از راه اندازی 104 مرکز علمی نانو تا صعود نانوی ایران به پله هشتم دنیا

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»، مروری می کنیم بر فعالیت های ستاد توسعه نانو در حوزه های ترویج و آموزش فناوری نانو، توسعه منابع انسانی و حمایت از پژوهش، آزمایشگاه ها و تجهیزات، استاندارد سازی فناوری نانو، تسهیل تجاری سازی،‌ ارتقای صنایع کشور و رتبه جهانی ایران در فناوری نانو در عمر 10 ساله این ستاد. 

 

به گزارش خبرنگار علمی«خبرگزاری دانشجو»، از حدود 13 سال پیش بسیاری از دولت‌ها برای بهره‌گیری از فرصت‌هایی که فناوری نانو برای پیشرفت و توسعه صنعتی و اقتصادی فراهم می‌کند، وارد عرصه رقابت شده‌اند.  

 

در ایران نیز، نخستین جرقه‌های ظهور این فناوری در سال 1380 در نهاد ریاست جمهوری زده‌ شد و ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در سال 1382 تشکیل شد.

 

توسعه فناوری نانو با رویکردی نظام مند در این ستاد پیگیری شد و در سال 1384 سند راهبردی توسعه فناوری نانو به تصویب هیئت وزیران دولت وقت رسید.

  

براساس این سند، توسعه فناوری نانو باید موجب تولید ثروت و ارتقای کیفیت زندگی مردم شود و‌ جمهوری اسلامی ایران باید تا سال 1393، به رتبه پانزدهم دنیا در شاخص‌های علم، فناوری و اقتصاد نانو دست یابد.

 

در این گزارش، به برخی برنامه‌ها و اقدامات انجام ‌شده برای دستیابی به اهداف توسعه فناوری نانو در ایران اشاره می‌شود.

 

 

در طول یک دهه گذشته برنامه‌های ترویجی و آموزشی متنوعی برای همه گروه‌های ذینفع در توسعه فناوری نانو اجرا شده است.   

 

تا پایان آذر ماه سال 92 بیش از 318 هزار دبیر، دانش‌آموز و دانشجو، در برنامه‌هایی همچون سمینارهای آموزشی، نمایشگاه‌های هفته نانو، چهار دوره المپیاد دانش‌آموزی و سه دوره مسابقه دانشجویی فناوری نانو حضور یافته‌اند. 

  

در سال 91، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های آموزشی فناوری نانو برای دانش آموزان، با استفاده از تجهیزات ساخت داخل آغاز شد و تا پایان آذرماه سال 92 هفت استان تهران، فارس، اصفهان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، سمنان و همدان به این آزمایشگاه‌ها مجهز شدند.  

 

در زمینه آموزش دانشجویان نیز برنامه های از جمله سمینارها و کارگاه‌های آموزشی متعددی با همکاری نهادهای تروجی متعددی، برای دانشجویان برگزار شده است، این برنامه از سال 86 تا پایان سال 92 زمینه آشنایی حدود 41 هزار دانشجو را با مبانی و کاربردهای فناوری نانو فراهم کرده‌است.  

 

 

هم اکنون 2هزار و 596 هیئت علمی عضو فعال ستاد فناوری نانو هستند.

 

تمامی برنامه‌های ترویجی با حمایت ستاد نانو و با مشارکت بیش از 400 نهاد ترویجی فعال در سراسر کشور انجام می‌شود.

 

ستاد فناوری نانو از سال 83، پرداخت حمایت تشویقی به پژوهشگران فعال در زمینه فناوری نانو را آغاز کرده است.

 

104 مرکز علمی به پژوهش در زمینه فناوری نانو فعالیت می کنند.

 

بیش از 15 دانشگاه در مقطع دکتری و 34 دانشگاه در مقطع کارشناسی ارشد در گرایش‌های مختلف فناوری نانو دانشجو پذیرفته‌اند.

 

حدود 15 هزار و200 پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی به مباحث مختلف فناوری نانو پرداخته‌اند.  

 

ستاد نانو طرح‌هایی همچون برگزاری دوره‌های آشنا سازی با مباحث دنیای کسب و کار در حوزه فناوری‌های نوین و پرداخت حق بیمه و بخشی از حقوق دانش‌‌آموختگان فناوری نانو را برای شاغلان این حوزه در دست اجرا دارد.

 

برنامه جدید حمایت از پایان نامه‌ها، از ابتدای مهرماه 92 با هدف افزایش کیفیت فعالیت‌های تحقیقاتی و دستیابی به نتایج کاربردی آغاز شده ‌است، در این برنامه، سقف مبلغ حمایت تشویقی هر پایان‌نامه متناسب با موضوع، نتایج واثرات آن تا 120 میلیون ریال افزایش یافته است.

 

 

شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو، با هدف تقویت زیرساخت‌های آزمایشگاهی در حوزه فناوری نانو، فعالیت خود را از سال 1383 آغاز کرده‌ و تا پایان آذر ماه سال 92، توانسته ‌است بیش از 880 دستگاه آزمایشگاهی از 58 آزمایشگاه مستقر در 14 استان کشور را در قالب اعضای قطعی، به اشتراک بگذارد.

 

درحدود یک دهه فعالیت شبکه آزمایشگاهی، افزایش 7/33 برابری تعدادی خدمات و رشد 50 برابری درآمد اعضای شبکه را نشان می‌دهد.

