ایران قدرت اقتصادی منطقه می‌شود؟ / ۴ سال تا افق ۱۴۰۴ و اهداف ناکام مانده سند توسعه‌ای کشور

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، یکی از سند‌های مهم توسعه‌ای جمهوری اسلامی ایران با عنوان سند چشم انداز بیست ساله در سال ۱۳۸۴ تنظیم و تدوین شده تا ایران درسال ۱۴۰۴ به یکی از مهمترین و بزرگترین قطب‌های علمی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه تبدیل شود.

براساس سند چشم انداز بیست ساله که در قالب چهار برنامه توسعه‌ای پنج ساله تدوین شده است؛ سال ۱۴۰۴ خورشیدی می‌بایست افق چشم انداز ایران باشد، به عبارتی ما تا چهار سال آینده باید در جایگاه اول علمی، اقتصادی و فناوری در سطح منطقه؛ آسیای جنوب غربی، آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه، کشور‌های آسیایی با تاکید بر جنبش نرم افزاری، تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقا نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل باشیم.

در حالی که تنها چهار روز تا رسیدن سال ۱۴۰۰ و چهار سال تا رسیدن به سال ۱۴۰۴ و تحقق اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ مانده است، اقتصاد ایران رشد‌های منفی و درآمد سرانه بسیار پایین و چالش‌های بیشماری را از سر می‌گذراند، لذا نسبت به تحقق اهداف سند چشم انداز نگرانی‌هایی ایجاد شده است که دانشجو در گفتگو با کارشناسان در روز‌ها و هفته‌های آینده این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهد.

در ادامه گفتگوی ما با دو تن از اقتصاددانان و اعضای هیئت علمی آمده است که درباره چرایی عدم تحقق اهداف اقتصادی ۱۴۰۴ و راهکار‌های تحقق چند درصدی آن در چهار سال گذشته بحث و نظر شده است.

مرتضی افقه؛ اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه اهواز در گفتگو با دانشجو در خصوص سند چشم انداز سال ۱۴۰۴ گفت: در سند توسعه‌ای چشم انداز ۱۴۰۴ به نکات بسیار خوب و لازمی برای اقتصاد کشور اشاره شده است، نرخ سرمایه گذاری و تولید ناخالص ملی، نرخ اشتغال و کاهش تورم و کاهش فاصله درآمد دهک‌های بالا و پایین جامعه تا رشد فرهنگ و... برای بیست سال کشور تدوین و طراحی شده است، اما ما تا چهار سال آینده چقدر به این اهداف می‌رسیم جای شک و تردید بسیاری درتحقق آن وجود دارد.

استاد اقتصاد ادامه داد: حتی اینکه تا چهار سال آینده سی درصد این اهداف محقق شود باز هم محل شک و تردید است. مساله مهم این است که مسوولین ما اصولا زیباترین کلمات و عبارات را روی کاغذ می‌آورند، یعنی اگر به اهداف برنامه چشم انداز و توسعه‌ای کشور و سند‌های آن نگاهی بیاندازید متوجه می‌شود که کلمات و جملات ایده آلی نبوده که دراین سند گنجانده نشده باسد! آرزو‌های قشنگی شده، اما تا کجا برای انجام آن برنامه سازی و زیر ساخت‌ها تامین شده اصلا موضوعی قابل بیان وجود ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اهواز توضیح داد: متاسفانه سند چشم انداز به علاوه تمام برنامه‌های تدوین شده آن، از مرحله آرزو فراتر نرفته است، ممکن است در برخی زمینه‌ها پیشرفت‌هایی کرده باشیم، اما دراغلب زمینه‌ها اگر پسرفت نداشته باشیم موفقیتی هم کسب نکرده ایم، مثل نرخ سرمایه گذاری، انبوه فرار سرمایه، انبوه مهاجرت نخبگان، مگر می‌شود این حجم از مهاجرت نخبگان را داشته باشیم، بعد به کمترین هدف چشم انداز برسیم.

