زبان حال سازی بی محتوا از مشکلات برخی از عزاداری ها است

به گزارش گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی گفت: عزاداری حسینی یک پدیده اجتماعی بالیده در دل تاریخ با ابعاد گسترده و  تاثیرگذاری است که به صورت استثنایی میان احساس و اندیشه پل زده است، بنابراین باید از آسیب ها مصون نگه داشته شود.
 

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: اگر خدای ناکرده غبار آفت ها و آسیب ها، روی عزاداری های ما را فراگیرد در چنین شرایطی آنچه که ضربه می خورد تفکر حسینی، جامعه شیعی حسینی، منطق قوی، قویم، بسیار متقن واستثنایی عاشورایی است.
 

ضرورت مصون نگه داشتن مراسم عزاداری از آفت های فکری و ساختاری
 

 مبلغی با تاکید بر اینکه حفاظت از عاشورا فقط در حفاظت از اصل عزاداری نیست، بلکه در حفاظت  و صیانت از عزاداری در قبال آسیب ها می باشد، گفت: به همان اندازه که برپاداری عزاداری ضروری است مصون نگه داشتن آن نیز آسیب های فکری و ساختاری ضروری است.
 

وی با طرح ضرورت عاشورایی بودن عزاداری برای عاشورا و ضرورت برخورداری عزاداری از کارکردهایی از جنس کارکردهای خود عاشورا،  گفت: تمرکز صرف بر اصل عزاداری ها بدون شناخت آسیب های آن و بدون کوشیدن برای مصون نگه داشتن این پدیده اجتماعی از این آسیب ها، راهی می گشاید تا عزاداری ها به سمت ایجاد نتایجی در جامعه به پیش روند که منافی و مغایر با اهداف و فلسفه وجودی عاشورا می باشند.  
   

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: متاسفانه در معرض آسیب قرار داشتن عزاداری ها، ضریب بالایی پیدا کرده، به گونه ای  که آسیب ها به راحت، با سرعت و حتی با روندی پیش دونده به سمت نهادی شدن به درون عزاداری های راه  یافته اند.
 

راه مقابله با آسیب ها
 

  مبلغی با اشاره به اینکه جلوگیری از آسیب های فراروی مجالس عزاداری حسینی، باید در مراحل نخستین و اولیه  شکل گیری این آسیب ها باشد، گفت: اگر چنین تلاشی صورت نگیرد، این آسیب ها ممکن است پس از مدتی نهادینه شده و رنگ و لعاب عزاداری اصیل به خود گیرند در آن صورت مواجهه با آنها بسیار سخت است.

وی گفت: نمونه در این زمینه بسیار است که یک نمونه برجسته آن قمه زنی است که پس از مدتی نهادینه شد و حتی فتواها هم به زحمت از پس این آسیب شکل گرفته و اجتماعی گشته بر آمدند.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی افزود: این آسیب ها،  گونه های متفاوتی دارند و گونه شناسی این آسیب ها، گام اولی است که باید برای مبارزه و تلاش برای قلع و قمع آنها انجام گیرد، مادام که شناختی از این آسیب ها به صورت گونه شناسانه و سنخ بندی شده نداشته باشیم، مبارزه با آن ها صرفا به یک شعار و آرزوی غیردست یافتنی بدل خواهد شد و عملا راه به جایی نخواهد برد.
 

سه رکن جلسات عزاداری: محتوا/ قالب/ صوت
 

 مبلغی گفت: ما در عزاداری  با سه مقوله محتوا، قالب و صوت مواجه هستیم، محتوا باید بیشترین سهم را در جلسات حسینی داشته باشد و قالب های احساسی در درجه دوم و قالب ها و آهنگ های صوتی نیز در خدمت این دو باشد.
 

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در برخی از عزاداری ها، روند مقلوب شده به این معنا که در درجه اول آنکه در درجه اول بیشترین سهم را در جلسه دارد آهنگ ها و مانوردادن صوتی و صدایی است و در درجه دوم قالب های احساسی و در نهایت اگر چیزی بماند اندیشه است که در موارد زیادی وجود ندارد.
 

غلو ناشی از جهل و مولود احساسات صحنه گردانانه است
 

وی خاطرنشان کرد:  جلسات حسینی از سه عنصر برپایی جلسات عزاداری، مخاطبان حاضر در این جلسات و مداح اجراء کننده تشکیل شده است ما امروز به برکت امام حسین(ع) و انقلاب اسلامی مشکل مخاطب و برگزاری جلسات، نشست ها و عشق و شور حسینی نداریم ولی مشکلی که وجود دارد در اداره این جلسات است.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: در این مثلث ضلع سوم یعنی اداره کنندگان دچار اشکال است، چرا که اداره کنندگان جلسات گاه مداحان هستند، در اینکه مداحان باید باشند و وجودشان هم به صورت جدی ضروری است شکی وجود ندارد؛ ولی به شرط اینکه جای عالمان و فرهیختگان و همه فرصت اداره جلسه را در اختیار نگیرند.
 

