به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، محمدجواد ظریف در این کنفرانس که از صبح امروز (یکشنبه) در ساختمان اجلاس سران برگزار شده است به موضوع ارتباط نظم منطقه‌ای و نظم جهانی اشاره کرد و افزود: اگر می‌خواهید در مورد نظم منطقه‌ای در غرب آسیا صحبت کنید ناگزیر هستیم که از زاویه نظم جهانی نیز به این موضوع توجه کنیم و تحولات در نظام جهانی را نیز لحاظ کنیم. از طرف دیگر اگر می‌خواهید از نظم جهانی صحبت کنید نمی‌توانید بدون توجه به منطقه غرب آسیا راجع به شکل‌گیری نظم جدید بین‌المللی صحبت کنید و اینها همه یک تحول بسیار اساسی در روابط بین‌الملل است.
وی با اشاره به خصوصیات و ویژگی‌های دوران گذار کنونی، اظهار کرد: این دوران گذار تاکنون بیش از 26 سال طول کشیده و همچنان تا رسیدن به یک نقطه ثبات فاصله دارد اما باید توجه داشت که دوران گذار کنونی تفاوت‌هایی با دوران گذارهای قبلی دارد از جمله اینکه غرب محور نیست.
ظریف افزود: امروز تغییرات در نظام بین‌المللی فراتر از نظام غرب است و شاید حتی بتوان به عنوان یک گزاره بیان کرد که پایان غرب محوری روابط بین‌الملل است. در حالی که در دوران گذارهای قبلی تغییرات در صحنه بین‌الملل به جهان غرب خلاصه می‌شد.
وی در همین چارچوب افزود: ما باید این واقعیت را به خوبی بشناسیم که امروز تحولات در نظام بین‌المللی، در دنیای شروع و خاتمه پیدا نمی‌کند در حالی که همانطور که گفتم در چند سده پیش این جهان غرب بود که آغاز و خاتمه دهنده تحولات بود.
وزیر امور خارجه کشورمان در همین راستا افزود: با توجه به آنچه که گفته شد می‌توان گفت که در حال حاضر منطقه غرب آسیا یکی از صحنه‌های اصلی شکل‌گیری نظام آتی بین‌الملل است و آنچه که در غرب آسیا رخ می‌دهد و اتفاق می‌افتد تأثیر قابل توجهی بر نظام آتی بین‌الملل خواهد داشت.
این دیپلمات مطرح کشورمان در عرصه بین‌المللی که دارای تخصص در حوزه روابط بین‌الملل است، ادامه داد: نکته مهم این است که در چارچوب این تحولات غرب آسیا موضوع کنش نیست بلکه کنشگر است و در شکل‌گیری نظام آتی بین‌المللی اینگونه نیست که دیگران درصدد برآیند که در مورد منابع این منطقه به عنوان یک منطقه استراتژیک بین خود تصمیم‌گیری کنند بلکه غرب آسیا در صحنه تحولات آتی نظام بین‌المللی نقش کنشگری دارد و موضوع کنش نیست.
وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه ممکن است چالش‌ها به فرصت و فرصت‌ها به چالش تبدیل شود، گفت: به دلیل سیال بودن شرایط بین‌الملل این چالش‌ها و فرصت‌ها می‌توانند به یکدیگر تبدیل شوند.
وی ادامه داد: این چالش‌ها و فرصت‌های توأمان، بین غرب آسیا و جامعه بین‌الملل مشترک هستند و به عنوان اولین و مهمترین چالش و فرصت می‌توانند به ادراک اشاره کنند.
ظریف ادامه داد: در طول 24 سال پیش برگزاری چنین هم‌اندیشی‌هایی در سراسر جهان به صورت تصاعدی رو به افزایش بوده است و این به دلیل ضرورت فهم و تأثیر ادراک است. کاملاً واضح، با درک شرایط کنونی بین‌المللی تحولات بسیار سریع پیش می‌روند. در حالی است که در دوران گذار گذشته که همواره با جنگ همراه بوده است تحولات و جنگ‌ها به از بین رفتن کشورها و پیدایش کشور دیگری منجر می‌شدند.
وزیر امور خارجه کشورمان با تأکید بر اینکه ادراک صحیح می‌تواند از حداکثر انفعال تا حداکثر تهاجم باشد، افزود: صدام حسین و میلوشویچ با تندروی و گرای غلط آمریکایی‌ها دچار اشتباه شدند. سفیر وقت آمریکا به صدام حسین گفت کویت برای ما اهمیت خیلی زیادی ندارد و همینطور سخنگوی آمریکا اعلام کرد یوگسلاوی برای آمریکا جایگاه مهمی ندارد و بر اساس همین اطلاعات اشتباه برداشت‌های غلطی کردند و کنشگران اقدامات افراطی انجام دادند که باعث نابودی دو گروه شد.
