و «صدا»، آغاز شد/ مروری بر تاریخچه اختراع رادیو در جهان

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- فاطمه قربانی رضوان؛ محتوای شنیداری از دیرباز مورد توجه بسیاری از مخاطبان بوده است. از نمونه‌های قدیمی آن می‌توان به داستان‌های شنیدنی از نقالان و قصه گویانی که در گذشته بوده اند اشاره کرد. آنچه دانشمندان را به سمت مطالعه و بررسی چگونگی انتقال صدا ترغیب کرد همین علاقه فراوان بشر به شنیدن داستان‌ها و سروده‌ها و تصنیف‌ها بود. از همین رو مخترعان آزمایش‌های متعددی را آغاز کردند تا در نهایت فناوری ارتباطات رادیویی به عنوان یکی از مهم‌ترین پیشرفت فناورانه قرن بیستم معرفی گردید.

امروزه می‌توان رادیو را به عنوان یکی از رایج‌ترین و مهم‌ترین فناوری در اغلب خانه ها، اتومبیل‌ها و به شکلی کاملا در دسترس در تمامی تلفن‌های همراه دید. اما دو قرن پیش، وسیله‌ای به نام رادیو وجود نداشت و تلاش‌ها برای اختراع آن به سال‌های پایانی قرن نوزدهم میلادی برمی گردد.

در سال ۱۸۶۰ میلادی «جیمز کلارک ماکسول» فیزیک‌دان و ریاضی‌دان اسکاتلندی، برای اولین بار تئوری امواج الکترومغناطیسی را مطرح کرد. بیست و هفت سال بعد درست در سال ۱۸۸۷ میلادی مهندس و فیزکدان آلمانی هنریش رودولف هرتز نظریه ماکسول را تایید و موفق شد بدون سیم و با استفاده از نوسانات الکترونیکی امواج را از محلی به محل دیگر انتقال دهد. از این رو نام هرتز به عنوان واژه‌ای بین المللی برای بیان فرکانس‌های رادیویی به کار گرفته می‌شود.

در سال ۱۸۹۰ «برانلی» فرانسوی آزمایش‌هایی در زمینه امواج الکترونیکی انجام داد و در نهایت «الکساند پوف» دانشمند روسی موفق شد آنتن را به وجود آورد و دستگاه تلگراف مورس را ایجاد کند.

تلاش‌ها در زمینه توسعه این دانش ادامه داشت تا این که مهندسی ایتالیایی در دهه پایانی قرن نوزدهم تحقیقات خود را در زمینه سیستم تلگراف بی سیم به شکل جدی پی گرفت. «گوگلیمو مارکونی» متولد ۱۸۷۴ میلادی در بولونیای ایتالیا بود و از کودکی به فیزیک و علوم الکترونیک علاقه داشت. او در سال ۱۸۹۵ موفق شد تا اولین سیگنال‌های رادیویی را به فاصله ۱.۵ مایل معادل ۳ کیلومتر مخابره کند. او در سال ۱۸۹۷ به ایتالیا برگشت و یک ارتباط بی‌سیم بین دو کشتی جنگی در یک مسافت ۱۲کیلومتری ایجاد نمود.

در همین سال‌ها شرکت مارکونی «Marconi Wireless Telegraph Company» در بازار سهام به رونق چشمگیری گرفت و مارکونی با توجه و تحسین جوامع بین المللی روبه رو شد. ادیسون «Edison» و اندرو کارنگی «Andrew Carnegie»، نیز در شرکت وی سرمایه‌گذاری کردند و بالاخره در سال ۱۹۰۱ درتکمیل اختراع خود موفق گردید، علائم بی‌سیم را از یک طرف اقیانوس اطلس یعنی از شهر (پل‌دو) در انگلستان به آن طرف اقیانوس اطلس، شهر (سن ژان) آمریکا بفرستد. این موفقیت در انتقال سیگنال بین دو سوی اقیانوس اطلس این درخواست عمومی از سوی مردم را ایجاد کرد که راهی برای پخش صدای انسان از رادیو پیدا شود. اما ضعیف بودن لامپ‌های رادیو مشکلی بود که توسعه و تکامل این اختراع را امکان پذیر نمی‌کرد.

