به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، درحالی که پیش بینی های هواشناسی سیمای مناسبی از بارندگی پاییزی برای استان خشک و تفتیده فارس بازگو نمی کنند، ذخیره سدهای استان نیز به پایین تر از حد مجاز برداشت رسیده ، 6 سد استان فارس بیش از حد مجاز برداشت کرده اند واندک آب موجود در این سد ها حتی کفاف پایداری سد را نیز نمی کند .
این شرایط زنگ خطررا برای چندمین باربه صدا درآورده است و لزوم اجرای برنامه های تعادل بخشی و برخورد قاطع تر با کسانی که همچنان بر برداشت های بی رویه از سدها و برداشت های بی رویه از سفره های آب زیر زمینی تاکید می کنند بیشتر گوشزد می کند .
اما به رغم شرایط بحرانی فارس، در تداوم خشکسالی و در کاهش بی سابقه ذخیره سدها اکنون که فصل کاشت گندم پاییزه و محصولات آب بر می باشد همچنان شاهدیم که دشت های وسیعی از شهرستان های جنوب و شرق فارس برای کاشت گندم پاییزه آماده می شوند ، این محصولات بیشتر در پاییز نیاز به آبرسانی دارند.
تعداد دفعات آبیاری مزرعه گندم بین پنج تا هشت بار متغیر است ، این محصول معمولاً دو نوبت آن در پاییز و بقیه در بهار و اوایل تابستان آبیاری می شود اولین آبیاری مزرعه گندم که به نام خاکاب نامیده می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، این در شرایطی است که پاییز امسال با سدهای خالی و سفره های زیرزمینی خالی تر زمینه ای برای تامین آب مورد نیاز خاکاب هم ندارد .
محمدرضا ارجمند مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه ای استان فارس با ارائه آمارهای میزان آب موجود در سدهای استان فارس تا نیمه پاییز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: سدهای درود زن با (43- میلیون متر مکعب ) ، ملا صدرا با (15 - میلیون متر مکعب ) ، ایزد خواست با (2- میلیون متر مکعب ) ، سیوند با (10 - میلیون متر مکعب ) ، تنگاب با (چهار میلیون متر مکعب ) و رودبال با (10 - میلیون متر مکعب ) سدهایی هستند که نه تنها آبی برای عرضه ندارند بلکه ذخیره آنها منفی و بیش از حد مجاز از مخزن آن آب برداشته شده است .
ارجمند ادامه داد : تنها سد استان فارس که اینک اندک آبی برای رها سازی دارد و قسمت عمده آن برای تامین آب شرب شهرهای جنوبی فارس استفاده می شود سد سلمان فارسی با ذخیره فعلی 168 میلیون متر مکعب است .
وی با بیان اینکه ذخیره مجاز برداشت آب از سدهای فارس در حال حاضر حدود 84 میلیون متر مکعب مربوط به سد سلمان فارسی است اضافه کرد : این در حالی است که میزان برداشت آب از سدهای استان فارس در سال گذشته در چنین روزی حدود 111 میلیون متر مکعب بوده بنا بر این نسبت به سال گذشته کاهش چشمگیر در ذخیره سدها داریم .
مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه ای استان فارس حجم کل مخازن سدهای استان فارس را دو میلیارد و 852 میلیون متر مکعب ذکر کرد و گفت : 486 میلیون متر مکعب از این ذخیره به آب مُرده موسوم است که باید برای پایداری سدها همیشه در سد باقی بماند ، در شرایط کنونی ما حتی بخشی از این آب مُرده را رها سازی و استفاده کرده ایم ، بنا بر این باید همگان شرایط حاد کاهش ذخیره سدها را درک کنیم .
ارجمند درصد حجم آب مفید در سدها نسبت به حجم مفید مخازن سد را حدود چهار درصد ذکر کرد و گفت : اگر شرایط بارندگی در پاییز امسال مناسب نباشد میزان ذخیره موجود بیش از این کاهش خواهد یافت .
