مرثیه‌ای تکراری در رثای چادر مشکی / چگونه بزرگترین واردکننده چادر شدیم؟

گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو- مائده باقرزاده؛ گوشه‌ی چادرش را رو به من بالا گرفت و گفت: «همین چادری که سر من است، در خیلی از دبیرستان‌ها آرزوی خیلی از دانش آموز‌ها بود.»
این را یکی از کارشناسان فرهنگی می‌گفت که سال‌هاست در مدارس دخترانه در حوزه‌ی عفاف و حجاب فعالیت می‌کند. می‌گفت یکی از فعالیت‌هایشان فروش چادر در مدارس با کم‌ترین قیمت ممکن بود، و از دختری می‌گفت که حتی با این قیمت هم توان خرید چادر را نداشت. دختر گفته بود پدرم کارگر روزمزد است و درخواست کرده بود که اگر می‌شود چادر ۱۰۰ هزار تومانی را در ده قسط روزانه خریداری کند.

دختری که با همه‌ی سختی‌های چادری شدن در میان هم‌سالانش، این پوشش اصیل را انتخاب کرده، اما موانع مالی بر سر راهش قرار گرفته است.

 

قیمت بالای چادر در ایران و فاصله‌ی توان مالی بسیاری از مردم با این قیمت را بگذارید کنار این موضوع که ایران تنها کشور مسلمانی است که برای رعایت حجاب اسلامی و یا عدم رعایتش، قانون و تعزیر مشخص وضع کرده است. به این ترتیب تهیه‌ی چادر که نه تنها به نوعی کامل‌ترین نوع پوشش محسوب می‌شود، بلکه پوششی ایرانی و کهن برای زنان ایرانی نیز محسوب می‌شود، این روز‌ها شاید بیش از هر زمان دیگری سخت شده باشد.
البته این پوشش کامل، چند سالی ست که به یک کالای لوکس تبدیل شده است و بعضی از مدل‌های آن دیگر وظیفه‌ی اصلی چادر که پوشانندگی کامل است را انجام نمی‌دهند و از پارچه‌های گران قیمت و طراحی‌های پرزرق و برق دوخته می‌شوند. هر چند وضعیت قیمت پارچه‌های معمولی چادر هم از توان خرید عده‌ای خارج است. باید دید علت‌های عدم ثبات قیمت این کالا چیست.

«تولید داخلی، از کیفیت تا قیمت»
وارد بازاری می‌شوم که مرکز فروش چادر و اقلام حجاب و عفاف است. گشتی در اطراف آن می‌زنم و مغازه‌های متنوعی را می‌بینم که هر کدام از نظر تعداد مشتری‌هایی که دارند، با یک‌دیگر متفاوت‌اند.
وارد یکی از آن‌ها می‌شوم. قفسه‌های چادر ناقص‌اند. فروشنده می‌گوید: «به خاطر این که کارگاه توان خرید پارچه‌های گران قیمت را ندارد مجبوریم از فروش بعضی مدل‌ها و جنس‌های خاص چادر خودداری کنیم، چون پارچه‌ی گران به تبع هزینه‌ی تمام‌شده‌ی یک چادر را بالا می‌برد و متقاضی ندارد.» توقع می‌رود که خریدار‌ها تقاضای کالای تماماً ایرانی داشته باشند، اما «خارجی» بودن مواد اولیه‌ی یک چادر برای متقاضی‌هایی که به مغازه می‌آیند مهم است و با دیدن چادر‌های کره‌ای یا چینی و ژاپنی، چشمانشان برق می‌افتد. نکته‌ی جالب توجه در سخنان فروشنده این است که می‌گوید: «طبیعی‌ست خریدار دنبال جنس خارجی باشد؛ شما پارچه‌های ایرانی را به لحاظ کیفیت نمی‌توانی با خارجی‌ها مقایسه کنی؛ چرا باید این طور باشد؟».

 

این مسئله را با میثم رمضانی، تولیدکننده‌ی یکی از برند‌های خوب پارچه‌ی چادر، مطرح کردیم که وی پاسخ داد: «مسیر تولید پارچه چادر در این دو سال رو به رشد بوده؛ نسبت به پارچه‌های چینی ۲ درجه بهتر، نسبت به پارچه‌های کره‌ای ۵/. درجه پایین‌تر و با پارچه‌ی اندونزی نیز برابری می‌کند البته پارچه‌ی ژاپنی خیلی بهتر است.»
به گفته‌ی شیرازی، رئیس اتحادیه پوشاک تهران، در صورت حمایت کامل دولت از بخش خصوصی تولید چادر مشکی (توسعه‌ی کارخانه‌ها و تامین مواد اولیه‌ی کشور)، تا پایان سال بیش از ۵۰% نیاز‌های داخلی برطرف می‌شود. در راستای تحقق این هدف، گرید TG670S چادر مشکی در کارخانه‌ی پتروشیمی شهید تندگویان راه‌اندازی شده است که به گفته‌ی مدیرعامل شرکت پتروشیمی شهید تندگویان، قادر است سالانه ۲۸ تا ۳۰ هزار تن نیاز کشور را تامین کند. در ارتباط با این مسئله علی‌رضا حائری، عضو هیئت مدیره جامعه متخصصان نساجی ایران در گفتگو با دانشجو گفت که شرکت پتروشیمی شهید تندگویان تنها قادر به تولید چیپس پلی‌استر است و مواد اولیه را می‌تواند تامین کند و تحویل کارخانه‌ی حجاب شهرکرد دهد. وی گفت: «کارخانه‌ی حجاب شهرکرد به عنوان تنها کارخانه‌ی تولید پارچه‌ی چادری باکیفیت، در حال حاضر ظرفیت تولید ۱۰ میلیون متر پارچه را دارد که این مقدار نیازمند ۲ هزار تن مواد اولیه است که ۱۵ درصد نیاز جامعه را تامین می‌کند.»

