از آموزش معلمان تا طریقه‌ تولید محتوای دروس/ دو روی سکّه آموزش مجازی

گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، محدثه ابراهیمی- کشور ما جزو کشور‌هایی است که همواره در زمینه مسائل آموزشی، مشکلات فراوانی داشته است و درمقایسه با کشور‌های رده بالای جهان، از امکانات آموزشی ضعیف و به تبع آن، از کیفیت پایین در زمینه آموزش برخوردار بوده است. مسئله کیفیت محتوای آموزشی و شیوه‌ی تدریس معلمان، از مسائل مهم آموزش‌وپرورش بوده و لزوم اصلاح در نظام آموزشی کشور از جنبه‌های مختلف همواره احساس شده‌است. و، اما اکنون نظام آموزشی کشور، ناچار به استفاده از سامانه آموزش مجازی شده‌است که تنها راه حل اضطراری، برای ادامه روند آموزش در شرایط اپیدمی کرونا می‌باشد. راه‌حلی که هیچوقت با آموزش حضوری برابری نخواهد کرد و حتی هیچ وقت به آن نزدیک هم نخواهد شد.

بر مبنای آمار و ارقام، حدود سه میلیون از دانش آموزان امکان دسترسی به تلفن همراه و سامانه آموزش مجازی را ندارند؛ و فقط ۲۰ درصد از دانش‌آموزان کشور ما، ازابزار مناسب برای آموزش مجازی استفاده می‌کنند. این درحالی است که کلاس آنلاین برای این ۲۰ درصد هم، کیفیت لازم را ندارد و اگر بخواهیم فرض کنیم که همه دانش آموزان کشور، به امکانات مناسب دسترسی دارند و هیچ محرومیتی در این زمینه وجود ندارد، باز هم مشکلاتی در زمینه کیفیت آموزش در فضای مجازی وجود دارد که می‌توان برای برخی از این مشکلات چاره‌ای اندیشید.

 

در این باره با عادل برکم، معلم و کارشناس آموزش، به گفتگو نشستیم. به نقل از این کارشناس حوزه آموزش، مدرسه فقط برای آموزش و تعلیم نیست؛ بلکه بستر مناسبی است برای تربیت کودکان و نوجوانان ومی‌توان گفت بهترین مکانی است که دانش آموز در آن به وسیله ارتباط با هم‌نوعان وهمسالان، مهارت‌های اجتماعی را می‌آموزد و تقویت می‌کند؛ که این بستر در فضای مجازی وجود ندارد.

 

در کلاس حضوری، ارتباط بین معلم و دانش آموز دو سویه است و این ارتباط چهره‌به چهره، باعث می‌شود که دانش آموز بتواند به راحتی سوالاتش را بپرسد و آموخته هایش بیشتر شود. اما در فضای مجازی ارتباط‌ها دوسویه نیست و معلم نمی‌تواند بررسی کند که آموخته‌های دانش‌آموزان چقدر بوده است. ضمن اینکه دانش آموز در تدریس حضوری و در کنار معلم، تمرکز بیشتری دارد. این نیاز به حضور درکنار معلم، در پایه‌های ابتدایی بیشتر احساس میشود. دانش‌آموزان ابتدایی باید در محیط مناسب آموزش ببینند و سپس با همکاری و همفکری والدین و یادآوری آن‌ها تکالیف را انجام دهند. کاهش تمرکز دانش آموزان در فضای مجازی، باعث کاهش کیفیت آموزش مجازی می‌شود. یک‌سری از آموزش‌ها که عملی است، در فضای مجازی میسر نیست و همچنین تدریس برخی درس‌ها مثل ریاضی در فضای مجازی بسیار دشوار است.

 

این کارشناس آموزش در ادامه به نوع محتوای کلاس مجازی پرداخت و گفت: محتوای کلاس مجازی با محتوایی که می‌خواهیم در کلاس حضوری تدریس کنیم کاملاً متفاوت است و این مدل تدریس و تولیدمحتوا خودش، یک دانش حرفه‌ای و تخصصی را می‌طلبد. به هرحال بسیاری از معلمان، با فناوری اطلاعات و مباحث تخصصی آموزش مجازی آشنایی نداشتند و از آموزش و پرورش انتظار می‌رفت اقداماتی را در این زمینه انجام بدهد که ابتدای شروع کرونا در سال تحصیلی قبل، به این مسئله توجهی نشد و امسال هم که مشخص و معلوم بود آموزش‌ها به صورت مجازی دنبال خواهند شد، بازهم اتفاق خاصی در زمینه آموزشی و تربیتی برای معلمان و مدرسان صورت نگرفت. دانشگاه فرهنگیان هم که معلمان امروز و فردا را تربیت می‌کند، به این مسئله توجه نکرده بود و در برنامه درسی شان به کار برده نشد که آموزش از راه دور به چه صورت باید اتفاق بیفتد و چه روش و چه نکاتی دارد!

