اگر پالایشگاه‌های کوچک بیایند؛
به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، بیش از یک سال و نیم از تحریم نفت ایران از سوی مصرف کنندگان بین‌المللی بواسطه فشار آمریکا می‌‌گذرد و آمار‌ها و سیر تحولات بیانگر آن است که برخی از کشورهای واردکننده نفت ایران، خرید نفت خود از کشورمان را قطع کرده و برخی دیگر از کشور‌ها ضمن کاهش قابل توجه میزان واردات نفت از ایران، به دنبال ایجاد فرصت به منظور یافتن جایگزین برای نفت ایران در بازارهای بین‌المللی می‌‌باشند.
در واقع، غیر ممکن دانستن تحریم صادرات نفت ایران از سوی تصمیم‌گیران و مدیران صنعت نفت و بخش‌های مرتبط، سبب ایجاد واکنش‌های انفعالی به سود کشورهای تحریم کننده و کاهش قابل توجه خریداران نفت ایران شد. خوشبینی غیر کار‌شناسانه مسئولان صنعت نفت همواره معطوف به توان تولیدی کشور عربستان در شرایط بحرانی بازار نفت برمی‌گردد. بطوری که در آن زمان به مکرر بیان می‌شد که افزایش تولید نفت عربستان در شرایط اضطراری و برای ثبات بخشیدن به نوسانات موجود در بازار نفت حداکثر 500 هزار بشکه در روز خواهد بود که با توجه به صادرات بیش از 2 میلیون بشکه در روز نفت ایران، تحریم نفت ایران عملاً موجب عدم تعادل در بازارهای نفت و در نتیجه، افزایش قیمت به دلیل کمبود عرضه خواهد شد. اما در واقع، ایجاد ظرفیت و افزایش تولید و صادرات نفت عراق، مهم‌ترین تهدید و جایگزین واقعی صادرات نفت ایران در بازارهای بین المللی نفت میباشد.
عراق 143 میلیارد بشکه ذخایر نفتی اثبات شده دارد و از این حیث چهارمین دارنده منابع نفتی جهان به حساب می‌آید. این کشور پس از سقوط صدام و پایان تحریمهای بین‌المللی به یکی از مهم‌ترین مناطق نفت‌خیز مناسب سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های معتبر نفتی تبدیل شد. بطوری که تا کنون 4 مناقصه جهت توسعه صنعت نفت عراق برگزار گردیده است و مسئولان این کشور برآورده کرده‌اند ظرفیت تولید نفت عراق تا سال 2017 به 12 میلیون بشکه در روز خواهد رسید (به احتمال فراوان، حداقل 50% این ظرفیت تا آن تاریخ محقق خواهد شد). در حال حاضر، عراق روزانه بیش از 2٫ 7 میلیون بشکه نفت صادر می‌‌کند و کار‌شناسان پیش بینی می‌کنند که با توجه به برنامه‌ریزیهای صورت گرفته در این کشور و همچنین احداث خطوط لوله انتقال نفت به مدیترانه، دسترسی بهتر این کشور به بازارهای جهانی در آینده فراهم شده و نه تنها نفت ایران جایگزین شده، بلکه مازاد عرضه در بازارهای جهانی نیز بوجود خواهد آمد. لازم به ذکر است که اینجایگزینی نه صرفاً بخاطر افزایش تولید، بلکه به دلیل نزدیکی شاخص‌های نفت عراق به شاخص‌های نفت ایران نیز میباشد.
* بازاری که به سادگی احیا نخواهد شد
بر اساس آخرین آمارهای منتشره از سوی آژانس بین‌المللی انرژی، تولید روزانه نفت ایران به 2٫ 6 تا 2٫ 8 میلیون بشکه در روز و صادرات نفت کشورمان نیز به حدود 800 هزار تا یک میلیون بشکه در روز رسیده است و این در حالی است که پیش از اعمال تحریمهای نفتی، میزان تولید و صادرات نفت به طور متوسط به ترتیب برابر 3٫ 9 و 2٫ 2 میلیون بشکه در روز بوده است. مقایسه آمار تولید و صادرات نفت قبل و بعد از اعمال تحریم‌ها نشان می‌دهد که به دلیل عدم وجود برنامه‌ریزی منسجم و عملیاتی، کاهش شدید صادرات نفت صرفاً منجر به کاهش شدید و دستوری تولید نفت شده است. هرچند بسیاری امید به کاهش و حتی لغو تحریم‌ها در دولت یازدهم را دارند، اما کسب مجدد بازارهای از دست رفته آسان نبوده و نیازمند بازاریابی قوی در بازارهای نفت میباشد. با‌شناختی که از مدیریت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران وجود دارد، بعید به نظر می‌رسد بتوان با روشهای فعلی بازاریابی، امکان بدست آوردن سهم قبلی از بازار حتی به کمک تخفیف‌های قابل توجه، فراهم شود (بخصوص در مدت زمانی کوتاه). لذا بهتر است از این فرصت اجباری که برای صنعت نفت کشور پیش آمده است به گونه‌ای دیگر استفاده شود. تاکنون درباره کاهش و یا جلوگیری از خام فروشی نفت صحبت‌های بسیار شده است ولی اکنون دیگر زمان آن فرا رسیده است که عملاً اقداماتی در این زمینه صورت گیرد. تبدیل نفت خام به فرآوردههای پر ارزش نفتی از جمله راهکارهایی میباشد که می‌توان علاوه بر قطع خام فروشی، ارزش افزوده بالاتری را نصیب اقتصاد ملی نمود. در ادامه به ضرورت تبدیل نفت خام به فرآوردههای نفتی و پتانسیل‌های صادارتی آن پرداخته خواهد شد.
