پرونده ویژه | پتروشیمی ۱
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- حنانه جانمحمدی؛ صنایع پتروشیمی بخشی از صنایع شیمیایی است که فراورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند. این صنعت، یکی از صنایع جوان قرن بیستمی است و در ایران از سال ۱۳۳۷ فعالیت‌های پتروشیمی آغاز شد. با توجه به نیاز مجتمع‌های پتروشیمی تولید کننده مواد پایه و میانی به گاز طبیعی، به عنوان ماده اولیه (خوراک)، سوخت و همچنین آب فراوان مصرفی در فرآیند‌های فیزیکی و شیمیایی، بهترین مکان جهت احداث مجتمع های پتروشیمی سواحل جنوبی کشور است؛ البته در صنایع پایین دستی و تکمیلی پتروشیمی معمولا حجم تولید محصول و میزان مصرف آب و انرژی پایین‌تر است. بنابراین نزدیک بودن به بازار مصرف مهمترین عامل تعیین کننده محل احداث کارخانجات تولید قطعات پلاستیکی و پلیمری و... است.
با این وجود، احداث واحد‌های تولید مواد پایه و میان دست پتروشیمی با توجه به آلایندگی پساب و گاز‌های متصاعده، در مناطقی که دچار محدودیت منابع آب بوده یا مستعد کشاورزی و دامپروری و صنایع تکمیلی هستند به مصلحت کشور نیست. اما متاسفانه در برخی نقاط کشور یک طرح نیمه کاره پتروشیمی به چشم می‌خورد که در ابتدای فعالیت، خیال اشتغال زایی را در بین مردم منطقه ایجاد کرده و بعد از چند سال، جز بیابانی فنس کشی شده چیزی از آن به یادگار نمانده است.
به گفته کارشناسان، مهمترین مانعی که سبب غیرفعال شدن طرح‌های پتروشیمی در بعضی استان‌ها شده تعریف آنها در منطقه‌ای نامناسب از لحاظ آب و خوراک پایدار است. نبود زیرساخت‌های لازم مثل تامین آب مورد نیاز، خط انتقال خوراک و راه‌های انتقال ارزان، این طرح‌ها توجیه اقتصادی ندارند. و این در حالی است که نمایندگان این شهر‌ها لزوم اجرای این طرح ها را ضروری می‌دانند.
به نظر برخی کارشناسان، تمامی پالایشگاه‌های پتروشیمی باید به عسلویه منتقل شوند و با توجه به خرید سهام این شرکت‌ها توسط مردم، می‌توان آنها را به نام هریک از شهر‌ها نام گذاری کرد. برای مثال چندی از پالایشگاه های شهرهای مختلف استان فارس که به علت خشکسالی و کم بازدهی بحث انتقال آن ها مطرح شده است، اما برخی نمایندگان مجلس برای عدم انتقال آنها تعصب و اصرار ورزی دارند.
البته یکی از اشکالات این طرح‌ها این بود که در ابتدای ورود، وعده اشتغال به مردم داده شده و به دید یک پروژه اشتغال زایی به آن نگاه شد. هرچند کارکرد بعضی از آنها صرفا جهت جمع آوری رای بوده و طرح‌هایی که در مناطق کم آب ایجاد شده هیچگاه به سرانجام نرسید.
مهمترین آدرس اشتباه در توسعه صنعت پتروشیمی ایران، به سبد تولید محصولات پتروشیمیایی باز می‌گردد و شاید در این صنعت تعداد فرآورده‌های تولیدی به زحمت به ۴۰ محصول برسد. ریشه‌یابی بیشتر این تغییر و تحولات نشان می‌دهد که فعالان صنعت پتروشیمی ایران به جای برنامه‌ریزی برای تکمیل زنجیره‌های ارزش بیشتر، به دنبال ظرفیت‌سازی در این صنعت ارزش آفرین و اشتغال‌زا هستند و عملا همین دیدگاه باعث شده که توسعه صنایع پتروشیمی ایران از قافله توسعه پایدار و تکنولوژیک محور صنایع پتروشیمی جهان جا بماند. همچنین فقدان برنامه صادراتی در صنعت پتروشیمی با در نظر گرفتن بازار‌های استراتژیک هدف از دیگر موارد عدم توسعه صنعت پتروشیمی در ایران است.
به نظر می‌رسد که بهتر است مسئولان قبل از کلنگ زنی‌های گاه و بی گاه، ابتدا شرایط را بررسی کرده و بعد نسبت به بر باد دادن سرمایه‌های انسانی و مالی اقدام کنند. در شماره‌های بعدی این پرونده، در نظر داریم پالایگاه‌های پتروشیمی در شهر‌ها و استان‌های مختلف ایران را زیر ذره بین قرار بدهیم و فرصت‌ها و تهدید هایشان را مطرح کنیم.
ارسال نظرات