هواشناسی استان فارس افق امید بخشی برای بارندگی های امسال در این استان ترسیم نکرده است ، مدیر کل هواشناسی استان فارس میزان بارندگی ها در فصل پاییز را کمتر از حد نرمال پیش بینی کرد و بیان داشت : مردم سراسر استان منتظر لبخند آسمان در نیمه دوم آبان ماه باشند.
عبدالکریم جامع میزان بارندگی های پاییزه در استان فارس در شرایط نرمال را 78 میلیمتر برآورد کرده که بارندگی پاییز امسال 10 الی 15 درصد کمتر از حد نرمال است و گفته شده به حدود 60 میلیمتر می رسد .
وی به میزان بارندگی های زمستان نیز اشاره کرد و ادامه داد: طبق نقشه ها و مدل های پیش یابی بارندگی زمستان امسال، در حد نرمال و 169 میلیمتر پیش بینی شده که این پیش بینی ها با توجه به زمان باقی مانده تا فصل زمستان بین 65 الی 70 درصد صحت تضمین را بیان می کند.
مدیر کل سازمان هواشناسی استان فارس در بخش دیگری از سخنانش بیان داشت: با بررسی بارندگی های 60 سال گذشته و نموداری که در این بررسی ها قابل مشاهده است میزان بارش استان فارس طی هفت الی هشت سال نرمال بوده و طی سال هایی نیز کمتر از حد نرمال بوده است که شدیدترین آن در سال زارعی 86- 87 اتفاق افتاد که تنها 100 میلیمتر یعنی 30 درصد بارش داشتیم.
جامع با بیان اینکه استان فارس دچار خشکسالی شدید است، اضافه کرد: مدیریت برداشت آب باید به سمت آبیاری نوین هدایت شود که بعضی از سازمان ها گام های را برای استفاده از آبیاری نوین در بخش کشاورزی برداشته اند.
وی ادامه اداد: شهرستان های سپیدان، اطراف سد درود زن، فیروزآباد، کازرون و نورآباد ممسنی، ازشهرستان های پر بارش و شهرستان آباده با 134 میلیمتر از شهرستان های کم بارش استان فارس هستند.
مدیر کل سازمان هواشناسی استان فارس ابراز امیدواری کرد: مسئولین، کشاورزان و مردم استان مصرف آب را مدیریت و با صرفه جویی آب و همچنین جلوگیری از حفر چاه های غیر مجاز و برداشت بهینه از چاهای مجاز خشکسالی استان را مهار کنند.
چاههای غیر مجاز بزرگترین آسیب را به سفره های آب زیر زمینی به ویژه در شرایط حاد خشکسالی زده اند ، کشت محصولات آب بر به ویژه در فصول گرم کشاورزان را مجبور به بهره برداری بیشتر از چاههای غیر مجاز می کند ، هر چند نهضت پرکردن چاه های غیر مجاز دراستان فارس آغاز شده و طی سه سال گذشته بیش از سه هزار و 200 چاه دراین استان پر شده است اما همچنان حدود 19 هزار چاه غیر مجاز در این استان عرض اندام می کند .
مدیر گروه نظارت و بازرسی منابع آب شرکت آب منطقه ای فارس دراین رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: سه هزار و 200 چاه غیرمجاز از ابتدای سال 93 تاکنون در این استان پر شده است.
امید رشیدی با بیان اینکه پر کردن چاه ها در راستای طرح تعادل بخشی و مدیریت منابع آب است افزود: این چاه های غیرمجاز بیشتر در مناطقی از کازرون ، خنج ، قیر و کارزین ، داراب ، شیراز ، سپیدان ، اقلید ، سروستان و جهرم حفر شده بودند.
وی اظهارکرد: با پُر کردن این چاه ها، شمار چاه های غیر مجاز در استان فارس از حدود 22 هزار چاه به 19 هزار چاه کاهش یافته است.
مدیر گروه نظارت و بازرسی منابع آب شرکت آب منطقه ای فارس اظهار کرد: با وجود آنکه نهضت پر کردن چاه های غیر مجاز در همه مناطق استان فراگیر شده است متاسفانه این چاه ها دشت های استان فارس را با بحران روبرو کرده است.