برای رسیدن به این هدف در سال ۱۹۰۶ «دو فورست» فیزیک دان آمریکایی لامپ سه الکترونیکی را اختراع کرد که قابل استفاده برای رادیو الکتریسیته بود. اما پس از او «روبرت فون لیئن» با اختراع لامپ‌های قوی تحولی شگرف را در زمینه دستگاه‌های الکترونیکی ایجاد کرد و در سال ۱۹۱۰ برای اولین بار صدای موسیقی و آواز اپرای (متروپولتین نیویورک) در سراسر آمریکای شمالی شنیده شد در سال ۱۹۱۳ جمعی از دانشمندان سعی کردند که صدای موزیک درتمام نقاط جهان کاملا شنیده شود.

رادیو و جنگ جهانی اول

اما با شروع جنگ جهانی تحولات عظیمی در شیوه استفاده از این اختراع مهم ایجاد شد. با شروع جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ و ادامه یافتن آن تا سال ۱۹۱۸ بیش از هر زمان دیگری دولت‌ها و گروه‌های سیاسی جنگ روانی علیه همدیگر را آغاز کردند. در این جنگ طرفین مخاصمه از هر امکانی برای تخریب یکدیگر استفاده می‌کردند. رادیو به عنوان رسانه‌ای نو ظهور بهترین وسیله برای مبارزه و جنگ تبلیغاتی و روانی شناخته شد. به طور کلی احتیاجات نظامی در دوران جنگ، استفاده از بی‌سیم را گسترش داد و در نهایت تاریخ ۱۱ نوامبر سال ۱۹۱۸ تلگراف بی‌سیم نوید پایان جنگ را به همه جهانیان اعلام نمود.

عصرطلایی

تاریخ شروع بهره برداری عمومی از رادیو را می‌توان در سال ۱۹۲۰ دانست. اولین دستگاه‌های پخش منظم رادیویی در سال‌۱۹۲۰ در انگلستان به کار افتاد. اولین کنفرانس بین المللی رادیویی با شرکت ۲۷ کشور جهان نیز در سال ۱۹۲۶ در برلین برپا شد و آیین نامه مقررات ارتباطات رادیویی به تصویب رسید.

گسترش ایستگاه‌های رادیویی، رونق اقتصادی برای تولیدکنندگان و فروشندگان دستگاه‌های فرستنده و گیرنده و از همه مهم‌تر افزایش شمار شنوندگان و علاقمندان به رادیو و پر رنگ‌تر شدن نقش این رسانه شنیداری در زندگی مردم و پیدایش اولین فرم‌های برنامه سازی رادیویی از جمله عواملی بودند که سبب شد شروع دهه ۱۹۳۰ را آغاز عصرطلایی رادیو در جهان نام گیرد. رشد رادیو و افزایش مخاطبان آن در سال‌های بعد سبب گردید از این رسانه به عنوان رسانه‌ای جمعی، فراگیر و استراتژیک نام برده شود.

در دهه ۱۹۵۰ میلادی اختراع ترانزیستور و کاربرد آن در رادیو سبب گردید این وسیله ارتباطی با سرعت بیشتری در جهان مورد توجه قرار گیرد. با آمدن رادیو ترانزیستوری مشکل مصرف برق که در رادیو لامپی‌های قدیمی بود برطرف گردید و از همه مهم‌تر سبب ارزان‌تر و کوچک‌تر شدن این وسیله ارتباطی شد. رادیو ترانزیستوری سبب شد دیگر رادیو در هر جایی دیده شود و افراد بتوانند رادیو را به راحتی جابه جا کنند و درحال انجام کار‌های خود به آن گوش کنند.

بعد‌ها با آمدن سایر رسانه‌های جمعی از جمله تلویزیون گمان می‌رفت که از تعداد دنبال کنندگان رادیو کاسته شود، اما رادیو با داشتن ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد خود همچون انعطاف پذیری به این معنا که این اجازه را به شنونده می‌دهد در حین انجام کاری دیگر به رادیو نیز گوش کند، ارزان‌تر بودن نسبت به سایر رسانه‌های همگانی، تامین نیاز فوری مخاطب، به عنوان متنوع‌ترین رسانه‌ای زنده و گرم همگانی همچون گذشته مخاطبان خود را حفظ کند.