 

حائری در ادامه نیاز کشور به پارچه چادر را ۶۰ تا ۷۰ میلیون متر برآورد کرد و گفت: «برای هر متر پارچه ۲۰۰ گرم مواد اولیه نیاز است و باتوجه به نیاز ۷۰ میلیون متری، ۱۴ هزار تن نخ احتیاج داریم؛ که ظرفیت کارخانه‌ی حجاب پاسخ‌گوی این میزان تولید کارخانه‌ی پتروشیمی نیست.»

برخی گزارشات مدعی هستند که یکی از دلایلی که از تولید پارچه چادر مشکی در داخل حمایت نمی‌شود، نبود دانش فنی تولید پارچه است؛ این ادعا را با حاجی‌جباری، یکی از محققان و مهندسان نساجی دانشگاه امیرکبیر در میان گذاشتیم و وی پاسخ داد: «این دلیل اصلا قابل قبول نیست. مرحله اول در تولید پارچه چادری، تولید نخ از الیاف پلی استر می‌باشد. در مرحله بعد پارچه چادر که سفید رنگ است، باید بافته شود. مرحله سوم رنگرزی و تکمیل این پارچه است. تمام این مراحل در حال حاضر در سایر رشته‌های پوشاکی هم در حال انجام شدن است. تنها جایی که می‌تواند پاشنه آشیل کار باشد بحث رنگرزی و تکمیل است. آن هم نه به خاطر نداشتن دانش فنی، بلکه به خاطر وارداتی بودن مواد اولیه این حوزه است. با اطمینان می‌توانم بگویم، دانشجویان دانشکده مهندسی نساجی کاملا توانایی تولید پارچه چادر مشکی در قالب یک پروژه را دارند.»
کارخانه‌ی ایران مرینوس با ۳۰ سال سابقه در تولید پارچه‌ی فاستونی، اعلام کرده بود که موفق به بافت پارچه‌ی چادر مشکی شده و به تکنولوژی رنگ این نوع پارچه دسترسی پیدا کرده است، اما بعد از مدتی به دلیل نداشتن خط تولید مناسب پارچه چادر، تعطیل شد و در حال حاضر به تولید منسوجات معمولی سبک، پیراهنی و پنبه‌ای مشغول است.
علیرضا حائری درباره‌ی دلیل تعطیلی این کارخانه و کارخانه‌های مشابه گفت: «قبل از شهرکرد کارخانه‌هایی مثل کرپ ناز و ایران مرینوس، خط تولید پارچه‌ی چادر مشکی را نداشتند و منسوجات معمولی پارچه‌ی پیراهنی، پنبه‌ای و سبک تولید می‌کردند؛ اما، چون تولید پارچه‌ی چادر مراحل و تجهیزات خاص خود را دارد و آن زمان ایران توانایی تولید نخ مورد نیاز پارچه چادری را نداشت، تعطیل شدند، چون با سیستم بادامکی [یکی از روش‌های تولید پارچه]نمی‌توانستند پارچه تولید کنند.»
در این میان تنها کارخانه‌ی حجاب شهرکرد است که تولید داخل را تامین می‌کند. حاجی‌جباری علت سر پا ماندن این کارخانه را در حمایت‌های دولتی می‌داند که به تبع مسیر هموارتری را برای کسب مجوزات لازم و جذب سرمایه ایجاد می‌کند. وی می‌گوید: «چند کارخانه دیگر در سال‌های مختلف اقدام به راه‌اندازی خط چادر مشکی نمودند، اما از آن‌جا که پشتوانه قوی نداشتند، نتوانستند با پارچه‌های وارداتی رقابت کنند و به ناچار خط خود را تعطیل کردند.»

 

به گفته‌ی حائری، بنا بر وعده‌های مسئولین مربوطه، بناست کارخانه‌ای در شهرک کاسپین قزوین در سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسد؛ در آن صورت تولید کشور فزونی پیدا می‌کند.

