گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو به نقل از الجزیره؛ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای دوره دوم، اخیراً در اظهاراتی گرینلند و کانال پاناما را در کانون توجه قرار داده و تأکید کرده است که این دو منطقه اهمیت فوق‌العاده‌ای برای امنیت ملی ایالات متحده دارند. او تهدید کرده که کانال پاناما، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های آبی جهان، را دوباره تحت کنترل آمریکا قرار دهد و همچنین گرینلند را از دانمارک خریداری کند. این اظهارات پرسش‌هایی درباره اهداف واقعی ترامپ برای کنترل مناطقی که به دلیل تغییرات اقلیمی با بحران‌هایی در سیستم‌های زیست‌محیطی خود مواجه هستند، ایجاد کرده است.
علاوه بر مسائل مربوط به حاکمیت ملی، هر دو منطقه یک نقطه اشتراک کلیدی دیگر دارند: آنها به‌شدت تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته‌اند. این تغییرات نه‌تنها زیست‌محیطی هستند، بلکه چالش‌های جدی و فوری برای حمل‌ونقل دریایی و تجارت جهانی ایجاد کرده‌اند. کانال پاناما، که حدود ۶ درصد از کل تجارت دریایی جهان از طریق آن انجام می‌شود، و گرینلند، که در حال تجربه ذوب بی‌سابقه یخ‌های خود است، نمونه‌هایی بارز از مناطق بحرانی هستند.
گرینلند: سرزمین یخ‌های در حال ذوب
با افزایش دمای جهانی، گرینلند در دهه‌های اخیر با سرعتی بی‌سابقه شاهد ذوب یخ‌های خود بوده است. تغییرات آب‌وهوایی باعث افزایش سرعت ذوب سطح یخ‌ها و جدایی صفحات یخی از بدنه اصلی یخچال‌ها شده است. طی سه دهه گذشته، حدود ۲۸ هزار کیلومتر مربع از یخ‌های گرینلند ذوب شده است، که این مساحت تقریباً معادل اندازه ایالت ماساچوست در آمریکاست.
به گفته هری زیکولاری، دانشمند یخچال‌شناسی دانشگاه فریجی در بروکسل، سال ۲۰۱۹ رکوردی تاریخی در میزان ذوب یخ‌های گرینلند ثبت کرد. او در مصاحبه‌ای با الجزیره اعلام کرد که پدیده فشار تپه‌ها، که منجر به کشیده شدن هوای مرطوب از اقیانوس اطلس به گرینلند شد، باعث افزایش دمای منطقه و در نهایت بزرگ‌ترین میزان ذوب یخ در دهه‌های اخیر شد.
وی افزود: «این جریان هوای مرطوب باعث شد دمای منطقه ۴۰ درصد بالاتر از میانگین دما باشد. این افزایش دما موجب شد ۴۰ درصد از سطح یخ‌های جزیره گرینلند ذوب شود، که معادل ۲ میلیارد تن یخ است.»
این وضعیت، که هر ساله تسریع می‌شود، پرسش‌های زیادی درباره چگونگی تعامل گرینلند با افزایش دمای جهانی به وجود آورده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که هر یک درجه سانتی‌گراد افزایش دما می‌تواند به طور نهایی سطح آب دریاها را تا ۲.۵ متر در طی صدها سال آینده افزایش دهد.
بر اساس گزارش ناسا، اگر تمام یخ‌های گرینلند ذوب شوند، به دلیل وسعت این جزیره و وجود لایه‌های یخ دائمی که ۸۰ درصد از مساحت آن را تشکیل می‌دهند، سطح آب دریاها ممکن است تا ۷ متر افزایش یابد. چنین افزایشی پیامدهای جدی برای تمامی نقاط جهان خواهد داشت.
کانال پاناما: قربانی بعدی تغییرات اقلیمی
آنچه در گرینلند رخ می‌دهد می‌تواند به طور غیرمستقیم بر کانال پاناما نیز اثر بگذارد. این کانال حیاتی که یکی از مهم‌ترین مسیرهای دریایی جهان است، با تهدیدات چندجانبه ناشی از تغییرات اقلیمی مواجه است.