 

 

حمایت از ساخت تجهیزات، از دیگر اقدامات ستاد نانو است که تا سال 92 منجر به فعال‌سازی 25 شرکت سازنده تجهیزات و در حدود 40 نوع تجهیز در حوزه‌های مختلف تولید و اندازه‌گیری شده ‌است.

 

دستیابی به دانش فنی و تولید تجاری تجهیزاتی همچون، میکروسکوپ‌های پویشی روبشی، دستگاه طیف سنج جرمی، دستگاه مغناطیس سنج، انواع دستگاه‌های آزمایشگاهی و صنعتی لایه نشانی فیزیکی و شیمیایی ازجمله دستاوردهای این برنامه است.   

 

 

 

حضور بیش از 25 شرکت مرتبط با فناوری نانو در اولین نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران، و اختصاص بیش از 35 درصد از قراردادهای فروش در این نمایشگاه به مبلغ حدود 130 میلیارد ریال به تجهیزات و محصولات فناوری نانو، نشان‌دهنده قابلیت بالای شرکت‌های تولیدی در عرصه‌ی فناوری نانو است.

 

ایران از سال 1385 به عضویت کمیته بین المللی استانداردسازی فناوری نانو درآمده و کمیته ای متناظر با کمیته بین‌المللی با همکاری سازمان ملی استاندارد ایران و ستاد نانو در همین سال تشکیل شده است، ایران به مدت چهار سال عضو گروه مشاوران رئیس کمیته بین‌المللی بوده است.

 

تا آذرماه سال 1392 تعداد 15 استاندارد ملی و دو استاندارد بین المللی توسط ایران تدوین شده و یک استاندارد بین المللی دیگر نیز با مسئولیت جمهوری اسلامی ایران در دست تدوین است.  

 

تشکیل کمیته نانوفناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کمیته استاندارد نانو وزارت جهاد کشاورزی، تشکیل شبکه ایمنی نانو و تدوین تعدادی دستورالعمل و آئین نامه مرتبط با ایمنی فناوری نانو از دیگر اقدامات ستاد نانو در این زمینه است.

 

از سال 1378 تا 1392، حدود 169محصول مرتبط با فناوری نانو در بیش از 132شرکت در کشورمان تولید شده ‌است، از این محصولات، 37 محصول شامل تجهیزات آزمایشگاهی و بقیه محصولات نانویی هستند.

 

همچنین از 37 دستگاه آزمایشگاهی 20 عدد نانو ابزار با کاربرد مستقیم در فناوری نانو بوده و 17 دستگاه باقیمانده تجهیزات با کاربرد غیرمستقیم در فناوری نانو هستند.

 

ستاد فناوری نانو با هدف افزایش نرخ موفقیت در تجاری‌سازی دستاوردهای فناورانه، مجموعه‌ای باعنوان«کریدور خدمات فناوری تا بازار» را تشکیل داد تا با ارائه خدمات به فناوران، فرایند ورورد به بازار را تسهیل و تسریع کند، 254 شرکت فناوری نانو (پذیرش شده در کریدور) در ستاد نانو فعال هستند.  

 

شرکت های خدمات فناوری در این کریدور، خدماتی از قبیل حمایت از ثبت اختراع، رصد فناوری و بازار، تهیه طرح کسب و کار، مشاوره تولید، بازاریابی و تأمین مالی به فناوران و شرکت‌هارا ارائه می کند.

 

 

فناوری نانو می‌تواند در کنار ایجاد صنایع جدید، باعث توانمندسازی و رقابت پذیرشدن صنایع موجود در کشور شود.

 

تاکنون 134 محصول فناوری نانو در هشت صنعت مهم کشور شامل صنایع ساختمان، خودرو، نفت و پتروشیمی، نساجی، دارو، آب و فاضلاب، صنایع برق، نیروگاهی، کشاورزی و بسته بندی فناوری‌های بومی به‌ کار گرفته شده ‌است.

 

 

 

به‌ منظور توسعه صنعت نانو، اسناد بخشی ویژه‌ای برای بکارگیری این فناوری در حوزه وزارت نفت و همچنین وزارت نیرو با مشارکت این وزارتخانه‌ها تهیه شده‌ است.

  

ایران در سال 2013 تعداد 12 پتنت تایید شده نانو داشته که در اداره ثبت اختراع آمریکا به ثبت رسیده‌ است و ایران از این نظر در سال 2013 در رتبه سی ام جهان قرار گرفت.  

  

تا پایان سال 2013 محققان کشورمان توانسته‌اند با انتشار 4 هزار و 175 مقاله ISI و اختصاص حدود 4 درصد از تولیدات علمی دنیا در زمینه‌ فناوری نانو به خود، جایگاه هشتم دنیا را در این زمینه برای ایران کسب کنند.

 

در میان کشورهای اسلامی نیز از سال 1385 رتبه نخست در اختیار محققان کشورمان قرار دارد و ایران به تنهایی بیش از43 درصد از تولید علوم نانویی کشورهای اسلامی را در اختیار دارد.

 ایران در سال 92 توانست در حوزه نانو پس از کشورهای چین، آمریکا، هند، کره شمالی، آلمان، ژاپن و فرانسه در پله هشتم دنیا قرار بگیرد.

 

همچنین ایران با ارائه 501 مقاله ISI تا اول مارس 2014 پس از کشورهای چین، آمریکا، هند، کره شمالی، آلمان و ژاپن هتفمین کشور دنیاست.