بازار سهام ناآرام؛ نتیجه اقتصاد سایه‌ای و حکمرانی بد / نوسان بورس و دلار مانع جهش تولید است

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، مهدی منصوری بیدکانی؛ اقتصاددان و استاد دانشگاه آزاد مشهد گفت: پژوهش‌های دانشگاهی نشان می‌دهد که نوسانات شاخص بورس و نرخ ارز اثرمنفی معنی دار برتولید می‌گذارند.

وی ادامه داد: هر چند افزایش نرخ ارز به افزایش درآمد‌های نفتی منجر می‌شود، ولی همچنان عنایت به رابطه‌ی معکوس با تولید الزامی است.

این استاد اقتصاد افزود: کشور‌های LDC یا درحال توسعه بخصوص ایران، از درجه بالایی از بی ثباتی متغیر‌های کلان اقتصادی برخوردار هستند. نسبت به کشور‌های دارای اقتصاد پیشرفته و صنعتی در کشور‌های LDC نرخ ارز، قیمت سهام و سایر متغیر‌های مهم کلان از نوسانات شدیدتری برخوردارند و به سبب نبود حکمرانی اقتصادی مدیران با دید استراتژیک در حوزه اقتصاد این نوسانات نیز به نوبه خود، محیط نامطمئنی را برای سرمایه گذاران ایجاد می‌نماید و باعث می‌شود تا سرمایه گذاران نتوانند به سهولت و با اطمینان بیشتر در مورد سرمایه گذاری آتی تصمیم گیری کنند و احیانا متحمل زیان‌های وسیعی می‌شوند؛ لذا برای افزایش سرمایه گذاری و به تبع آن دستیابی به رشد بلندمدت و مداوم اقتصادی، توجه به بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه و عوامل تاثیرگذار بر شاخص قیمت سهام همچون نرخ ارز و نا اطمینانی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: مشکل اساسی اقتصاد امروز ما محصول بودن اقتصاد سایه‌ای یا همان SE از کلمه shadow economy و نبودن حکمرانی خوب و یا همان good governance است.

منصوری بیدکانی اضافه کرد: اقتصاد سایه یک ویژگی انگلی مشترک در همه‌ی اقتصاد‌های دنیا است که باعث اختلال قابل توجه در اقتصاد و به طور خاص بازار سرمایه می‌شود.

وی افزود: تعاریف فراوانی از واژه سایه در اقتصاد شده است غیر رسمی، پنهان، ثبت نشده، غیر قانونی، زیرزمینی، موازی و قس علیهذا، اما از نظر ما آن دسته فعالیت‌های اقتصادی و درآمد حاصل از آن‌ها که از مقررات دولتی، مالیات یا گزارش اجتناب می‌ورزند و به نوعی هم حاشیه امن حکومتی یا دولتی دارند SE تعریف می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: در بسیاری از مطالعات انجام شده داخلی و خارجی، تاثیر اقتصادی SE و حکمرانی خوب همچنین تولید ناخالص داخلی، قیمت نفت خام، حجم پول و نرخ ارز بر شاخص سهام مورد تایید قرارگرفته است.

وی در خصوص اثر تغییر نرخ ارز بر بازار سرمایه توضیح داد: تغییر در نرخ ارز می‌تواند دو اثر متفاوت بر قیمت سهام داشته باشد. از یک سو افزایش نرخ ارز (از بعد تقاضا) منجر به افزایش در آمد شرکت‌های صادر کننده‌ی کالا و در نتیجه قیمت سهام آن‌ها شده و از سوی دیگر (از بعد عرضه) منجر به کاهش سود شرکت‌های واردکننده نهاد‌های واسطه‌ای و کاهش قیمت سهام آن‌ها می‌شود. البته خریداران سهام باید علاوه بر سود سهام به تغییرات ارزش ذاتی شرکت نیز توجه می‌کنند.

منصوری بیدکانی افزود: اگرچه SE یک ویژگی مشترک در اقتصاد تمام کشور‌ها است و اگر چه برای ثبت یک متغیر غیرقابل رویت مشکلات فراوان مانند انگیزه‌های قوی سیاستمداران برای " مداخله " داده‌های آماری وجود دارد، اما دلایل اصلی آن ممکن است از کشور به کشوری متفاوت باشد باید عرض کنم کیفیت ضعیف دولت، بوروکراسی معیوب، نبود قانون گذاری واقعی در مجلس شورای اسلامی از ابتدا تا کنون و در نتیجه بازتولید قانون‌های ضعیف همچنین ضعف علمی نهاد‌های نظارتی باعث تولید یک دستگاه قانونی ناکارآمد، ترویج SE و پیرو آن آسیب عمیق به بدنه اقتصاد من جمله بازار سرمایه شده است.

