گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - احمد رضاپور؛ پایگاه خبری «میدل‌ ایست آی» انگلیس در گزارشی تحت عنوان «تنش ایران - جمهوری آذربایجان بر سر اسرائیل و مسائل ژئوپلیتیک است» نوشت: جنگ ۲۰۲۰ قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان پیامد‌های عمیقی بر سیاست و نفوذ ایران در جنوب قفقاز داشت. تهران نه در جریان جنگ تاثیرگذار گذاشت و نه نفوذ دیپلماتیک قابل توجهی در مذاکرات آتش بس و متعاقباً توافقنامه صلح اعمال کرد.

آذربایجان با پشتیبانی نظامی قدرت‌هایی نظیر ترکیه، اسرائیل و پاکستان احساس کرد که می‌تواند در برابر پروژه منطقه‌ای ایران قد علم کند. از همین روی، آذربایجان در ماه گذشته میزبان رزمایش نظامی مشترکی میان باکو، آنکارا و اسلام آباد با هدف تقویت بیشتر روابط سه کشور بود. این رزمایش سه جانبه با مفاد «کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای کاسپین» در تناقض می‌باشد که حضور نیروهای نظامی کشورهایی غیر از "ایران، ترکمنستان، آذربایجان، قزاقستان و فدراسیون روسیه" را در دریای کاسپین ممنوع کرده است.

باکو با اخلال در مسیر ترانزیتی کامیون‌های ایرانی که [بخشی از آن] از مناطق تازه تصرف شده آذربایجان عبور می‌کند، ارتباط ایران با ارمنستان را دچار چالش کرد. آذربایجانی‌ها [در مسیر گوریس - قاپان] نسیت به «ایجاد ایست و بازرسی»، «اخذ عوارض از کامیون‌های ایرانی» و حتی «بازداشت دو راننده ایرانی» اقدام کردند. 

برخلاف تلاش آذربایجان برای عادی جلوه دادن اوضاع، تهران این مسئله را در یک قاب بزرگتری می‌بیند که طی آن باکو نقش دولت دست نشانده ضد ایرانی را برای دیگر قدرت‌های منطقه‌ای متخاصم با ایران نظیر اسرائیل بازی می‌کند. تهران در ابتدا سپاه پاسداران را مامور استقرار نیرو و تجهیزات در امتداد مرزهای شمال‌غربی کرد. امّا این بخش کوچکی از برنامه بزرگ ایران برای مرعوب کردن باکو بود. چند روز بعد، ایران در نزدیکی مرزهای آذربایجان یک رزمایش نظامی برگزار کرد. تهران اعلام کرد: «ما حضور رژیم صهیونیستی را در نزدیکی مرزهای ایران و تغییر مرز بین‌المللی و جغرافیایی سیاسی را تحمل نخواهیم کرد.»

این حرکت نادر ایران در کنار اظهارات تند مقامات ایران نشان دهنده آن است که تهران نگران تغییرات ژئوپلیتیک نزدیک مرزهای خود است. روزنامه کیهان ایران ادعا کرد: «دولت غربگرای ارمنستان مبتنی بر نقشه آمریکایی - ترکی و در تبانی با آذربایجان قصد دارد که استان سیونیک ارمنستان را تسلیم آذربایجان کند.» استان سیونیک در ارمنستان آذربایجان را از منطقه خودمختار نخجوان جدا کرده و مرز ایران و ارمنستان است.

توافق صلح ۲۰۲۰ میان آذربایجان و ارمنستان متعهد به ساخت یک کریدور برای باکو شده که نخجوان را به آذربایجان از طریق استان سیونیک متصل می‌کند. قبلاً، همه ارتباطات از طریق ایران در جنوب یا ترکیه از غرب صورت می‌گرفت. ظاهراً باکو از این نقشه راضی نیست و هدف بلندپروازانه‌ای برای تصرف تمام استان سیونیک دارد که می‌تواند ایران را در موقعیت نامطلوب ژئوپلیتیک قرار دهد. در صورت تصرف سیونیک از سوی آذربایجان، تهران راه ارتباطی خود را با ارمنستان و درسترسی راحت به منطقه قفقاز را از دست می‌دهد. 

از دیدگاه ایران این تل آویو است که باکو را برای اتخاذ سیاست‌های جنگ طلبانه علیه ایران و به چالش کشیدن نظم فعلی ژئوپلیتیک منطقه تحریک می‌کند. توضیح عنوانی که تهران برای رزمایش خود انتخاب کرده بدین شرح است: فاتحان خیبر اشاره به نبرد خیبر در سال ۶۲۸ میلادی / ۷ هجری قمری دارد. در این نبرد حضرت محمد با یهودیان منطقه خیبر مقابله کرد که قبایل عرب را بر علیه مسلمانان مدینه تحریک می‌کرد. 

سیّد علی خامنه‌ای رهبر عالی ایران اخیراً در رابطه با همسویی با اسرائیل هشدار داد: «کسانی که با توهّم تکیه‌ی به دیگران، و با تکیه‌ی به دیگران گمان میکنند که امنیّت خودشان را میتوانند تأمین کنند، بدانند که سیلیِ این را بزودی خواهند خورد.»

نوع و مقیاس تجهیزات نظامی مستقر در مرزها نشان می‌دهد که ایران قصد دارد مانع ماجراجویی سرزمینی باکو شود ولی در نهایت خواهان درگیری نظامی نیست. در صورتیکه اوضاع به هم بریزد و آذربایجان به نگرانی‌ها و هشدارهای تهران توجهی نکند، ایران احتمالاً از مرزها عبور می‌کند. به نظر می‌‌رسد ایران مصم است که تا «تعیین خط قرمز امنیت ملی»، «ایجاد سطحی قابل اطمینانی از بازدارندگی» و «به رخ کشیدن نقش منطقه‌ای غیرقابل انکار» خود از مرزها عقب نشینی نکند.