وی گفت: مداحان فقط به نقش خود اکتفا کنند و نقش عالمان که مربوط به تولید اندیشه حسینی است را برعهده نگیرند و اگر این نقش را مداحان برعهده گرفتند در این صورت، آنچه تولید می شود از درون آن غلو، سطحی اندیشی و تحریف تاریخ واقعه عاشورا، حرف های سخیف تراوش می کند و این یک انحراف بزرگ در جلسات عزاداری است.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: اصولا اگر اداره کنندگان جلسات عزاداری، انسان های فرهیخته و عالم حوزوی و یا دانشگاهی عالم وآشنا به تاریخ نباشند در معرض فروافتادن به غلو قرار دارند چرا که غلو ناشی از جهل و مولود احساسات صحنه گردانانه است به این معنا که طرف برای اینکه همه را با خود همراه کند ناچار به غلو است تا بهتر بتواند این صحنه را بیاراید.
 

 مبلغی گفت: در چند دهه گذشته، مداحان جایگاه عالمان و مجالس عزاداری را برخی در مواردی گرفتند و این ناشی از منشاء بروز غلوهایی شد که مشکلاتی را در پی آورد و هزینه های سنگنی برای شیعه ایجاد کرد.
 

دو نوع صحنه گردانی عزادارانه
 

وی با تقسیم عزادارای ها به دو دسته "صحنه گردانیِ در خدمت عاشورا" و " صحنه گردانیِ در خدمت صحنه گردانی " گفت: صحنه گردانیِ در خدمت صحنه گردانی از اوصافی همچون: به طول انجامیدن، مانور صدا و صوت بودن، محل أدا و اطوارهای افراطی قرار گرفتن،  مصادره احساسات حسینی به نفع صحنه گردان ، لغزیدن کلمات بر سطحی از مضامین بی محتوا و یا کم محتوا و .... برخوردار است. 
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: مصادره احساسات حسینی از سوی صحنه گردان به نفع صحنه گردانی به این معنا است که تلاش اداره کننده جلسله بر کشاندن احساسات حسینی به سمت خود و صحنه گردانی است که اصالت را به آن می دهد.  به بیان دیگر بخشی از مداحان به دنبال یک صحنه گردانی طولانی، خلاف عادت و غیرمعقول هستند و طبیعی است که برای طول دادن جلسه خود، باید مخاطب را جلب کند و از آنجا که مخاطب دارای احساسات حسینی است مداح آن را به سود خود مصادره می کند و از این احساسات برای قوام دادن و به آخر بردن جلسه مدد می گیرند. آنچه در این میان گم می شود هدف و روح تفکر و منطق عاشورایی است.
  

وی گفت: در عزاداری حسینی باید احساسات به سمت شکل گرفتن توجه عمیق تر به راه و اندیشه امام حسین (ع) سوق داده شود، نه به سمت صحنه گردانی که در یک جلسه شکل می گیرد و در همان جلسه به پایان می رسد، در چنین صورتی احساسات حسینی نتیجه آن فقط برپا داری جلسه ای است با شروع، زمان و پایان خاص،  این یعنی: دادنِ یک چهره سطحی به احساسات حسینی، احساساتی که می توانند و باید کارکردهای عظیم و تاریخ ساز داشته باشند و احساساتی که جاذبه های استثنایی آن می تواند انسان را فارغ از این که به چه دینی وابسته است، تحت تاثیرقرار دهد.
 

 مبلغی خاطرنشان کرد: احساسات حسینی باید راه به جامعه ببرد و جامعه را رنگی حسینی بخشد و زندگی را از وضعیتی ایستا به وضعیتی پرتکاپو، و از حالتی کم معنویت به حالتی پرمعنا و از وضعیتی سطحی اندیش به دنیایی پر از اندیشه های بلند سوق دهد، نه آن که خود نوعی از سطحی اندیشی را که شکننده تر است، شکل دهد؛ سطحی اندیشی که رنگ دینی به خود می گیرد ومحتوای آن غلو و گاه کفر است.
 

