چین و اهمیت پیوستن ایران به بریکس

 به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، مبارکه صداقتی پژوهشگر مسائل چین و بین الملل طی یادداشتی نوشت: در رسانه‌های داخلی و خارجی این روز‌ها شاهدیم که چین از پیوستن ایران به بریکس که بخش عظیمی از اقتصاد دنیا را در اختیار دارد، حمایت می‌کند. چه چیز منجر می‌شود که چین از پیوستن ایران به بریکس حمایت کند و آن را مساعد بداند؟ بر طبق چه دلایلی چین خواهان عضویت و پیوستن ایران به گروه بریکس (بریکس؛ با تولید 30 درصد از تولید ناخالص جهانی، متشکل از 5 اقتصاد بزرگ و در حال ظهور، 25 درصد از اقتصاد جهانی و 18 درصد از تجارت جهانی) است؟

در ابتدا باید گفت که می‌توان بریکس را به عنوان یک وزنه اثرگذار در مقابل پیمان‌ها و گروه‌های هم‌پیمان غربی دانست. همانگونه که پیمان همکاری شانگ‌های به عنوان ناتوی شرقی، یک سازمان اثربخش در مقابل سیاست‌های تند روانه آمریکا و متحدینش به شمار می‌رود؛ بریکس نیز خالی از لطف نیست. با حضور روسیه و چین به عنوان کشور‌های تجدید نظر طلب در بریکس که به آرمان‌ها و ایدئولوژی‌های ایران نسبت به غرب شباهت و قرابت دارد، ایران می‌تواند گروه بریکس را قدرتمندتر کند.

در شرایطی که برجام به دلیل اختلافات سیاسی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا لاینحل مانده؛ جمهوری‌خواهان آمریکا (بر طبق اسناد و گزارات رسیده) به نتیجه رسیدن و احیای برجام را مشروط به قطع روابط ایران و چین نموده‌اند. در حالی که چین از ادامه تنش‌ها و تحریم‌ها علیه ایران استقبال نمی‌کند، موفقیت مذاکرات حاضر در قطر در پیوند عمیقی با مشارکت استراتژیک 25 ساله ایران و چین است. احیای برجام، برای چین به لحاظ امینتی به می‌تواند برای منطقه غرب آسیا (یکی از مناطق مهمی که چین در آن مراودات تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری در بخش مختلف را دارد) آرامش را به ارمغان بیاورد و از منافع متعدد چین حمایت کند. با این وصف کاملاً مشخص است که احیای برجام و بهبود مناسبات غرب و ایران در کنار توجه دولت ایران به همسایگان و شرق نه تنها توازن و تعادل در سیاست خارجی را برای کشور به دنبال دارد؛ بلکه برای کشور‌های حاضر در توافقات و همکاری نیز اثرات مثبت و مهمی آر خواهد داشت.

هر چقدر که برجام از نظر قدرت‌های بزرگ موجب مهار ایران در قالب یک توافق بود؛ اما خروج امریکا از توافق و مسائل جدید ایران و آژانس (به عنوان اهرم قدرتمند فشار از طرف جمهوری اسلامی ایران)، به توافق نرسیدن ایران و آمریکا ب سر مسئله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، برای چین به لحاظ امنیتی قابل قبول نبوده وبرای احیای برجام اقداماتی را انجام داده است. در سال‌های گذشته نیز چینی‌ها مسئولیت هرگونه مشکل امنیتی از طرف ایران را متوجه آمریکا ساخته و آمریکا را در باره خروج یک‌طرفه وغیر مسئولانه سرزنش نموده‌اند.

مسئله امنیت پررنگ‌تر از مسئله اقتصاد، برای چین درباره برجام مشخص شده و ذکر این نکته حائز اهمیت است که چین در راستای سیاست برون‌گرای خود در پی بازیگری فعال و مؤثر درباره موضوعات مهم جهانی از جمله توافق هسته‌ای خود و قدرت‌های جهانی با ایران است. ایران در سایه رویکرد موازنه با شرق همکاری خود با چین و روسیه را افزایش داد؛ به جهت اینکه تعادلی میان دول قدرتمند شرقی در سیاست خارجی ایران برقرار باشد و در شعار استقلال کشور خدشه‌ای وارد نشود؛ ایران همکاری خود با چین را افزایش داده و ضمن آن نگاه ویژه‌ای به دیگر کشور‌های آسیای از جمله همسایگان و کشور‌های آسیای میانه دارد. حتی در هنگام اثرات منفی پولی و مالی تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، کشور از طریق اقتصاد تهاتری با چین مراودات خود را برقرار نگاه داشت. یک پیوند در هم تنیده‌ای بین اقتصاد و امنیت در نگاه چین به ایران وجود دارد؛ همانقدر که امنیت برای چین اهمیت دارد در نگاه اقتصادی نیز ایران را به عنوان یک بازیگر فعال و پویا می‌پذیرد و حضور منفعل ایران در دنیای به هم پیوسته را مثبت نخواهد دید. حضور کشور‌ها در چارچوب گروه‌ها، توافق‌ها، نهاد‌ها و رژیم‌های بین‌المللی برای امنیت و اقتصاد جهانی اهمیت دارد.

