اشعار و نغمه‌های فراموش شده مداحی

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ در چند سال اخیر و با ورود برخی سبک های مداحی، تغییرات زیادی در این حوزه صورت پذیرفته که برخی مناسب و مفید بوده و برخی دیگر ماهیت مداحی و معنویت آن را زیر سوال برده است.

این تغییر ماهیت در سال های اخیر مورد انتقاد بسیاری از مداحان قدیمی بوده؛ ماجرای نوآوری و خلاقیت در مداحی آن چنان افسارگسیخته پیش رفته که علاوه بر جامعه مداحان، انتقاد مقام معظم رهبری را نیز در پی داشته است.

در این دوره، وظیفه سنگینی بر دوش مداحان باسابقه و اصیل حس می شود.

خودسازی اولین گام موردنیاز در این راه

محمدرضا باباربیع که از استادان باسابقه موسیقی اصیل ایرانی و مداح اهل بیت (ع) است، در این باره به خبرنگار اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»، گفت: مداحی یک افتخار بزرگ است که خداوند وقتی به یک نفر عطا می کند، باید قدردان باشد و به منظور حفظ ارزش های آن، سعی درت قویت اندیشه و بهبود اعمال خود نماید. 

وی گفت: در درجه اول وقتی شخصی تصمیم به مداحی اهل بیت (ع) می گیرد، باید سعی کند تا برخی آلودگی ها مانند ریا، حسادت و خودبینی را از خود دور نماید و برای قدم گذاشتن در مسیر صداقت، اخلاص و تقویت شعور حسینی همت ورزد. مداحان الگوی مردم، بویژه جوانان هستند و افراد از آن ها توقع اخلاق و رفتاراسلامی دارند.

انتخاب شعر و آهنگ خوب مطالبه رهبری از مداحان است

این مدرس مداحی افزود: همان طور که مقام معظم رهبری همواره از مداحان انتخاب شعر و آهنگ مناسب و یادگیری موسیقی مذهبی و اصیل را مطالبه می کنند، باید بگوییم که انتخاب شعر یکی از فاکتورهای اصلی می باشد؛ شعر باید دارای قالب، مفهوم و محتوای مناسب باشد، اما امروزه متاسفانه به این مهم توجه کمتری می شود و برخی مداحان، بویژه جوانان از برخی شعرهای بی محتوا و سطحی و بدون قالب مناسب استفاده می کنند.

البته ما مخالف تنوع و نوآوری نیستیم، اما بهتر است به طور مثال وقتی شعرهای محاوره ای نیز استفاده می گردد، دارای مفهوم خوب باشد و به اهل بیت (ع) بی حرمتی نشود و شان و منزلت آنان حفظ گردد. البته بعضی از افراد در برخی مواقع از اشعار جدید، اما دارای این ویژگی های ذکر شده استفاده می نمایند و بنده نیز از این قاعده مستثنا نیستم. از شعرایی که دارای این ویژگی ها هستند می توان به عمان، شکیب، صغیراصفهانی، محتشم کاشانی، فواد کرمانی و... اشاره نمود و همچنین در بین شعرایی که در قید حیات هستند می توان از غلامرضا سازگار، حبیب الله چایچیان (متخلص به حسان)، مشفق کاشانی،موید و... نام برد. البته از شاعران جوان نیز نباید غافل بود، برخی از آنها دارای اشعار وزین و بامحتوا هستند، اما در مجموع می توان گفت که انتخاب اشعار خوب و اصیل در بین برخی مداحان حتی بنام، فراموش شده است.

استفاده از آهنگ های غربی و زننده یکی از آفات مداحی

محمدرضا باباربیع گفت: انتخاب آهنگ خوب از وظایف یک مداح است که نیازمند فراگیری از استادان اهل فن می باشد، در حالی که متاسفانه امروزه جوانان ما کمتر به سراغ یادگیری موسیقی اصیل و مذهبی می روند و بیشتر به دنبال تقلید هستند و تصور می کنند با خواندن نوحه های سایر مداحان که برخی از آنان نیز اصول فنی را رعایت نمی کنند، به موفقیت دست می یابند.

شاید برخی افراد این نظر را داشته باشند که امروزه دیگر تاریخ مصرف خواندن سبک قدیم و اصیل به پایان رسیده است، اما در برخی مواقع مشاهده می کنیم که وقتی از این سبک و اصول استفاده می شود، مردم از آن استقبال می کنند و علاقه مند می شوند. اگر بخواهیم به نغمات مناسب و درخور مداحی اشاره کنیم باید بگوییم که به طور کلی همه مقام های موسیقی اصیل ما می تواند مورد استفاده قرار گیرد؛ البته در شهادت ها و ایام سوگواری محرم از مقام های شور، دشتی و همایون که حالت حزن و اندوه دارد و چهارگاه که ترکیبی از حماسه و حزن است، بیشتر استفاده می شود؛ تعزیه های ما نیز از دیرباز دارای این ویژگی ها بوده، اما متاسفانه در سال های اخیر استفاده از آهنگ های نامناسب و زننده و به دور از منزلت معصومین (ع) رایج شده است.

