربری ایجاد کند و در این محل پروژه سایت فرآوری گیاهان دارویی اجرایی شود.

یوسفی با بیان اینکه از این موضوع حدود ۱۰ ماه می‌گذرد، ادامه داد: شرکت آستان قدس رضوی مطالعات لازم را در خصوص اجرای طرح سایت فرآوری گیاهان دارویی در این محل انجام داده، اما اقدامی برای اخذ مجوز و تغییر کاربری از سوی شرکت مذکور صورت نگرفته است.

به این ترتیب می‌توانیم «تقریبا هیچ» را نتیجه این پروژه بدانیم. پروژه‌ای که هزینه‌های زیادی را در پی داشت، اما تاکنون ثمری نداشته است.

هرچند عدم مدیریت در این ماجرا کاملا مشهود است؛ اما آیا نباید مدیران پاسخی برای مردم و دستگاه‌های قضایی و امنیتی  برای این هدر رفت بیت المال بدهند؟ پروژه‌ای که میلیارد‌ها تومان فقط برای مطالعات آن هزینه می‌شود، چطور پس از یک یا دو دهه از اجرای آن بدون صرفه اقتصادی شناخته شده و نیمه کاره رها می‌شود؟