«مغفول ماندن وعده‌ی یارانه‌ی تخفیفی چادر»
فروشنده درباره‌ی یارانه‌های تخفیف خرید چادر به طرح حکمت کارت اشاره می‌کند که این طرح ویژه‌ی کارکنان و بازنشستگان نیرو‌های مسلح و خانواده‌های آن‌ها است و با ارائه‌ی این کارت می‌توانند از تسهیلات خرید برخوردار شوند. اما از تسهیلات دولتی و اتحادیه‌ای برای ارزان‌تر خریدن چادر اظهار بی‌اطلاعی کرده و می‌گوید چنین چیزی ابلاغ نشده است. این در حالی است که هر ساله نزدیک به روز‌های برگزاری نمایشگاه عفاف و حجاب در تیر ماه، مسئولان و دبیران برگزاری نمایشگاه، از اختصاص دادن تخفیف و یارانه‌های خرید، به چادر و لوازم عفاف و حجاب می‌گویند، اما این وعده‌ها دیری نمی‌پایند و بعد از اتمام نمایشگاه دیگر خبری از ارزان‌تر شدن قیمت چادر و اقلام حجاب و تخصیص یارانه به آن‌ها نیست. در واقع این تخفیف‌های موقتی نمی‌تواند معضل گرانی چادر را، که هیچ سازمانی نمی‌خواهد آن را گردن بگیرد، به صورت ریشه‌ای برطرف کند. به گفته‌ی اسدالله سلیمانی، مدیرعامل انجمن فعالان تخصصی حجاب، اکنون کارگروه وزارت صنعت، معدن و تجارت به بسیاری از پارچه‌ها یارانه می‌دهد و چهل و سومین نوبت این یارانه در حال توزیع است. تولید‌کنندگان محصولات حجاب به این کارگروه نامه نوشته و حتی با مسئولان آن مناظره رسانه‌ای انجام داده‌اند تا به پارچه چادری هم یارانه اختصاص داده شود، اما آن‌ها یارانه به چادر نمی‌دهند. تولیدکنندگان چادر نیز خواستار تخصیص یارانه‌های تسهیلاتی دولتی هستند تا بتوانند قفسه‌ی فرشگاه‌های خود را از همه‌ی انواع چادر پُر کند.

«آتش واردات به دامن پارچه‌های داخلی»
در مغازه‌ی دیگری، سراغ اجناس و چادر‌های ایرانی را می‌گیرم. فقط «کرپ ایرانی» را موجود دارند و باقی اجناس خارجی هستند. فروشنده در باب علت گرانی پارچه بهانه‌ی رایج «همه چیز در این مملکت گران شده است، چادر هم یکی از آن‌هاست» را بیان می‌کند، اما با قانع نشدن من ادامه می‌دهد: «پارچه‌ی ایرانی که حمایتی از تولیدش در داخل نمی‌شود، دارد هم‌قیمت با پارچه‌ی خارجی‌ای می‌شود که از آن سر دنیا می‌رسد ایران و از نظر کیفیت هم اصلا برابری نمی‌کنند.»
در حال حاضر ایران تنها کشوری است که بیش‌ترین میزان واردات پارچه‌ی چادر را دارد و به گفته‌ی هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران، سالانه ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار چادر وارد کشور می‌شود؛ در حالی که با هزینه‌ی ۲۰ تا ۲۵ میلیون دلار می‌توانیم یک خط تولید ۱۰ میلیون متری چادر مشکی راه‌اندازی کنیم.
همان‌طور که گفته شد علت‌های تعطیلی کارخانه‌های یاد شده، عدم تسهیل شرایط تولید، نبود کنترل و نظارت بر بازار توزیع و فروش، و نبود توجه به تجهیزات لازم و نوع تولید است. یکی از اقداماتی که حاکمیت تا پیش از دو سال گذشته انجام داده است، بالا بردن تعرفه‌های گمرکی است تا جنس ایرانی بتواند قابل رقابت با جنس خارجی باشد. همین سیاست در صنعت خودرو نیز اعمال شد تا مردم سمت خودرو‌های خارجی نروند؛ در حالی که به عقیده‌ی بسیاری، باید تمرکز روی بالا بردن کیفیت خودرو‌های داخلی قرار داده می‌شد. طی سال‌های گذشته، شاهد بی‌رغبتی در حوزه‌ی ساماندهی بازار تولید و فروش چادر مشکی بوده‌ایم و طی این چهل سال، هم‌چنان واردات پارچه چادر عدد بالایی را به خود اختصاص داده است. سوال این‌جاست که آیا مجلس تصمیمی برای اختصاص ارز دولتی -که به بعضی لوازم آرایش تعلق می‌گیرد- به مواد اولیه‌ی تولید پارچه چادری دارد یا خیر؟
هم‌چنان که گفته شد ایجاد کارخانه‌های تولید چادر مشکی و توسعه‌ی آن‌ها موجب بهبودی وضعیت تامین چادر در کشور خواهد بود؛ باید دید افتتاح کارخانه‌های مذکور که مسئولین وعده داده‌اند، در سال ۱۴۰۰ عملی خواهد شد یا نه.