  وی افزود: اینکه تمام کارکردهای  این احساسات در به پایان آوردن یک جلسه  و در یک زمان خاص، خلاصه شود این یک آسیب بزرگ است و چون چنین کارکرد و تشدیدی برای احساسات مطالبه می شود، عملا به ضد خود بدل می شود و در بسیاری از جلسات، مداح فقط از باب انجام وظیفه در موارد زیاد جلسه را به پایان می برد و عملا آن تشدید احساس انجام نمی گیرد؛ بلکه احساس توقف و جمود پیدا می کند و این آسیب بزرگی است.
 

زبان حال نباید دست ساخته ذهن مداح یا روضه خوان باشد
 

مبلغی گفت: ارائه زبان حال یک تکنیک مهم و هنر بزرگ است به شرط آن که حقیقتا زبان حال باشد، یعنی آنچه در عاشورا موجود بوده است را به زبان حال درآوریم؛  ولی متاسفانه برخی زبان حال هایی که امروزه وجود دارد از دو مشکل بزرگ رنج می برد: یکی اینکه زبان حال گویی ها دست ساخته ذهن خود مداح است و برآمده از دل عاشورا،  و بیان کننده حال واقعی عاشورا و مبتنی بر تحلیل عاشورا نیست.
مبلغی خاطرنشان کرد: زبان حالی که  ساخته غیرعالم و غیرمطالعه کننده نسبت به عاشورا و بدون مطالعه و تحلیل باشد زبان حال خود ما و نگاه ما می باشد و در چنین زبان حال هایی، عاشورا وارونه جلوه داده خواهد شد و حداقل حقایق عاشورایی نیز ارائه  و آشکار نمی شود.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: پاره ای از صحنه گردانی های مداحی، غلبه دادن تکنیک «زبان حال» بر واقعه گویی عاشورایی است؛ اگر مداح و یا روضه خوان بتواند زبان حال شخصیت های عاشورایی را از امام حسین(ع)  و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و زبان حال دشمن را به خوبی ارائه و حال واقعی موجود در صحنه عاشورا را با بهره گیری از تکنیک زبان حال، ارائه و عرضه کند کار بزرگی کرده است.
 

مبلغی با اشاره به اینکه زبان حال های ما گاهی تک بعدی و یکسو نگرانه و تماما بر جنبه های احساسی متمرکز شده است، گفت: از مولفه های صحنه گردانی های جلسات عاشورایی، همین زبان حال است که اصولا نباید بیشترین فضای جلسه حسینی را به احساس بدهد و بلکه باید بیشتر به نمک جلسه بدل شود.
 

وی اظهار داشت: جلسه روضه و مداحی عمدتا بر  نقل تاریخ به صورت مستقیم تمرکز کند و زبان حال به عنوان مکمل، متمم و بخش های ناگفته ای که از این رهگذر می توان ارائه کرد، در پیش گرفته شود؛ در حالی که اکنون برعکس شده و واقعه تاریخی بیان نمی شود و بیشتر زبان حال است.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه مشکل دوم زبان حال گویی این است که بیشتر زبان حال های احساسی است، گفت: هر چند در صحنه عاشورا، احساس در اوج بوده است ولی  آنچه در عاشورا گذشته، تنها احساس نبوده است.

وی ادامه داد: واقعیت این است که به دلیل ظلم بی نظیرِ وارد آوردن خراش بر عواطف اهل بیت (ع) در روز عاشورا  و مجروح کردن قلب آنان در این روز در بالاترین سطح خود، احساس به یک بعد غیر منفک از عاشورا بدل شده است؛ ولی چرا باید اندیشه که اصل برای امام حسین (ع) بوده فراموش شود یا در حاشیه قرار گیرد.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس خاطرنشان کرد: پا به پای احساس در روز عاشورا، یک کرامت، اندیشه ، رویارویی فکر و محتوا،  پیام های عظیم عقل مدار و محتوا مدار ترسیم شده است، امام حسین (ع) در صحنه های عاشورایی از یک طرف با کوله باری از احساس و عاطفه و از سوی دیگر با تمرکز جدی بر ارسال پیام های دینی عظیم و اندیشه ای بنیان برانداز نسبت به ظلم حاضر می شدند.
 

وی با اشاره به اینکه عزاداری از بعد بسیار بالای احساسی برخوردار است، گفت: ویژگی احساسات حسینی در این است که با خود چشمانی دوخته شده به اندیشه های اصیل دارد. به زبان دیگر احساسات حسینی پدیده ای استثنایی است که دائما به سمت اندیشه پل می زند. از این جهت دارای کارکردهای اجتماعی است و قادر است نقش های تاریخ ساز ایفا کند و این اصل ماهیت عزاداری حسینی است.
 