* پالایشگاه کوچک، راهکاری ارزان با بازاری مناسب
احداث واحدهای پالایشگاهی بزرگ، نیازمند حجم سرمایه‌گذاری بالا و فراهم آوردن تاسیسات جانبی قابل توجه‌ای است و این در حالی است که با توجه به شرایط فعلی کشور از لحاظ اقتصادی و قانونی، تامین این سرمایه از سوی بخش دولتی بسیار مشکل بوده و از سویی دیگر بخش خصوصی نیز قادر به تامین این حجم از سرمایه گذاری و حضور در این بخش نخواهد بود. لذا با توجه به شرایط فعلی کشور که صادرات نفت خام بسیار محدود گشته و از سویی دیگر احداث واحدهای پالایشگاهی بزرگ توسط بخش خصوصی امکان‌پذیر نمی‌باشد، ایجاد واحدهای پالایشگاهی کوچک (Minirefinery) پیشنهاد می‌شود. پالایشگاه‌های کوچک، واحدهای کوچک تولید فرآوردههای پالایشگاهی با ظرفیت 200 تا 20000 بشکه در روز می‌‌باشند که امکان تولید فرآورده‌هایی از قبیل بنزین و گازوئیل را دارا می‌‌باشند. هزینه پالایش هر بشکه فرآورده با خوراک میعانات گازی و نفت خام به ترتیب حدود 4 و 9 هزار دلار است. در این شرایط هزینه احداث بالاترین ظرفیت پالایشگاه‌های کوچک بر اساس خوراک میعانات گازی برابر 80 میلیون دلار بوده و در مقایسه با هزینه سه میلیارد دلاری احداث پالایشگاه‌های بزرگ با ظرفیت 100 هزار بشکه در روز، به مراتب کمتر است. با توجه به توان مالی بخش خصوصی و حجم سرمایه مورد نیاز جهت احداث واحدهای کوچک پالایشگاهی، امکان فعالیت بخش خصوصی در این حوزه، مناسب به نظر می‌رسد.
انعطاف پذیری در انتخاب خوراک و افزایش توان پالایشی کشور؛ امکان صادرات آسان فرآورده‌ها نسبت به نفت خام و میعانات گازی در شرایط تحریم؛ رعایت ملاحظات پدافند غیرعامل؛ اشتغال زایی مناسب نسبت به حجم سرمایه گذاری و بازار مناسب فرآورده‌ها در داخل و خارج از کشور؛ برخی دیگر از مزایای احداث واحدهای کوچک پالایشی (پالایشگاه‌های کوچک) به پالایشگاه‌های بزرگ است.
با عنایت به این ویژگی‌ها و مزیتهای پالایشگاه‌های کوچک و با توجه به بازار مناسب در کشورهای همسایه (بویژه افغانستان) بهتر است امکانات و زیرساختهای لازم جهت ایجاد واحدهای مذکور در مناطقی که دسترسی بهتری به بازارهای صادراتی را دارند، ایجاد شود. دلیل این پیشنهاد آن است که هم اکنون حجم قابل توجهی از فرآوردههای نفتی توزیعی در مناطق مرزی با کشور افغانستان، بصورت قاچاق از کشور خارج می‌شوند. از سویی دیگر نیز با توجه به زیرساختهای بسیار ضعیف در افغانستان جهت تولید فرآوردههای نفتی و عدم تامین نیاز آن کشور از طریق منابع داخلی، توجه هر چه بیشتر به این بازار با پتانسیل را امری ضروری‌تر می‌‌سازد. لذا می‌توان از طریق احداث واحدهای پالایشگاهی کوچک در همجواری با بازارهای مصرف و با رعایت اصول پدافند غیرعامل، شرایطی را ایجاد کرد که بهترین بهره را از دپیلماسی انرژی در ارتباط با کشورهای همسایه در وضعیت فعلی فراهم آید.
عاملی که میتواند اهمیت بازارهای هدف را از یکدیگر تمایز داده و اولویت‌ها را بصورت صحیحتری به سیاستگذاران اعلام نماید، قیمت فرآوردههای نفتی در کشورهای همسایه و میزان وابستگی و واردات آن‌ها به انواع فرآوردههای مورد نیازشان میباشد. بطور مثال هم اکنون قیمت هر لیتر گازوئیل در کشور افغانستان برابر 1٫ 8 دلار میباشد که با مقایسه صادرات نفت خام، میتواند ارزش افزوده به مراتب بالاتری را نصیب اقتصاد ملی نموده و از سویی دیگر نیز با ایجاد وابستگی بازارهای هدف به فرآوردههای نفتی ایرانی، تهدید تحریم نفت ایران را به فرصتی برای کشورمان تبدیل نماید.
منبع: عیاران
ارسال نظرات