نقش بسیار مهم رسانه ملی در استقبال و پذیرش مردم نسبت به سبک‌های مداحی

وی خاطرنشان کرد: امروزه تغییر در ذائقه شنیداری مردم برای گوش دادن به مولودی ها و نوحه ها را می توان تا حدود زیادی متوجه رسانه ها دانست که در بین آن ها رسانه ملی نسبت به دیگر رسانه ها تاثیرگذارتر می باشد؛ این را می توان به طور واضح درک کرد، در حالی که مردم، بویژه جوانان و نوجوانان ما وامدار شیوه ترویج آنها هستند. به طور مثال وقتی نوحه و مولودی بامحتوا و بر مبنای اصول ذکر شده از رسانه ملی پخش شود، ذهن افراد بتدریج به این سمت و سو حرکت می کند و اندیشه آنان از پذیرش شیوه های نادرست فاصله می گیرد.

فراگیری نزد استادان یکی دیگر از نیازهای مداحان است

محمدرضا باباربیع گفت: افراد، بویژه جوانانی که قصد قدم گذاشتن در این مسیر باعزت را دارند، باید نزد اساتیدی که بر چگونگی روضه خوانی، مرثیه خوانی، نوحه خوانی و مولودی خوانی اشراف کامل دارند و بر مبنای موسیقی مذهبی و اصیل تدریس می نمایند، تلمذ کنند.

وی به شیوه تدریس خود در مداحی اشاره نمود و گفت: اولین موردی که بنده به شاگردان خود توصیه می کنم، رعایت رفتار و اخلاق اسلامی و احترام به پیشکسوت هاست و آن را اساسی می دانم؛ مداحی را در قالب موسیقی اسلامی با آموزش شیوه های روضه خوانی، مرثیه، نوحه خوانی و مولودی خوانی با اشعار متفاوت و متناسب تدریس می کنم و اکثراً تحریرهای اضافی را حذف می نمایم و افراد جهت یادگیری و تکرار، آن را ضبط می کنند.

مقام والای معصومین (ع) نباید در مداحی های ما، بویژه به هنگام نوحه خوانی و روضه خوانی خدشه دار گردد و ما به عنوان یک مسلمان که تحت عنوان مداح فعالیت می کنیم، در قبال آن مسئولیم؛ متاسفانه بارها مشاهده شده است که برخی از مداحان برای جلب توجه و گرم کردن بیشتر مجلس، واژه ها و تعابیر نامناسبی به کار می برند و در برخی موارد سخنان فاقد منبع معتبر ذکر می کنند؛ این باعث بی حرمتی می شود که حتی می توان گاهی اوقات این مشکل را در رسانه ملی ملاحظه کرد.

وی به نام برخی مداحان پیشکسوت در استان اصفهان از جمله جامی، اشتری و مرحوم سعیدمنش اشاره کرد و در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم مسئولان امر، بویژه رسانه های ملی به ترویج هر چه بیشتر فرهنگ ها و شیوه های صحیح مداحی معصومین (ع) بپردازند و با تاثیرهای مثبت در اندیشه ها و انتخاب مردم، نقش آفرینی مناسبی داشته باشند.

لازم به ذکر است، محمدرضا باباربیع از استادان موسیقی اصیل ایرانی و مداحی است و بیش از 35 سال است که در این عرصه فعالیت حرفه ای دارد. او اولین فعالیت رسانه ای خود را در سال 68 با رادیو اصفهان برای مناجات خوانی ماه رمضان آغاز نمود و تا به امروز در صدا و سیمای مراکز اصفهان و فارس در برنامه های مختلف فرهنگی، هنری و مذهبی، اجراهای متعددی داشته است؛ باباربیع آلبوم شوق دیدار را در سال نوآوری و شکوفایی با ایجاد نوآوری هایی همراه با نوازندگان سازمان صدا و سیما و ارکستر ملی شروع و مدتی بعد منتشر کرد.

همچنین وی سابقه 17سال مداحی در هیئت حضرت رقیه (س) شهرضا و سه سال در چند هیئت مذهبی شیراز را داراست و به گفته خود، امسال در هیئت کاروان حسینی شهرضا که یک نوع عزاداری منحصر به فرد در ایران را انجام می دهد و ترکیبی از اجرای تعذیه و مداحی را شامل می شود، حضور خواهد داشت.