مبلغی ادامه داد: ولی متاسفانه این پدیده بی نظیر بعد اندیشه ای عزاداری به شدت لطمه خورده است؛ چرا که برخی مداح ها از یک طرف در احساسات حسینی دست کاری کرده اند و از طرف دیگر جسلسات را به دور از اندیشه های عاشورایی شکل می دهند و یا اصولا جلساتی فاقد اندیشه می گیرند.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی افزود: اگر گاه اندیشه هایی در جلسات عزاداری ارائه می شود سطحی اندیشی هایی است که یک فرد از خود برای گرم کردن جلسه در ارتباط با عاشورا، بروز می دهد.
وی ادامه داد: همیشه در عزاداری ها، یک پل میان اندیشه و احساس  برقرار بوده که به سرعت مخاطب و عزادار حسینی از احساس به سمت اندیشه می رفته و از اندیشه به سمت احساس می آمده است و موازنه ای بین اندیشه و احساس همواره برقرار بوده است، ولی این پل امروز در بسیاری از جلسات حسینی خراب شده و جلسات صرفا احساسی آنهم به صورتی ویژه در آمده است.
 

وی افزود: اگر بخواهیم امروز عاشورا دارای تاثیرات شگرف و شگفت در جامعه ما و تمام جهان باشد، باید خطوط قرمز عزاداری ترسیم و تعیین گردد.
مداحان جای عالمان و فرهیختگان را در تحلیل و تبیین اندیشه های عاشورایی نگیرند
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: مداحان جای عالمان و فرهیختگان را در تبیین تحلیل و تبیین اندیشه های عاشورایی نگیرند و مداحی تعریف درستی پیدا کند و در یک روند، چارچوب  درست به پیش رود تا عاشورا لطمه نخورد.
 

مبلغی گفت: امروزه که همه امکانات رسانه ای و مجازی فراهم است نهضت عاشورا می تواند به عنوان یکی از بزرگترین عوامل تاثیرگذار در اندیشه و احساس نقش مهمی در  تقویت دین مداری، سالم سازی و پاک کردن اندیشه ها، نگاه ها و فضاهای جهانی برعهده داشته باشد ولی به شرط اینکه ما از وضعیت فعلی عبور کنیم.
 

وی گفت: عزاداری حسینی نباید صرفا یک عزاداری احساس محور باشد.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: نباید فراموش کنیم که نهضت عاشورا قبلا در خلاء فضاهای مجازی، با فرصت های کم به درون مسیحیت، جوامع بودایی راه یافته و تحولات شگرفی ایجاد نمود به گونه ای که بسیاری از مصلحان و بزرگان شیفته عاشورا شده و تمام  موانع نفوذ اندیشه از درون اسلام به غیر اسلام با نام امام حسین (ع) و با طرح و اندیشه حسینی شکسته شده و به آنجا راه یافت.
 

 مبلغی گفت: امروز که فضای مجازی است ما در فضای مجازی از امام حسین(ع) چه چیزی را تولید می کنیم؟ آیا صرفا باید عزاداری ما با محوریت نه فرهیختگان و عالمان باشد، این به معنای نفی مداحی نیست، مداحی اصولا یک اصالت دارد ولی به شرط  اینکه مداح پای خود را از گلیم جایگاه خود فراتر نگذارد و دین و دنیای مربوط به امام حسین(ع) را با کلماتی که در یک ساعت تولید می کند و همه تلاش او این است که جامعه را با خود همراه کند و به پایان بیاورد انجام نگیرد.
 

وی ادامه داد: مشکل دیگر در عزاداری نوع عزاداری است، که نوع عزادری باید عقلایی باشد و متاسفانه در مواردی مانند قمه زن عقلایی نیست، یعنی ما با عزاداری می خواهیم نهضت عاشورا را به درون جامعه  ببریم و جامعه انسانی امروز را با عاشورا آشنا کنیم، حال اگر به نوعی از عزاداری دست زدیم که جامعه امروز از آن متنفر است و فرار کند این فرار به فرار از امام حسین می انجامد و افکار دیگری را نسبت به عاشورا شکل می دهد و به خود امام حسین (ع) ضربه می زند.
 

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: وقتی ما به این نوع از عزاداری های سطحی متوسل شویم دشمنان و شبهه افکنان می گویند اینها عقلایی فکر نمی کنند. امثال قمه زنی جز جهالت پروری و اقناع روح جاهلانه و به شدت دور از کربلا و پیام های لطیف انسانی و انسان ساز عاشورا چیزی در برندارد.