رشیدی گفت: هم اینک آمارها حاکی از 616 میلیون مترمکعب کسری مخازن و منابع آب زیرزمینی در استان فارس است.
مدیر گروه نظارت و بازرسی منابع آب شرکت آب منطقه ای فارس اظهار کرد: یگان حفاظت از منابع آب اکنون در مناطقی از دشت قره باغ شیراز ، داراب ، مرودشت ، دشت نمدان ، آسپاس و بکان و مناطقی از فسا و جهرم نیز فعال است و با حکم قضایی برای پر کردن چاه های غیر مجاز اقدام می کنند.
رشیدی با بیان اینکه در برخی از مناطق منطقه کامفیروز شهرستان مرودشت حفاران غیر مجاز شب تا صبح به حفر چاه می پردازند، گفت : امسال حدود 300 چاه جدید در این منطقه برای برداشت آب از سفره های آب زیر زمینی به صورت مخفیانه حفر شده است ، مردم و کشاورزان باید هنگام آگاهی از این موضوع موارد را به بازرسان و ناظران آب منطقه ای اطلاع دهند تا موضوع حفر چاه غیر مجاز قبل از هر اقدامی کنترل شود.
وی افزود: منطقه کامفیروز از جمله مناطقی از استان است که چاه ها در عمق شش تا هفت متری به آب می رسد از این رو نیاز به کنترل بیشتری دارد ، بخش عمده ای از این منطقه امسال به زیر کشت شلتوک رفت که در تابستان بیشترین میزان مصرف آب را دارد .
مدیر گروه نظارت و بازرسی منابع آب شرکت آب منطقه ای فارس با بیان اینکه عملیات پر کردن چاه های غیر مجاز منطقه کامفیروز بزودی آغاز می شود گفت : در این زمینه نیاز به همراهی بیشتر نیروهای انتظامی و همکاری دستگاه قضایی هستیم.
وی گفت: قانون موسوم به تعیین تکلیف چاه های قبل از سال 85 تا حدودی محدودیت هایی برای پر کردن چاه ها ایجاد کرده است و بسیاری از افراد برای اینکه چاه غیر مجازشان پروانه بگیرد و پر نشود در تکاپو هستند تا مدارک و مستنداتی مبنی بر اینکه مشمول این قانون می شوند ارائه کنند .
رشیدی همچنین با بیان اینکه برخی از چاههای غیر مجاز در فضایی محصور قرار دارد گفت : برای ورود به این اماکن نیاز به حکم قضایی است و انتظار ما این است که دستگاه قضایی دراین زمینه همکاری بیشتری داشته باشد و شرایط شناسایی و پر کردن این چاه ها را آسان کنند.
وی به تقویت و استقرار گروه های گشت و بازرسی در راستای طرح احیا و تعادل بخشی اشاره کرد و کنترل، بهره برداری و پُر و بی بهره کردن چاه های غیرمجاز را از برنامه های موثر این طرح برشمرد.
آنچه در سخنان مسئولان بخشهای آب و کشاورزی استان فارس نیز مشهود است ، لزوم همکاری بیشتر دستگاه قضایی برای پر کردن این چاهها است ، هر چند مسئولان دادگستری استان فارس بارها بر تداوم همکاری ها تاکید کرده اند اما گفته
می شود در این زمینه فرار قانونی نیز وجود دارد .
علی القاصی مهر رئیس کل دادگستری استان فارس بارها در نشست های خبری و در نشست های شورای پیشگیری از تخریب و تصرف اراضی فارس به همکاری دستگاه قضایی برای حفاظت از منابع آب استان فارس تاکید کرده است .
القاصی با اشاره به مشکل این استان در حوزه اراضی و منابع طبیعی، اظهار داشت:مشکلات موجود امروز در حوزه اراضی نتیجه عدم توجه مسئولان در گذشته است .
وی با اشاره به تغییر کاربری های خارج از ضوابط و حفر چاه های غیر مجاز متعدد در سال های گذشته و لطمه به آب های زیرزمینی بیان کرد:متاسفانه این عوامل در کنار خشکسالی های پی درپی در سال های گذشته باعث آسیب جدی به منابع آب های زیرزمینی شده و امروز استان فارس با بحران جدی آب رو به رو است .