محتوای کلاس مجازی، با محتوای کلاس حضوری متفاوت است و تهیه‌ی این نوع محتوای آموزشی، کار ساده‌ای نیست؛ تخصصی است و همه معلمان به دلیل این که آموزش‌های لازم را ندیده اند، از پس آن برنمی آیند. تولید محتوای الکترونیک، علاوه بر تخصصی بودن، زمان‌بر است و نیازمند امکانات مجهز است. این مسائل می‌طلبد که تولید محتوای آموزشی توسط گروه‌های آموزشی دنبال شود و قرار نباشد که هر معلمی خودش تدریس انجام دهد. معلم بیشتر باید نقش مبادل داشته باشد؛ یعنی باید محتوا‌های مناسب گروه‌های آموزشی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد و به جای تولید محتوا، وقت بیشتری را برای بررسی تکالیف دانش آموزان و رفع اشکال آن‌ها داشته باشد. اینگونه می‌شود که محتوای مورد نیاز دانش‌آموزان به صورت حرفه‌ای و استاندارد تولید و در اختیار دانش‌آموزان قرار خواهدگرفت و در بهبود کیفیت آموزش موثر خواهد بود. البته شاید برخی از معلم‌ها به تجهیزات و امکانات لازم و همچنین دانش تخصصی آن دسترسی داشته باشند و بتوانند محتوای با کیفیت تولید کنند. اما این کار بسیار زمان‌بر خواهدبود و چه بسا معلم برای ارزشیابی و رفع اشکال و سایر پروسه ها، زمان کافی نداشته باشد.

 

عادل برکم، درادامه به سامانه آموزش مجازی کشور پرداخت و گفت: ما زیرساخت‌های لازم را برای آموزش مجازی نداریم. زیرساخت مناسب یعنی یک سامانه آموزش مجازی که قابلیت طرح درس داشته باشد و بتوان در آن شیوه‌های آموزش را پیاده کرد. پیام‌رسان شاد، همانطور که از اسمش معلوم است یک پیام‌رسان است و فضای پیام رسان برای آموزش مجازی مناسب نیست و امکانات لازم را برای آموزش با کیفیت ندارد؛ توقع می‌رفت که آموزش‌وپرورش در فرصتی که داشت سامانه‌ای حرفه‌ای و با امکانات مناسب برای آموزش مجازی ایجاد کند. علی‌رغم اینکه در بودجه سال ۹۹، مبلغی برای طراحی سامانه آموزش مجازی اختصاص داده شده‌بود، اما این اتفاق نیفتاد.

مشکلات پیام رسان شاد، از مسائلی است که معلمان و دانش آموزان نیز از آن گله‌مندند. قطع و وصلی‌های مکرر در حین کلاس آنلاین که مشکل عمده دانش آموزان است و باعث خسته شدن معلم و دانش آموز و اتلاف وقت آن‌ها می‌شود. سرعت پیام رسان شاد در دانلودکردن مطالب بسیار ضعیف است؛ به‌خصوص در ساعاتی که تعداد کاربران آنلاین، زیاد می‌شود.
این سری از مشکلات شبکه آموزش دانش آموزان، باعث شده است که در برخی از مدارس معلمان و دانش آموزان این پیام‌رسان را رها و از سامانه‌های آموزشی و پیام‌رسان‌های خارجی استفاده کنند.

 

در این باره با چند معلم و دانش آموز به گفتگو نشستیم. علاوه بر مشکلات پیام‌رسان شاد و مشکلاتی که در زمینه تولید محتوای آموزشی وجود دارد، یکی از مسائل اساسی، عدم امکان امتحان گرفتن و ارزیابی دانش آموزان است که این مشکل بین دانش آموزان جدید الورودِ مدارس که معلمان شناختی از دانش‌آموز ندارند پررنگ‌تر است و راه‌حلی هم برای امتحان قابل اعتماد که عدالت هم برقرار شود وجود ندارد.