از یک سو، افزایش سطح آب دریاها می‌تواند باعث سیلاب‌های گسترده و فرسایش کناره‌های این کانال شود. از سوی دیگر، کاهش بارندگی در این منطقه که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی است، باعث کاهش سطح آب در مخازن و دریاچه‌هایی شده که منبع تأمین آب کانال هستند.
کانال پاناما به آب باران برای تأمین انرژی خود وابسته است. این آب، کشتی‌ها را تا ۲۶ متر بالاتر از سطح دریا می‌برد تا از سلسله کوه‌های باریک عبور کنند. اما کاهش شدید بارندگی در سال‌های اخیر، به ویژه در زمستان ۲۰۲۳، باعث کاهش شدید سطح آب مخازن کانال شد.
خشکسالی طولانی در سال ۲۰۲۳ اختلالات گسترده‌ای در عملکرد کانال ایجاد کرد. سطح آب در دریاچه مصنوعی گاتون، که آب مورد نیاز برای عملکرد دروازه‌های کانال را تأمین می‌کند، به پایین‌ترین حد تاریخی خود رسید. این امر باعث شد مقامات پاناما از ۳۰ ژوئیه ۲۰۲۳، محدودیت‌هایی برای عبور کشتی‌ها اعمال کنند، و این محدودیت‌ها حداقل به مدت ۱۰ ماه ادامه یافت.
هر بار عبور یک کشتی از کانال پاناما باعث می‌شود حدود ۲۰۰ میلیون لیتر آب شیرین به دریا وارد شود. در زمان اوج بحران، صف‌های طولانی از کشتی‌ها که برای عبور از کانال منتظر بودند، فشار زیادی بر زنجیره تأمین جهانی وارد کردند.
این بحران از سال ۲۰۱۹ آغاز شد، زمانی که ژانویه خشک‌ترین ماه طی ۱۱۰ سال گذشته بود. کاهش بارندگی و افزایش دما منجر به تبخیر شدید آب‌های رودخانه‌ها و مخازن شد. این روند باعث شد سطح آب پشت سد گاتون ۱.۸ متر پایین‌تر از حد معمول شود و حجم آب شیرین در مخازن از ۵.۲ میلیارد متر مکعب به ۳ میلیارد متر مکعب کاهش یابد.
فرصت‌طلبی ترامپ در مواجهه با تغییرات اقلیمی
به نظر می‌رسد این بحران‌ها برایترامپ فرصتی برای تسلط بر مناطق استراتژیک ایجاد کرده‌اند. او معتقد است که گرمایش جهانی به دلیل کاهش یخ‌های قطبی و ایجاد مسیرهای جدید تجاری، فرصت‌های اقتصادی جدیدی ایجاد خواهد کرد.
طبق گزارشی از شورای قطب شمال، طی دهه گذشته، با کاهش یخ‌های دریای قطب شمال، تردد کشتی‌ها در این منطقه ۳۷ درصد افزایش یافته است. ذوب بیشتر یخ‌ها می‌تواند مسیرهای تجاری جدیدی باز کند که ترامپ به دنبال استفاده از آن‌هاست.
علاوه بر این، گرینلند به دلیل منابع غنی معدنی و نفتی خود مورد توجه است. با ذوب شدن یخ‌ها، دسترسی به این منابع آسان‌تر خواهد شد، که این امر باعث جلب توجه بین‌المللی شده است. اما این موضوع نگرانی‌هایی درباره آسیب‌های زیست‌محیطی ایجاد کرده است که به نظر نمی‌رسد ترامپ اهمیتی به آنها بدهد.
در حالی که ترامپ تصور می‌کند کنترل گرینلند و کانال پاناما می‌تواند مزایای استراتژیک و اقتصادی برای آمریکا به همراه داشته باشد، اما سرعت پیشرفت تغییرات اقلیمی ممکن است این جاه‌طلبی‌ها را به چالش بکشد. به گفته هری زیکولاری، علاقه ترامپ به این مناطق نوعی اعتراف غیرمستقیم به وجود تغییرات اقلیمی است، حتی اگر او آن را نپذیرد.
او افزود: «ترامپ بر این باور است که کنترل این مناطق می‌تواند مشکلات را حل کند، اما مسئله اینجاست که تبعات تغییرات اقلیمی بسیار سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رود ظاهر می‌شوند. زمانی که تغییرات اقلیمی به نقطه غیرقابل بازگشت برسند، دیگر هیچ دولتی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.»