رئیس کل دادگستری استان فارس با انتقاد از عدم مدیریت مناسب در بحث پیشگیری و مقابله با حفر چاه های غیر مجاز افزود: وجود هزاران چاه غیر مجاز گویای این مطلب است که در گذشته مسوولان به تکالیف قانونی خود در ارتباط با مدیریت منابع آبی استان به درستی عمل نکرده اند و این امر باعث شده است که عمق چاه ها به بیش از 400 متر برسد.
رئیس شورای پیشگیری از تخریب و تصرف اراضی ملی ادامه داد: در عین حال پُر کردن چاه های غیر مجاز در دستور کار دادگستری ها در همه حوزه های قضایی فارس قرار دارد و با جدیت دنبال می شود .
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس هم گفت:تداوم خشکسالی در این استان ، فارس را به شرایطی سخت و شکننده در تامین منابع آب رسانده و این وضعیت حادتر از سایر استان هاست.
مهندس خلیل رضاییان افزود:تداوم راهکارهای کنونی و پیشین شرایط را برای استان فارس وخیم تر و دشوار تر می کند و چاره جز این نیست که در برنامه ریزی های مدیریت مصرف و مدیریت تامین آب تجدید نظر کنیم.
وی بیان داشت:همه کشورها در شرایط خشکسالی بر روی استفاده از 60 درصد منابع آب برنامه ریزی می کنند درحالی که این نسبت در کشور ما 80 درصد است و برنامه ریزی بر روی 80 درصد از منابع آب در شرایط حاد خشکسالی ، زنگ خطری برای اقتصاد و معیشت مردم است .
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس با اشاره به این که استفاده از منابع آب زیر زمینی در برخی مناطق به آب های فسیلی رسیده است گفت:این آب ها از ژرفای 500 متری زمین بیرون کشیده و صرف تولید محصولاتی می شود که متاسفانه ارزش افزوده چندانی در اقتصاد ما ندارد.
رضاییان ادامه داد:این درست است که اقتصاد استان فارس متکی به حوزه کشاورزی است و ما نمی توانیم مردم را از تولیدات کشاورزی محروم کنیم اما لازم است با برنامه ریزی و ایجاد مشاغل صنعتی مرتبط و ایجاد صنایعی که بتواند معیشت روستاییان و کشاورزان را تامین کند، فشار را از روی استفاده بی رویه از منابع آب برداریم.
وی گفت: کشاورز با زمین و سرمایه اندکی که دراختیار دارد هم نمی تواند معجزه کند ، نباید از کشاورزان انتظار داشته باشیم که خودخواسته بتوانند برنامه ریزی کنند و روش های تولید محصولات را اصلاح کنند باید در این زمینه با ترویج و حمایت هایی که می شود به نقطه تولید مطلوب کشاورزی با مصرف بهنیه آب نزدیک شویم.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس با اشاره به مشکلات تامین آب آشامیدنی در شهرها و روستاها اظهار کرد:متاسفانه در زمینه استفاده اصولی از این آب ، فرهنگ سازی مناسب صورت نگرفته است .
وی افزود:در بسیاری از مناطق آب از فاصله 200 یا 300 کیلومتری منتقل می شود اما 30 درصد از این آب در شبکه های شهری و بیش از 50 درصد در شبکه های روستایی ، هدر می رود.
در هر حال با توجه به شرایط موجود ، کاهش ذخیره سدها ، تداوم خشکسالی و امید نه چندان زیاد به بارندگی های پاییزی ، استفاده مداوم بهره برداران کشاورزی از چاههای مجاز و غیرمجاز، آغاز فصل کاشت پاییزه گندم و نیاز کشتزارها به خاکاب می طلبد تجدید نظر بیشتری در استفاده از آب و منابع آبی در استان فارس صورت گیرد.
این شرایط به گونه ای است که موضوع از زنگ خطر و هشدار و بحران عبور کرده است و به شرایطی رسیده که در آینده نزدیک آبی حتی برای نوشیدن مردم نیز در دسترس نیست .