آداب کهن نوروز در سرزمین چهار فصل/ چاله‌ گرم‌کنون؛ برکت سفره‌های مردم کهگیلویه‌وبویراحمد

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، عید نوروز به عنوان یک سنت کهن در ایران، همه ساله توسط مردم جشن گرفته می‌شود و هر شهری برای نوروز سنت‌های مربوط به خود را دارد. مردم کهگیلویه و بویراحمد هم برای نوروز برنامه‌هایی خاصی را دارند که در این ایام اجرا می‌کنند.

عید نوروز در کهگیلویه و بویراحمد به عنوان یکی از جشن‌های فرهنگی ملی از ویژگی‌های خاصی برخوردار است و اقشار مختلف مردم این استان با آداب و رسوم مخصوص خود نوروز را به شکل زیبایی برگزار می‌کنند.

در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز مردم همانند همه مردمان ایران زمین پس از تحویل سال به دیدار پدربزرگ و مادربزرگ خود می‌روند و سال جدید را به آنان تبریک می‌گویند.

در ایام نوروز همه لباس‌نو می‌پوشند و طبق یک سنت قدیمی اهالی روستا‌ها و ایلات استان کهگیلویه و بویراحمد به صورت دسته جمعی به دید و بازدید همدیگر می‌روند و تحول طبیعت و آغاز سال نو را به یکدیگر تبریک می‌گویند و ساعاتی را با شادکامی و خوشحالی در کنار یکدیگر سپری می‌کنند.

برای آشنایی بیشتر با آداب و رسوم استان کهگیلویه و بویر احمد، به گفتگو با سید شاهرخ موسویان، استادیار دانشگاه یاسوج نشستیم. او می‌گوید: رسوم مربوط به نوروز در استان ما، به دو بخش تقسیم می‌شده است. بخشی مربوط به قبل از عید و بخشی مربوط به بعد از عید بوده که تا روز سیزده به در به طول می‌انجامید.

 

موسویان می‌افزاید: آداب قبل از عید شامل سه مورد می‌شد. یکی از آن‌ها مراسمی تحت عنوان « پند اشکنی» بود. معمولا عشایر این استان در صورت از دست دادن یک عزیز، گاهی تا یک سال عزادار شده و لباس سیاه می‌پوشیده اند. چند روز قبل از عید، نزدیکان و اقوام به خانه شخص صاحب عزا رفته و با هدیه چند دست لباس که رنگ‌های نسبتا روشن داشته اند، لباس سیاه را از تن خانواده متوفی درآورده و اصطلاحا پند آن‌ها را می‌شکستند. «پند» به معنی غم و غصه است.

 

استادیار دانشگاه یاسوج افزود: رسم دوم قبل از عید، خیرات برای مردگان بوده است. در فرهنگ عشایر احترام و یادکرد نسبت به مردگان اهمیت خاصی دارد. به همین خاطر از حدود یک هفته قبل از عید با درست کردن شیربرنج محلی و توزیع آن میان اقوام و نزدیکان، فاتحه‌ای از تناول کنندگان طلب می‌کردند.

 

وی در مورد سومین رسم قبل از عید می‌گوید: رسم سوم یک روز قبل از عید صورت می‌گرفته است. خانم‌های خانه سعی بر این داشته اند که در حد مقدور بهترین غذا‌ها را برای اعضای خانواده در شب عید تهیه کنند. به این رسم « چاله گرم کنون» یا «سفره پر کنون» می‌گفتند. معمولا یکی از اجزاء ثابت این سفره، نانی شیرین شبیه نان یوخه بوده که به اندازه سیزده روز عید پخت می‌شده است.

 

 

از موسویان در مورد آداب و رسوم بعد از عید در این استان پرسیدیم؛ می گوید: بعد از عید نیز سه رسم اجرا می‌شده است. روز عید ریش سفیدان هر روستا یا طایفه جمع شده و به دیدار بزرگتر‌های طایفه یا ایل می‌رفته اند. بعد از آن خانواده‌ها با هم دیدار می‌کرده اند که بیشتر در خانه پدر بزرگ خانواده صورت می‌گرفته است.

 

استادیار دانشگاه یاسوج در ادامه داد: رسم دوم « آشتی کنون» بوده است. در این رسم، معمرین و ریش سفیدان پا در میانی کرده و افراد و یا طوایفی را که مدت‌ها با هم قهر و کینه داشته اند، آشتی می‌داده اند. جالب است که گاهی زنان در این رسم نقش ویژه‌ای داشتند. گاهی آشتی دادن به سامان نمی‌رسیده است. در این مواقع زنی از میان زنان موجه و متشخص ایل و طایفه که به او شاهزن می‌گفته اند، میانجی گری کرده و در صورت لزوم چارقد یا سربند خود را در دامن طرفین دعوا می‌انداخته است که آن‌ها نیز به احترام این خانم و احترام ناموس ایل، میانجی گری او را پذیرفته و آشتی می‌کرده اند.

 

 

وی می افزاید: رسم سوم بعد از عید به یه روز قبل از سیزده به در مربوط بوده است. معمولا خانم خانه، سنگ‌هایی را که در اجاق یا چاله آتش قرار داشته، دور می‌انداخته و سنگ‌های جدیدی را جایگزین می‌کرده تا موجب نزول برکت در سال جدید شود. همچنین مرغ یا گوسفندی قربانی کرده و پس از ریختن خون آن حیوان در همان اجاق، گوشت را میان همسایه‌ها و اقوام تقسیم می کنند.

موسویان می‌گوید: روز سیزده به در نیز همانند سایر نقاط کشور، روز بیرون زدن از خانه و رفتن به دل طبیعت است. در این روز کینه‌ها بیش از پیش از دل‌ها زدوده می‌شده و سال جدید با فرخنده فالی و خجسته حالی آغاز می‌شود.