این استاد اقتصاد دانشگاه در ادامه گفت: در پیام تاریخی حضرت آقا به مجلس یازدهم این بار شاهد یک نکته متفاوت بودیم که ایشان بطور خاص به وظیفه نظارتی مجلس تاکید ویژه داشتند و آن را تکلیف اساسی و حیاتی مجلس شورای اسلامی برشمردند و برای اولین بار در پیام به مجلس به وظیفه‌ی نظارتی قوه قضائیه هم اشاره نمودند. آیا قوه قضائیه برای این تکلیف نظارتی تاکید شده فعلی انجام داده است؟ اگر مجلس خود را واقعاً انقلابی و ولایتمدار می‌پندارد بهتر است با تدبیر‌های صحیح و عُقلایی و نظارت کارآمد بیشترین تاثیر را در کمرنگ کردن SE در اقتصاد داشته باشد به طوری که طبق فرموده معظم له نه حق مدیر و مجری خدوم ضایع شود نه اغماض و اهمالی صورت گیرد.

منصوری بیدکانی اذعان داشت: هر چقدر در اقتصادی، بخش‌های غیررسمی کوچک‌تر باشد اثر مثبت تری بر تولید ناخالص داخلی و سایر متغیر‌های مهم اقتصاد کلان خواهد داشت و هر چه نرخ SE در اقتصادی پر رنگ‌تر باشد باید این نرخ را از مسیر حکمرانی خوب و بهبود کیفیت شاخص‌های حکمرانی ترمیم نمود.

این استاد دانشگاه در توصیه سیاستی به دولت گفت: در پژوهش‌های اصیل اقتصاد رابطه منفی‌ای بین نرخ رشد درآمد‌های نفتی، قیمت سهام و نرخ ارز با همدیگر و سهم این متغیر‌ها در توضیح نوسانات همدیگر وجود دارد، لذا خاضعانه به دولت لزوم احتیاط در وارد کردن نوسانات درآمد‌های نفتی به اقتصاد از طریق واریز درآمد‌های مازاد نفتی به صندوق توسعه ملی توصیه می‌گردد.

وی در ادامه گفت: بنده اعتقاد دارم بخشی از تسلسل خلف وعده‌های دولت در حوزه بازار سرمایه مانند انتقال منابع از صندوق توسعه ملی، وعده به حمایت از بازار و بازگشت بازار، بی‌قاعده بودن اعتباردهی کارگزاری‌ها و ... یک دلیل ریشه‌ای دیگر علاوه بر دلایل متعدد موجود و گفته شده دارد و آن اندازه دولت است! بنده معتقدم اندازۀ دولت و SE اثر منفی و حکمرانی خوب اثر مثبت بر توسعه اقتصادی دارند.

منصوری بیدکانی افزود: از عوامل تاثیر گذار دیگر بر رشد بازده سهام، شاخص ثبات سیاسی است که اثر آن مثبت و معنی‌دار است. بی‌ثباتی سیاسی، شورش‌های خیابانی، ترور و اشکال دیگر تغییر غیر مسالمت‌آمیز قدرت، مؤلفه‌هایی هستند که انگیزه برا‌ی سرمایه‌گذاری را پایین آورده و سرمایه‌گذار‌ها را وادار به انتقال سرمایه خود به جا‌های امن می‌کنند.

این استاد اقتصاد دانشگاه خطاب به نمایندگان مجلس گفت: شما در مجلس سوگند خوردید و تعهد کردید که پاسدار دستاورد‌های انقلاب باشید و به تعبیر رهبر انقلاب این سوگند به هیچ وجه تشریفاتی نبوده است. در نزول شاخص کل بورس آنچه بیشتر سقوط می‌کند اعتماد مردم به این آرمان و نظام است و بنده هشدار می‌دهم در صورت عبور شاخص کل از حمایت ۱۱۰۰۰۰۰ واحد ممکن است فضای اقتصادی از فاز اجتماعی وارد فاز امنیتی شود بنابراین بهتر است مسئولین سریعاً نسبت به ضرر و زیان مردم پاسخگو باشند که شاید هر لحظه دیر باشد.

وی افزود: اعتقاد دارم که علی رغم احتمال ریزش شاخص تا ۱۱۰۰۰۰۰ واحد (این سطح حمایت فیبو ۸/۶۱ را دارد) که بخشی از آن حادث از ریزش دلار می‌باشد هنوز راه برای بازگشت شاخص بسته نشده است. به عنوان یک معلم اقتصاد دانشگاه به مسئولین محترم تذکر می‌دهم که شاخص دارای واگرایی منفی شده است و می‌تواند بازگردد، کافی است شرایط بازگشت ۳۰ هزار میلیارد پول و توقف نزول ارز را کلید بزنند.

منبع: رادار اقتصاد