سریال های محرمی که ماندگار شدند؛ از شب دهم تا مختارنامه

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- فاطمه قربانی رضوان؛ همه ساله در آستانه فرا رسیدن ماه محرم صداوسیما با تولید برنامه و سریال‌های تلویزیونی ویژه‌ی این ماه تلاش دارد مخاطبان را همراه خود کند. مخاطبان دهه هشتاد تلویزیون با بسیاری از سریال‌های پخش شده در این بازه زمانی خاطرات فراوانی دارند و هنوز هم با شنیدن نام برخی از سریال‌های آن دوره روایت و داستان سریال را به خوبی به یاد می‌آورند. اما این دوران درخشان به مرور و با شروع دهه نود رفته رفته رو به ضعف گذاشت و آثار تلوزیونی دهه محرم دچار افت شدیدی هم از لحاظ محتوا و هم از نظر فرم شد.

این سیر نزولی به گونه‌ای پیش رفت که حالا با شروع محرم سال ۱۴۰۰ شبکه‌های تلویزیونی نه با سریالی جدید و حتی با مضمونی ضعیف بلکه با بازپخش سریال‌های چندسال گذشته قصد همراه کردن مخاطب با خود را دارند. این درحالی است که با شیوع ویروس کرونا و دو چندان شدن مخاطبان تلویزیونی در این ایام انتظار می‌رفت که مسئولان به تولید سریال‌های تلویزیونی در این شرایط احتمام ویژه‌ای داشته باشند.

این شب‌ها برنامه ویژه‌ی شبکه یک سیما بازپخش سریال «پرده نشین» است. سریالی که در سال ۹۳ تولید و پخش و تکرار آن بار‌ها در شبکه آی فیلم نمایش داده شده است. «درکنار پروانه ها» تنها سریال آماده پخش تلویزیون است که با محوریت ماه محرم ساخته شده است. داریوش یاری کارگردان این اثر و بهروز مفید تهیه کننده آن است. «درکنار پروانه ها» که در تهران و لاهیجان فیلم برداری شده درامی خانوادگی است که مشکلات پی درپی زندگی جوانی به نام «رهی» را به تصویر می‌کشد. او برای نجات تنها دل خوشی زندگی اش که خواهرش است طعمه نقشه‌ای می‌شود و ماجرا‌هایی برایش رخ می‌دهد. زمان پخش این سریال در ابتدا قرار بود ماه صفر باشد، اما تهیه کننده کار به تازگی اعلام کرده روند تولید سرعت گرفته تا این مجموعه در ماه محرم به پخش برسد. تدوین و ساخت موسیقی این مجموعه هم‌زمان در حال انجام است تا «در کنار پروانه‌ها» از ۶ شهریور از شبکه دو سیما پخش شود.

در ادامه مروری داشته باشیم به برخی از سریال‌های پربیننده ویژه ماه محرم که هنوز هم در ذهن مخاطبان ماندگار و خاطره انگیز هستند.

شب دهم

سریال «شب دهم» به کارگردانی حسن فتحی در سال ۱۳۸۰ جزء پربیننده‌ترین و ماندگار‌ترین سریال ویژه ماه محرم قرار گرفت. سریالی عاشقانه در بستر یک موقعیت تاریخی با بازی درخشان حسین یاری، کتایون ریاحی، پرویز فلاحی‌پور، محمود پاک‌نیت و رویا تیموریان. در این سریال حیدر خوش‌مرام عاشق دختری قجری به نام فخرالزمان می‌شود. شرط فخرالزمان برای ازدواج با حیدر این است که او و دوستانش ده شب تعزیه‌ای باشکوه اجرا کنند. اما نکته مهم اینجاست که انجام این کار برای حیدر مشکلات و خطرات زیادی دارد؛ چراکه حکومت عزاداری و برگزاری تعزیه را ممنوع اعلام کرده است. در این ده شب تعزیه به سختی اجرا می‌شود، اما در نهایت حیدر به مردی مومن تبدیل می‌شود. اما شب دهم شبی که ماموران نظمیه از اجرای تعزیه با خبر می‌شوند و حیدر را روی صحنه اجرای تعزیه به قتل می‌رسانند. این صحنه با شعری از افشین یداللهی و موسیقی شاهکار فردین خلعتبری برای همیشه در ذهن مخاطبان نقش بست.

سفر سبز

سریال «سفر سبز» به کارگردانی محمدحسین لطیفی در سال ۱۳۸۱ پخش شد. در این سریال پارسا پیروزفر، محمدرضا شریفی‌نیا، امین تارخ، سارا خوئینی‌ها، لادن مستوفی و گوهر خیراندیش نقش آفرینی کردند. این سریال نیز با ساختی حرفه‌ای در فرم و ساختار یکی از بهترین سریال‌های محرمی تلویزیون شناخته شد و لطیفی ثابت کرد که یک کارگردان مناسبتی ساز قهار است. «سفر سبز» داستانی معمایی و رازآلود دارد و، چون در ماه محرم پخش می‌شد، بخش‌های پایانی آن با سکانس‌های عزاداری همراه است. این سریال درباره پسر جوانی به نام دنیل وسبرگ است که در آلمان زندگی می‌کند و برادرش چند روز قبل از مرگ، به او می‌گوید که دنیل اصالتا اهل ایران است و توسط پدر و مادرشان از یک خانواده ایرانی به فرزندخواندگی پذیرفته شده است. بدین ترتیب با برملا شدن راز بزرگ زندگی دنیل، او به ایران می‌آید و در مسیر یافتن حقایقی زندگی‌اش با اتفاقات مختلفی رو به رو می‌شود.

