همایش «بررسی مسئله تاریخی توسعه در ایران» - 2؛
به گزارش خبرنگار آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»، نشست بررسی تاریخی مسئله توسعه در ایران عصر امروز در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
در این نشست دکتر احمد رهدار رئیس موسسه تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه قم به ایرادات سخنانی پیرامون بررسی رویکرد جریان دینی و اجتهادی نسبت به مسئله توسعه پرداخت.
رئیس موسسه تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه قم با اشاره به اینکه نسبت توسعه و جریان دینی را می‌توان از دو بعد مورد بررسی قرار داد گفت: یک بعد این مسئله ناظر به تاریخ و بعد دیگر ناظر به مباحث نظری اجتهادی و دینی است.
وی در خصوص بحث‌های ناظر به تاریخ عنوان کرد: جریان اجتهادی از دوره صفویه با سه لایه کلامی – اقتصادی، سیاسی، نظامی – نرم‌افزاری و فرهنگی غرب برخورد داشته است در واقع مراجع تقلید و مجتهدان در مقابل جریان‌های غرب موضع‌گیری‌هایی داشته‌اند از ابتدای سلسله قاجار به این سو در بخش لایه اقتصادی و سیاسی غرق در ایران چند اقدام توسط جریان اجتهادی انجام شد که برخی از آنها سلبی و برخی دیگر ایجابی بودند.
رهدار با اشاره به جریان‌های سلبی اضافه کرد: برخی از این جریان‌های سلبی موضع‌گیری‌هایی بودند که مراجع نسبت به نفوذ اقتصادی غرب و به ویژه قراردادهای ننگین دوره قاجاریه داشتند از بین 70 قرارداد اقتصادی منعقد شده در دوره قاجاریه 60 قرارداد توسط جریان اجتهادی تحریم شده که برخی از آنها جنبه اجتماعی به خود گرفته‌اند برخی دیگر از اقدامات علما اقدامات تئوریک و نظریه پردازی در باب نحوه تعامل ایرانی مسلمان با غرب بوده است از اواسط قاجاریه مجتهدینی در حوزه اقتصاد سیاسی دست به قلم بردند و رساله‌های اقتصاد سیاسی با رویکرد فقهی در این دوره نوشته شد.
رئیس موسسه تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه قم با اشاره به اقدامات ایجابی مراجع تقلیدی در زمینه مسائل اقتصادی بیان داشت: هفت سال پس از قرارداد تنباکو در اصفهان شرکت اقتصادی اسلامیه تاسیس شد که این شرکت در بغداد، بمبئی، لندن، پاریس و مسکو و ... نمایندگی فروش داشت یکی از مسائلی که در اساس‌نامه این شرکت مطرح شده بود این بود که این شرکت به منظور قطع دست استکبار از حوزه اقتصاد سیاسی در ایران تاسیس شده است.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: هشت مرجع تقلید وقت برای تشویق مردم جهت استفاده از کالاهای این شرکت بیانیه شرعی دادند و گفتند ما متعهد می‌شویم از لباس‌ها و پارچه‌هایی که مربوط به این شرکت نیست استفاده نکنیم حتی مرجع کل تشیع آن زمان به مظفرالدین شاه نامه نوشت و گفت خوب است شما دستور دهید زیردستان‌تان از پارچه‌های این شرکت استفاده کنند.
رهدار اقدام ایجابی دیگر مراجع در زمینه اقتصاد سیاسی را شکل‌گیری بانک در داخل کشور با مجوز شرعی مراجع دانست و یادآور شد: نخستین سهامداران بانک‌ها مجتهدین یا تجار وابسته به آنها بودند اقدام دیگر مراجع پاسخ دادن به استفتائات در این زمینه بود مثلا وقتی می‌خواستند در تهران ریل راه‌آهن را بکشند از مجتهدین استفتاء شد و مرحوم قمی از علمای پایتخت در پاسخ گفت راه‌آهن بکشید زیاد هم بکشید و چه قدر دیر این کار را انجام می‌دهید.