وی ادامه داد: ادراک و فهم صحیح از شرایط می‌تواند به قدرت‌یابی فراتر از شرایط جغرافیایی منجر شود. رقابت جدی دیگر رقابت در ادراک‌سازی در شرایط اقتصادی است که به دلیل تکثر منابع قدرت ادراک می‌تواند در آینده نقش بسزایی ایفا کند.
ظریف گفت: صرف برقراری چنین اجلاسی و ایجاد تلقین نمی‌تواند قدرت‌آفرین باشد. بلکه ما باید توجه کنیم چالش‌هایی که در منطقه و در سطح جهان داریم چالش و فرصت ادراکی هستند و در همین چالش و فرصت منابع قدرت وجود دارند.
وی گفت: امروزه منابع قدرت از مباحث دفاعی فراتر رفته‌اند. البته این به آن معنا نیست که قدرت نظامی و دفاعی تأثیرگذار نیست بلکه تنها قدرت نیست.
ظریف خاطرنشان کرد: چالش تکثر کنشگران چالش و فرصت دیگری است که به آن اشاره می‌کنم. در جهان دوقطبی دو کنشگر اصلی وجود داشت ولی پس از فروپاشی این دو قدرت اصلی به عنوان کنشگرانی انحصاری در روابط بین‌المللی کنار رفتند و حضرت امام خمینی (ره) را شاید بتوان جزو اولین کسانی دانست که این واقعیت را درک کرد. این که کنشگری از انحصار خارج شد چیزی بود که امام (ره) به آن اشاره کرد.
ظریف تأکید کرد: امروز قدرت‌های کوچک‌تر هم می‌توانند از طریق رسانه‌ها و قدرت نفوذ ایفای نقش کنند. امروز قدرت و نفوذی که جمهوری اسلامی ایران دارد در جهان دوقطبی امکان‌پذیر نبود و این به خاطر شرایط سیال جهان است.
ظریف در ادامه سخنان خود در کنفرانس امنیتی تهران با بیان اینکه «امروز کنشگری در عرصه بین‌المللی از انحصار دولت‌ها خارج شده است» افزود: مشاهده می‌کنید که دیگران غیردولتی و غیرحکومتی وارد عرصه کنشگری از جمله حوزه امنیت شده‌اند و کنشگران غیردولتی و غیرحکومتی از کنشگران مثبتی چون حزب‌الله لبنان و کنشگران منفی چون القاعده و داعش در این حوزه حضور دارند و برای مثال هم می‌توانند امنیت ایجاد کنند هم می‌توانند امنیت را نابود کنند. آن‌ها برای کنشگری نیازمند جغرافیا نیستند و اینها همه یک تحول اساسی است.
وی در بخش دیگر از صحبت‌های خود با بیان اینکه «دوره‌های هژمونی به اتمام رسیده است» توضیح داد: هژمونی در جهانی که تکثر منابع قدرت و تکثر کنشگر و سیالیت تصمیم‌گیری وجود دارد امری ناممکن است. حتما آمریکایی‌ها دوست دارند که دنیا فکر کند که آن‌ها هژمونی هستند اما واقعیت این است که دوران هژمونی در دوران سیال کنونی و احتمالا در دوران آینده امری ناممکن است و دوران آن به اتمام رسیده است. آمریکایی با تصور ایجاد هژمونی وارد جنگ‌هایی شده‌اند چنانچه می‌بینید بوش پدر، پسر و کلینتون جنگ‌هایی را ایجاد کردند تا بتوانند برتری موقت آمریکا را به یک هژمونی پایدار تبدیل کنند. آن‌ها برای تحقق این توهم میلیاردها دلار هزینه کردند اما نتیجه‌ای حاصل نشد.
وی بخش دیگری از صحبت‌های خود را به تشریح وضعیت کنونی منطقه غرب آسیا اختصاص داد و افزود: متاسفانه در این منطقه شاهد فقدان نظم و همچنین فقدان فکر بومی در حوزه روابط بین‌المللی هستیم و در عرصه تفکر و فکر بیشتر مترجم و با مشکل فقدان فکر بومی در مورد آینده روابط بین‌الملل روبرو هستیم.