وی در این باره ادامه داد: بی شک هیچ کشوری بدون نیروی انسانی نخبه نمی‌تواند در مسیر توسعه قرار بگیرد، اگر در برخی زمینه‌ها حرکتی صورت گرفته فقط و فقط با دوپینگ نفت بوده که دولت‌ها توانسته اند چند عمارت و جاده بسازند، اما در مقابل با تنگ نظری‌ها و محدود نگری‌ها بسیاری از نیرو‌های نخبه کشور را در داخل محدود یا از کشور فراری داده ایم. در چنین شرایطی و با چنین مدیریت و سیاست گذاری اقتصاد وابسته به فروش نفت باقی ماند و الان هم که چند سالی است تحریم نفتی شده ایم در مسیر منفی رشد اقتصادی قرار گرفته ایم.

مرتضی افقه در پایان با تاکید براینکه باید به سرعت در مسیر تصمیم گیری‌ها ومدیریت‌های درست حرکت کنیم گفت: اگر در سه چهار سال آینده، در نوع نگرش خود تحول جدی و خانه تکانی اساسی نسبت به مملکت داری رخ ندهیم و مسیر گذشته را طی می‌کنیم، مسیری که هدف آن روشن نیست، هیچ مساله‌ای حل نمی‌شود، تنها اتفاق مثبت برداشتن تحریم‌ها و وارد کردن نفت به اقتصاد کشور است، یعنی این روند تا تمام شدن نفت ادامه می‌یابد تا کشور‌ها انرژی‌های دیگری را جایگزین نفت کنند؛ آن زمان بنشینیم ببینم در دنیای جدید چقدر عقب هستیم و چه کاری باید انجام دهیم!

سید کمیل طیبی؛ اقتصاددن و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان نیز در گفتگو با دانشجو درباره سند چشم انداز توسعه‌ای ۱۴۰۴ گفت: بسیاری از مسوولین معتقدند علت شکست ما در تحقق اهداف توسعه‌ای سند چشم انداز سال ۱۴۰۴ مساله تحریم‌ها بوده است. دراینکه تحریم‌ها ما را دچار مشکلات اقتصادی کرده شکی نیست، اما با دست فرمان مدیریت کشور قرار نبوده وضعیت شاخص‌های اقتصادی بهتر از همین شاخص‌هایی باشد که امروز با آن سر و کار داریم و قرار نیست با این روش سیاست گذاری و مدیریت قدرت اول منطقه‌ای باشیم.

وی در ادامه توضیح داد: زمانی می‌توانستیم قدرت اول منطقه‌ای باشیم که یک برنامه جامع استراتژیک با ارکان مشخص طراحی کنیم، برنامه‌ای که ارکان آن اعم از جهش تولید یا جهش سرمایه گذاری باشد، البته رکن اصلی تحقق این موضوع تنش زدایی است که اقتصاد ایران هم بتواند سهمی دراقتصاد جهانی داشته باشد، چرا که اگر در اقتصاد جهانی حضور نداشته باشیم نمی‌توانیم مسیر تقویت و قدرت اول منطقه‌ای شدن را طی کنیم.

استاد اقتصاد ادامه داد: رکن دیگر برنامه منسجم و حساب شده‌ای برای اینکه قدرت اول منطقه‌ای شویم برنامه ریزی کارشناسانه و براساس واقعیت‌های اقتصادی است. ما در حال حاضر پتانسل‌های مختلفی در منطقه داریم که اگر از صاحب نظران کمک گرفته شود می‌توان یک فرصت یک ساله برنامه مبتنی بر پژوهش‌ها ومطالعات صورت بگیرد، بعد از آن براساس دید کارشناسانه برای تحقق برنامه‌ها می‌بایست اقدام نمود.

وی دراین باره خاطر نشان کرد: به هر حال شانزده سال از بیست سال مورد نظر برای سند توسعه‌ای را بدون هیچ دستاورد قابل ذکری پشت سر گذاشته ایم، اگر از چهار سال آینده برای تحقق بیست تا سی درصدی برای ادامه توسعه اقتصادی کشور به نحو احسن استفاده نکنیم، قطعا فرصت‌هایی از دست داده ایم که قابل جبران نیستند، فرصت‌هایی که تکرار آن هزینه‌های زیادی روی دست کشور می‌گذارد.