گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ اهمیت حل معضل ناترازی گاز یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت سیزدهم است. با این وجود، راهکار‌های متنوعی در زمینه اصلاح و مدیریت مصرف گاز در کشور وجود دارد. راهکار کوتاه مدت و بلندمدت متنوع که باید از همین حالا مورد بررسی و اجرا قرار بگیرند.
با بررسی میزان مصرف سالیانه گاز در سال ۱۴۰۰، رتبه اول به بخش خانگی و تجاری تعلق گرفته است که به طور متوسط در سال ۳۷ درصد از کل مصرف گاز کشور را به خود اختصاص می‌دهد. این میزان برای بخش نیروگاهی کشور در سال حدود ۳۳ درصد است؛ بنابراین بیش از ۷۰ درصد مصرف گاز کشور در این بخش است که باید سیاست‌های بهینه‌سازی در این بخش متمرکز شود.
به طور مثال یکی از معضلات جدی بحث ناترازی گاز به مسئله تمرکز کامل نیروگاه‌های کشور بر سوخت گاز برمی‌گردد. متاسفانه سبد سوخت نیروگاهی کشور بیش از ۸۰ درصد به گاز وابسته است؛ این در حالی است که در کشور‌های توسعه‌یافته نیز این میزان حداکثر به ۲۵ درصد می‌رسد و عمده نیروگاه‌های در این کشورها، ذغال‌سنگ پایه هستند و میزان استفاده از ذغال‌سنگ به عنوان سوخت موردنیاز نیروگاه‌ها به طور میانگین در دنیا حدود ۴۰ درصد است.
اما در بحث راهکار‌های بخش خانگی، عمده مشکل بر دوش عده‌ای قلیل است که با وجود اینکه زیر ۲۰ درصد از مشترکان را تشکیل می‌دهند حدود نصف مصرف بخش خانگی را تشکیل داده‌اند. این بخش در اقلیت با مصرف خارج از الگوی بهینه مصرف، در فصول سرد سال نیز اصلی‌ترین عامل قطعی گاز صنایع هستند، زیرا حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب مصرف گاز از ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز در روز‌های سرد سال را مصرف می‌کنند و عملا در صورت کاهش ده درصدی مصرف خود با اعمال سیاست‌های قیمتی نظیر تعرفه گذاری پلکانی موثر پرمصرف‌ها و اجرایی کردن فاز دوم این طرح در زمستان ۱۴۰۱، حدود ۳۰ میلیون مترمکعب روزانه کاهش مصرف خواهیم داشت که به اندازه یک فاز پارس جنوبی کاهش مصرف خواهد بود و در صورت اعمال موثر تعرفه‌های واقعی و حتی اخذ مالیات بر مصرف مازاد بر الگوی بهینه، شاهد کاهش بیشتر مصرف در این بخش مشترکان پرمصرف‌ها خواهیم بود که علاوه بر عادلانه سازی یارانه پنهان انرژی، موجب بهینه سازی مصرف در بخش خانگی نیز خواهد شد. در همین رابطه با آقای میرترابی پیرامون اهمیت اجرایی سازی فاز دوم تعرفه گذاری پلکانی موثر مشترکان پرمصرف در زمستان ۱۴۰۱ به گفتگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.
سعید میرترابی؛ کارشناس انرژی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، با اشاره به ناترازی گاز در کشور، اظهار کرد: در ایران، ۷۵ درصد انرژی از طریق گاز تامین می‌شود، بیشتر صنایع و سایر بخش‌ها به گاز متکی شدند البته به دلیل اینکه گاز انرژی پاکی است باعث این شده که بر روی گاز تمرکز داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه الگوی مصرف در بخش خانگی و تجاری متغیر است، ادامه داد: صنعت و نیروگاه‌ها یک مصرف بادوام و کم نواسانی دارند، میزان انرژی که مصرف می‌کند مشخص است، اما در بخش خانگی و تجاری به دلیل آغاز فصل سرما، گرمایش را از گاز دریافت می‌کنند و یک تغییر عظیمی در الگوی مصرف ایجاد می‌شود. به این صورت که مصرف ۱۷۰ میلیون متر مکعب در روز، به ۷۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد که حدود ۴ برابر افزایش می‌یابد.
میرترابی با بیان اینکه افزایش مصرف گاز در فصل زمستان باعث ایجاد ناترازی در حوزه این انرژی می‌شود، اضافه کرد: هر نوع برخوردی نسبت به این مسئله شود، هزینه بردار است. دولت در چنین مواقعی اقدام به قطع گاز صنایع می‌کند که این مسئله تولید را مختل و اقتصاد کشور را برهم می‌زند.
این کارشناس انرژی بیان کرد: یکی دیگر از مخاطراتی که ناترازی گاز به دنبال دارد این است که دولت در بخش نیروگاه به دلیل اینکه بتواند مصرف گاز را در زمان‌های پیک مصرف کنترل کند، مجبور است سوخت نیروگاه را به سوخت‌های مایع مانند مازوت و ... تبدیل کند که علاوه بر مشکلات زیست محیطی، سال گذشته فقط ۵ میلیون دلار هزینه تغییر این نیروگاه‌ها شده بود که این رقم برای اقتصاد ایران عدد بزرگی است.
وی افزود: مصرف گاز در بخش خانگی، یک مسئله اجتماعی_سیاسی است اگر در فصل سرما که میزان مصرف افزایش یابد، قطعی گاز را در بخش خانگی داشته باشیم نارضایتی‌های متعددی را ایجاد می‌کند به همین منظور دولت در چنین شرایطی بیشتر به سمت قطعی گاز صنایع می‌رود تا بخش خانگی.
میرترابی با اشاره به تعرفه گذاری پلکانی، تصریح کرد: ۴ پله درخصوص گاز ایجاد کردند، کسی که پرمصرف بوده رقم هزینه‌اش ۴ برابر شده است از ۲۰۰ تومان مترمکعب به ۸۰۰ تومان مترمکعب رسیده که با این اقدام، ۵۰ میلیون مترمکعب در سال گذشته صرفه جویی شده است، اما ۵۰ میلیون مترمکعب در مقابل ناترازی ۲۰۰ میلیون مترمکعبی که داریم عدد قابل توجهی نیست و یک چهارم ناترازی را جبران کرده است.
این کارشناس انرژی گفت: وقتی هزینه گاز پرمصرف‌ها را ۴ برابر افزایش دادند تازه به یک ۲۵ام هزینه‌ای که اروپایی‌ها در قبال انرژی پرداخت می‌کند رسیده است. همچنان با پلکانی شدن و افزایش هزینه پرمصرف‌ها باز هم به نسبت جهانی آنچه که پرداخت می‌کنند کمتر است و به نظر می‌رسد باید رقم پلکان‌ها افزایش داشته باشد.
وی ادامه داد: افزایش هزینه انرژی در بخش خانگی برای مشترکان پرمصرف باعث خواهد شد تا الگوی مصرف این بخش در اقلیت اصلاح شود، انرژی در کل دنیا گران است و، اما این قیمت‌هایی که به عنوان جریمه پرمصرف‌ها وضع کردیم آنچنان بازدارنده نبوده و باید چندبرابر بیشتر شود تا بازدارندگی داشته باشد. با توجه به نتایج مثبت اجرای فاز اول تعرفه گذاری پلکانی در زمستان ۱۴۰۰ و کاهش مصرف به میزان یک فاز پارس جنوبی، در سال جاری نیز باید قیمت‌ها به میزان گاز تجاری نزدیک شود تا شاهد بازدارندگی مصرف در خارج از الگوی مصرف باشیم.