معصومیت از دست رفته

سریال «معصومیت از دست رفته» ساخته‌ی داوود میرباقری در سال ۱۳۸۲ ساخته شد. در این سریال امین تارخ، فریبا کوثری، سارا خوئینی‌ها، امین زندگانی، مرضیه برومند و داریوش فرهنگ نقش آفرینی کردند. سریال «معصومیت از دست رفته» سریال تاریخی دیگری از داوود میرباقری بود که در تعداد قسمت‌های کم برای ایام محرم آماده شده بود و ماجرایی تاریخی را در زمان حضرت علی (ع) نقل می‌کرد. فردی به نام شوذب که از یاران و همراهان همیشگی امام علی (ع) بود، پس از اینکه عاشق زنی یهود و دلفریب به نام حمیرا می‌شد به تدریج مهر علی (ع) را از دل بیرون می‌کرد و به سمت بنی امیه می‌رفت. ماجرای عاشقانه بین شوذب و دو زن با دو مسلک متفاوت به نام‌های ماریا و حمیرا این سریال را به شدت تماشایی کرده بود و نشان از توانمندی میرباقری در خلق درام‌های تاریخی داشت.

وفا

یکی دیگر از سریال‌های به یادماندهی ویژه‌ی دهه محرم سریال «وفا» به کارگردانی محمدحسین لطیفی در سال ۱۳۸۵ پخش شد. در این سریال پوریا پورسرخ، هانیه توسلی، فرهاد قائمیان و فرهاد اصلانی ایفای نقش کردند. لطیفی پس از موفقیت «سفر سبز»، سراغ درام معمایی پلیسی «وفا» رفت تا در ایام محرم که با نوروز ۸۵ مصادف شده بود، این سریال از شبکه سه سیما پخش شود. سریال وفا داستان زندانی شدن یک جاسوس اسرائیلی در ایران است که پس از منتقل شدن به بیمارستان روانی، توسط یکی از ماموران خبره موساد ربوده می‌شد. در کنار ماجرای جذاب پلیسی، داستان عاشقانه ژوبین و دختر لبنانی مسلمانی به نام وفا هم از جذابیت‌های دیگر سریال بود.

مختارنامه

یکی از به یادماندهی‌ترین و در عین حال عظیم‌ترین سریال تلویزیونی «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری است. این سریال که ساخت آن از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۹ به طول انجامید اساسا برای ماه محرم ساخته نشده بود بلکه محور اصلی قصه روایت زندگی مختار ثقفی در برهه‌های مهم زندگی اش بود. در این سریال واقعه عاشورا و انتقام مختار و یارانش از قاتلان فرزند رسول خدا روایت می‌شود. این سریال آنقدر در ماه محرم و در ایام عزاداری پخش شده است که می‌توان آن را جزو بهترین سریال‌های ماه محرم محسوب کرد. فریبرز عرب‌نیا، فریبا کوثری، رضا رویگری، ماه‌چهره خلیلی، رضا کیانیان، مهدی فخیم‌زاده در این سریال به ایفای نقش پرداختند.

پرده نشین

بهروز شعیبی در اولین سریال تلویزیونی خود در مقام کارگردان سریال «پرده نشین» را روی آنتن برد و بعد از مدت‌ها یک سریال موفق محرمی را به نام خود ثبت کند. «پرده نشین» محصول سال ۱۳۹۳ با حضور بازیگران مطرحی، چون ویشکا آسایش، حامد کمیلی، سارا بهرامی، فرهاد آئیش، آتیلا پسیانی، سارا رسول زاده و محسن کیایی از شبکه یک سیما پخش شد. داستان این سریال درباره دختری به نام هدی است که برای گرفتن ارث پدری با مشکلات و گرفتاری‌های مختلفی رو به رو است و هر چه جلوتر می‌رود، اتفاقات بیشتری گریبان او را می‌گیرد.

در پایان باید گفت که قطعا تعداد فیلم و سریال‌های ساخته شده با موضوع محرم و کربلا بیش از عناوینی است که در این یادداشت مرور کردیم، اما آنچه در میان تمام سریال‌ها بیش از همه با یاد ماندند و تاثیرگذار بودند شاید از موردی که ذکر شد فراتر نرود و این نشان از آن دارد که در چند سال گذشته اهتمام جدی در امر ساخت سریال‌های مذهبی به دلایل مختلفی کاسته شده است. این بی توجهی در شرایطی که از یک طرف گروه‌هایی با تفسیر به رای از مسائل دینی قصد ایجاد شبهه یا وارونه جلوه دادن وقایع تاریخی را دارند و از طرفی مخاطبان هر لحظه در آماج خرافات قرار گرفته اند می‌تواند به مراتب مسبب شرایطی غیرقابل جبران شود. فیلم و سریال موثرترین شیوه برای تعلیم و تربیت است و در صورت عدم پاسخگویی صحیح به این شبهات از طریق فیلم و سریال به مرور زمان باید شاهد بحران‌هایی که ناشی از این بی تفاوتی‌ها است باشیم.