رئیس موسسه تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه قم با اشاره به توسعه فرهنگی و نرم افزاری و مواجه جریان اجتهادی با نفوذ نرم غرب در کشور بیان داشت: این چهره غرب در آستانه مشروطه به صورت پررنگ وارد ایران شد و عکس‌العمل جریان دینی در مواجه با آن نگارش رساله‌هایی در باب فقه سیاسی بود اکنون شبهات زیادی مطرح می‌شود و ادعا می‌شود که جریان اجتهادی از ورود تکنولوژی‌های جدید به کشور ممانعت می‌کردند اما نه تنها عالمان دینی نسبت به چیزهایی که به نفع مردم بود سنگ اندازی نمی‌کردند بلکه تسهیل کننده نیز بودند یکی از بسترهای توسعه علمی و فرهنگی دانشگاه‌ها و مدارس نوین هستند که مطرح شده جریان دینی با ساختار مدارس نوین مخالفت کرده است.
رهدار افزود: پدر مدارس نوین میرزاحسن رشدیه یک روحانی و شاگرد میرزا جوادآقا تبریزی مرجع تقلید آذربایجان بودکه ایشان رشدیه را برای فراگیری علوم و ساختار مدارس نوین به بیروت اعزام کرد رشدیه طی مدت دو سال که در بیروت بود هزینه‌های اقامت خود را از وجوهات شرعی دریافت می‌کرد اما در بیروت عضو دستگاه فراماسونری و بابی شد و از اسلام خارج گشت وقتی به ایران آمد میرزا جوادآقا تبریزی از دنیا رفته بود و مرجع تقلید جدید به دلیل بابی بودن رشدیه به او اجازه نداد مدارس جدید را تاسیس کند.
رئیس موسسه تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه قم در ادامه گفت: رشدیه به تهران آمد و عضو حلقه‌ای بابی شد که از دل این حلقه انجمن معارف بیرون آمد این انجمن طرح تاسیس مدارس جدید را مطرح کرد اما علما با آن مخالفت کردند چون نمی‌خواستند سرچشمه علوم و مدارس نوین در کشور به دست بابی‌ها بیفتد.
رهدار با اشاره به بعد نظری پیشرفت و توسعه اظهار داشت: بین توسعه و پیشرفت تفاوت وجود دارد تفاوت در اینجاست که توسعه امروز یک گفتمان است که در ذیل خود اصول و متدی را دارد و تصرف در آن نسبتا سخت است اما واژه پیشرفت هنوز تبدیل به گفتمان نشده است از سوی دیگر هژمون بودن توسعه و ادبیات مربوط به آن و الگوی انحصاری توسعه غربی در عصر ما حجابی برای برخورد متعصبانه با دیگر الگوهای زیستی شده است توسعه آنچنان هژمون است که حتی کسانی که واژه پیشرفت را به جای آن پیشنهاد می‌دهند در تبیین واژه پیشرفت ناخواسته به توسعه نظر دارند.
رئیس موسسه تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه قم گفت: الگوی زیستی جریان عرفان اسلامی در رویکرد فردی دارای تعالی، تقرب، نشاط حیات انسانی همراه با آرامش و کارآمدی است اما ما جریانی عرفانی را به صورت یک جریان مطالعه نکردیم و از وجوه اجتماعی این جریان نیز غفلت نمودیم.
وی افزود: لایه سیاسی و اجتماعی جریان عرفانی ما مورد مطالعه قرار نگرفته بعد از انقلاب نیز یکی از جریان‌های عرفانی که در مقابل امام سنگ‌اندازی کرد جریانی عرفانی مربوط به مکتب مشهد بود.
رهدار خاطر نشان کرد: برخی متفکران معتقدند هر تصرفی در جامعه باید از لایه زیرین فرهنگ صورت گیرد و اگر نبض فرهنگ یک جامعه در اختیار نخبگان نباشد آن جامعه موفق نخواهد بود برخی نیز معتقدند نبض توسعه در توسعه اقتصادی است کسانی هم مانند آقای خاتمی معتقدند توسعه از معبر جریان سیاست گذر می‌کند اما من باور دارم هیچ یک از این جریان‌ها به تنهایی نمی‌توانند منجر به توسعه شوند و نمی‌توان حوزه‌هایی مستقل از هم تعریف کرد من معتقد به اصالت سنت هستم سنت هم چیزی است که جامع حوزه‌های سیاست و اقتصاد و فرهنگ می‌باشد رنگ و بوی اصلی سنت معنویت است که فراتر از فرهنگ است و در ساحت اقتصاد و فرهنگ نیز ورود می‌کند.
ارسال نظرات