ایجاد کنسولگری چین در بندر عباس به منظور تشویق روابط تجاری با ایران آنهم در بحبوحه فشار‌های غرب بوده است. ضمن اینکه این اقدان نشان داد که چین به دنبال انزوای ایران در جهان نبوده و نیست؛ البته به همین دلیل نیز خواهان اجرای برجام نیز بوده چرا که تحریم‌های ثانویه مانعی برای پکن در روابط تجاری و اقتصادی با ایران بوده است. از کشور‌های عضو بریکس، چین و روسیه تحت فشار اقتصادی، جنگ و تجریم تجاری و اقتصادی از طرف امریکا بوده‌اند. این کشور‌ها روابط تجاری خود را بر حسب پول ملی تشویق می‌کنند و خواهان کاهش و حذف تسلط دلار بر روابط خود و حتی در سطح جهانی هستند. آنچه که ایران را در تحریم‌های اولیه و ثانویه بیش از همه تحت فشار قرار داد؛ مسئله ارز به ویژه دلار بوده است. از این منظر این کشور‌ها در مسئله مواجهه و مقابله با اهرم امریکایی دلار هم نظراند.

پیوستن ایران به بریکس می‌تواند به دنبال خود سایر کشور‌های تجدید نظر طلب اقتصادب را به دنبال خود بکشاند.

در متن درخواست رسمی جمهوری اسلامی ایران، کشور‌های عضو بریکس، کشور‌های فعال در اعمال چند جانبه‌گرایی واقعی و به دور از ایدئولوژی زدگی معرفی شده‌اند. ژائولیجیان –سخنگوی وزارت خارجه چین- پس از درخواست ایران و آرژانتین برای پیوستن به گروه بریکس گفت که پکن با شرکای بریکس همکاری خواهد نمود تا با مداومت، گسترش اعضای این سازوکار را برای پیوستن شرکای «هم‌فکر» بیشتر به خانواده بریکس را پیش ببرند. ژائولیجیان گفت: ما متوجه شدیم بسیاری کشور‌ها از جمله ایران و آرژانتین برای پیوستن به بریکس ابراز تمایل کردند. به عنوان رئیس دوره‌ای سال جاری بریکس، چین فعالانه از روند گسترش و افزایش عضوپذیری بریکس و گسترش همکاری "بریکس پلاس" حمایت می‌کند. چین به همراه سایر شرکای بریکس با قاطعیت پیرامون پیشرفت روند گسترش این گروه، کار خواهد کرد و بدین ترتیب شرکای بیشتری به خانواده بریکس ملحق خواهند شد.

روس‌ها به عنوان کشور قدرتمند دیگر بریکس یا تمایلات تجدید نظر طلبانه نسبت به نظم سیاسی و اقتصادی بین‌المللی نیز به مانند چین از درخواست عضویت ایران استقبال نموده‌اند. سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه درخصوص تمایل جمهوری اسلامی ایران برای عضویت در بریکس، ایران را کشوری شایسته نامزدی این گروه دانسته و گفته است که عضویت تهران در بریکس، ارزشمند خواهد بود. وی گفت در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد مهم‌ترین موضوع این است که روند مقدماتی برای توسعه گروه بریکس آغاز شده است.

ابراهیم رئیسی در نشست ویدئوکنفرانسی سران کشور‌های گروه بریکس پلاس که به میزبانی چین برگزار شد، تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران، آمادگی دارد همه توانمندی‌ها و ظرفیت‌های خود را، از جمله ذخایر کم‌نظیر انرژی، شبکه‌های حمل و نقل و ترانزیت کوتاه و ارزان، ثروتِ استثناییِ نیروی انسانیِ آموزش‌دیده و نیز دستاورد‌های علمیِ چشمگیر، برای نیل به اهداف بریکس به اشتراک بگذارد و این موقعیت کم‌نظیر جغرافیای سیاسی و اقتصادی، می‌تواند ایران را به شریکی پایدار و قابل اتکاء جهت اتصال بریکس به گلوگاه‌های انرژی و بازار‌های بزرگ جهانی مبدل کند.

خطیب زاده سخنگوی وقت وزارت خارجه بریکس را گروهی دانست که با ایجاد بانک پولی بریکس، حرکت جدیدی را بر خلاف گروه 7 (G7) اجرا نموده است. دقیقاً لفظ شرکای همفکر در پیوند عمیق معنایی با سخن سخنگوی وزیرخارجه جمهوری اسلامی قرار داشته و صف‌بندی‌های مقابل گروه 7 توسط بریکس در صورت اثرگذاری و موفقیت در معادلات اقتصادی جهان، دارای اهمیت است. نظر مثبت چین برای پیوستن ایران به بریکس متأثر از دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی و فرهنگی است. ایران در قالب دیپلماسی پویا و به سبب برخورداری از قابلیت‌های فراوان در حوزه‌های انرژی، ترانزیتی، تجاری و اقتصادی از مهم‌ترین کانون‌های توجه در نشست اخیر بریکس بود و پیوستن و ایران به بریکس به عنوان یک عضو اثرگذار و هم‌فکرسیاسی و اقتصادی با درصد بالایی امکان‌پذیر است.