این دیپلمات عالی رتبه کشورمان در همین چارچوب افزود: با توجه به نقشی که این منطقه در آینده نظام بین‌الملل دارد عده‌ای از بیرون این منطقه تلاش می‌کنند که نظم مورد نظر خود را به این منطقه تحمیل کنند.
وی مشکل دیگر موجود در منطقه غرب آسیا را تصور امکان خرید امنیت دانست و گفت: به خاطر همین تصور است که این بازی که مشاهده کردید را درآوردند و در نهایت بی‌شخصیتی، یک خانم را آوردند که قول بدهد که امنیت را در منطقه ما تامین می‌کند. به دعوت کنندگان خود قول بدهد که امنیت آن‌ها را تامین می‌کند. چه موقع آن‌ها توانسته‌اند امنیت را تامین کنند که اکنون از این سخنان می‌گویند. کسانی که تصور می‌کنند با پول می‌توانند امنیت را بخرند وقتی توافق هسته‌ای رخ داد به آمریکایی‌ها گفتند که ما را رها کردید.
وی مشکل دیگر موجود در منطقه غرب آسیا را ناکارآمدی نهاد دولت در این منطقه عنوان کرد و گفت: شما به ایران خودمان نگاه نکنید که با اتکا به مردم توانسته‌ایم مردم‌سالاری دینی ایجاد کنیم. در اکثر نقاط منطقه دولت‌ها نتوانسته‌اند اصلی‌ترین خواسته‌های مردم را تامین کنند و از طرف دیگر مردم نیز این امکانات را نداشته‌اند که برای تاثیرگذاری در امور خود و کشورشان مشارکت کنند. دولت‌های غیرپاسخگو و ناکارآمد بوده‌اند و این ناکارآمدی دولت‌ها به یک احساس تنفر و انزجار تبدیل شده که افراطی‌گرایی یکی از نتایج آن است.
وی ادامه داد: برای اینکه با این ناکارآمدی مقابله شود عده‌ای از کشورها در این منطقه به خصوص در جهان عرب تلاش کرده‌اند که عصبانیت مردم از ناکارآمدی نهاد دولت را دچار منحرف کنند و آن را در سطح دعواهایی چون دعوای عرب و عجم و یا شیعه و سنی مطرح کنند.
ظریف تاکید کرد: اگر بخواهیم شرایط منطقه را در چند جمله خلاصه کنیم باید بگویم که منطقه ما از یک ناکارآمدی همراه با تشخیص و نسخه غلط رنج می‌برد.
وی با بیان اینکه «برای ایجاد نظم مطلوب در منطقه باید به چالش‌های جهانی و منطقه‌ای توجه کنیم» به موضوع نظم در این زمینه نیز اشاره کرد و گفت: نظم در این منطقه باید درون‌زا باشد. نظمی که امنیت خود را از درون این منطقه بگیرد نه اینکه خانمی بیاید به این منطقه و قول دهد که ما امنیت شما را تامین می‌کنیم و نه اینکه از کاخ سفید درخواست و تقاضا شود که آن‌ها را رها نکند. همانطور که گفتم امنیت باید درون زا باشد و منطقه ما باید بپذیرد که دوران هژمونی پایان یافته است و هژمونی‌پذیری و هژمونی‌طلبی در منطقه ما جایی ندارد و همانطور که در قانون اساسی ما به درستی تشخیص داده شده است سلطه‌ناپذیری باید یکی از مولفه‌های این نظم باشد.
وی در بخش دیگر از صحبت‌های خود تصریح کرد: ما نیاز به ائتلاف در منطقه نداریم بلکه نیاز به امنیت شبکه‌ای به خصوص در منطقه خلیج فارس داریم نباید در این ارتباط یعنی ایجاد امنیت در منطقه به دیگران متکی بود؛ چراکه این موضوع منجر به هزینه‌های زیادی خواهد شد.
وزیر خارجه کشورمان در همین چارچوب خاطر نشان کرد: امنیت منطقه نیازمند همکاری‌های کشورهای منطقه و نیازمند شبکه‌سازی منطقه‌ای است و در درونش به مولفه‌هایی چون اعتمادسازی، همکاری و ... نیاز دارد تا براساس آن بتوان یک رابطه مستحکم منطقه‌ای ایجاد کرد. اینها همه می‌توانند پایه‌های نظم آتی در این منطقه باشد و انتخاب‌ها و گزینه‌های جایگزین هزینه های بسیار سنگینی را برای تمام بازیگران ایجاد خواهد کرد. با توجه به این مسائل بهترین گزینه مراجعه به عقل مردم، اعتماد به مردم و اعتمادسازی منطقه‌ای است.