 

انجام حضور وغیاب دانش‌آموزان در کلاس مجازی دشوار است. چون برخی از دانش آموزان در ساعت برگزاری کلاس به دلایلی مثل عدم دسترسی به تلفن همراه والدین، در کلاس حضور ندارند. یا اینکه برخی از دانش آموزان آنلاین می‌شوند، اما عملاً در کلاس حضور ندارد و امکان نظارت دقیق بر عملکرد دانش آموزان وجود ندارد.

برخی از معلمانِ دلسوز، مباحث تربیتی را مطرح کردند و فضای مجازی را به لحاظ تربیتی و مسائل اجتماعی، فضای مناسبی ندیدند. به‌خصوص برای دانش آموزان ابتدایی و متوسطه اول که در سن حساسی به سر می‌برند و به تکامل شخصیتی نرسیدند؛ نیاز است که خانواده‌ها سواد لازم را برای مدیریت فرزندان خود در فضای مجازی کسب کنند و بر فعالیت آن‌ها در فضای مجازی نظارت داشته‌باشند تا به فرایند تربیتی فرزندانشان خللی وارد نشود.

 

برخی از دانش‌آموزان از این نظر که والدینشان شاغل هستند به مشکل برخوردند و والدین توانایی همکاری با دانش‌آموز را ندارند. زیرا بسیاری از دانش آموزان، برای فرایند اموزش مجازی از تلفن همراه والدین استفاده میکنند و ناچار می‌شوند ساعاتی که والدین در خانه هستند مثل بعد از ظهر‌ها یا تعطیلات آخر هفته، از سامانه آموزش مجازی استفاده کنند. این درحالی است که بسیاری از کلاس‌های انلاین صبح برگزار میشود و دانش‌آموزان ناچارا اموزش را به بعداز ظهر یا روز‌های تعطیل موکول میکنند. درحالیکه دانش‌آموزان از روز تعطیل به عنوان روز فراغت از تحصیل و استراحت در ذهن داشتند و به این مسئله عادت کرده بودند و به‌عبارتی عادت ندارند جمعه‌ها و روز‌های تعطیل درس بخوانند. علاوه‌برآن در ایام تعطیل وجود سرگرمی‌هایی مثل شبکه پویا و. نیز مانع از این شده است که دانش آموزان تمرکز لازم را برای امور اموزشی داشته باشند.

 

 

هرچند معایب آموزش مجازی بسیار زیاد است و این دو روش در آموزش غیر قابل مقایسه است! اما آموزش مجازی، باعث شد ما از شیوه آموزش سابق، که بسیار قدیمی بود و بنا بر نظر برخی از معلمان، شباهت زیادی به شیوه آموزش در دهه ۳۰ و ۴۰ داشت، فاصله بگیریم و روش‌های نوین آموزش را همگام با سایر کشور‌های جهان دنبال کنیم؛ و این گامی است در جهت پیشرفت آموزش کشورمان.

در آموزش مجازی محدودیت‌های زمانی و مکانی از بین رفت و معلم می‌تواند در هر مکانی که باشد فرایند آموزش را انجام دهد و هیچ الزامی در برگزاری کلاس در مدرسه وجود ندارد. در نتیجه مشکلاتی از قبیل سیستم گرمایشی و سرمایشی مدارس و... دیگر مطرح نیست.

در آموزش مجازی معلم برای دانش آموزان دردسترس‌تر شد وامکان پرسش از معلمان به راحتی فراهم است و لزومی به حضور در کنار معلم برای رفع ابهامات وجود ندارد.

اما به هر حال کیفیت آموزش مجازی و حضوری غیرقابل مقایسه است و بنا برنظر بسیاری از معلمان، این نوع آموزش تنها مورد تایید دو درصد از دانش‌آموزان است و اکثریت با این شیوه‌ی آموزش مشکل دارند؛ واین دانش‌آموزان هستند که بسیار آسیب‌پذیرند و باید یک برنامه‌ریزی برای جبران عقب‌ماندگی‌های آن‌ها و بهبود کیفیت آموزش صورت بگیرد. راه‌های زیادی وجود دارد و نظام آموزشی کشور باید تصمیم بگیرد که کدام یک از این موارد را می‌تواند رعایت کند و جبران کند.