صادرات ماهی خشک سنتی؛ بیم و امید این روزهای صیادان قشمی / صنعتی شدن در ازای بیکاری بومیان

به گزارش گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، مهدی ذاکری؛ تعداد زیادی از مردم دریا دل قشم بارها به دریا می‌زنند، بعد از آن به روشی که از اجدادشان به یادگار مانده ماهی‌های صید شده را روی توری‌ها و مقابل آفتاب قرار می‌دهند تا نور خورشید آن‌ها را خشک کند.

براساس آمارها تعداد زیادی از قشم‌مندان که حود ۸ هزار نفر هستند در عرصه خشک کردن سنتی ماهی که سالانه به ۷۰ هزار تن می‌رسد، فعالیت دارند و بیشتر روند تولید و بسته‌بندی هم در روستاهای این جزیره انجام می‌شود هستند.

زمزمه‌های ممنوعیت صادرات ماهی خشک در سال‌های گذشته

در سال ۹۸ بود که صادرات ماهی خشک ممنوع شد‌ و عدم بازگشت ارز علت این امر عنوان شده بود، البته وزیر جهاد کشاورزی وقت هم نیاز کشور به خوراک دام، طیور و آبزیان را عاملی برای ممنوعیت صادرات ذکر کرده بود.

البته مدیر کشاورزی و شیلات سازمان منطقه آزاد قشم، در آن زمان اعلام کرده بود، درصورتی که فعالیت‌ها در این حوزه ساماندهی شود، نه تنها مخالف صادرات نیستند، بلکه در راستای ترویج فعالیت‌های اقتصادمحور، مشوق خواهند بود.

در ادامه برای ساماندهی فعالیت‌ها، زمین‌هایی در نقاط مختلف جزیره برای صیادان و تعاونی‌های این حوزه تخصیص پیدا کرد، براین اساس رعایت نکات مختلف مانند ضوابط بهداشتی، استاندارد و فاصله معین از روستاها مورد تاکید قرار گرفت.

این ساماندهی مستلزم جابه‌جایی به محل‌های مشخص شده بود که هزینه‌هایی را به فعالان این عرصه تحمیل می‌کرد و از طرفی در بازه زمانی کوتاه مدت این امکان برای همه فعالان این عرصه میسر نبود.

صنعتی شدن در ازای بیکاری صیادان بومی

شاید مشکلات حوزه صادرات حل شدنی باشد، اما چالش جدیدی در انتظار فعالین این حوزه بود؛ ساکنین جزیره سال‌های سال، خشک کردن ماهی در آفتاب را سینه به سینه از اجدادشان آموخته و از طریق آن کسب روزی می‌کنند؛ اما این روزها افرادی پیدا شده و حرف صنعتی شدن این روند را پیش می‌کشند.

صنعتی شدن تولید ماهی خشک، ارزش افزوده بیشتری دارد و در زمان کمتر می‌توان محصول بیشتری را تولید کرد، اما نکته مهم اینجا است که این پول‌های کلان به جیب افراد محدودی می‌رود و با قدرتی که در تبلیغ، برندسازی و اقناع بازار دارند، می‌توانند به بیکاری تعداد قابل توجهی از قشم‌وندان دامن بزنند.

بومیان قشم سال‌های سال در این سرزمین زیسته و ضمن اشتغال و تولید به روش سنتی، با طبیعت دوست هستند، آن‌ها به محیط زیست آسیب نمی‌رنند؛ چرا که می‌دانند روزی آن‌ها به همین طبیعت وابسته است و از این رو برای خشک کردن ماهی هم زمین‌هایی که در نظر می‌گیرند به محیط و گیاهان آسیبی نمی‌زند.

 بهانه‌ای برای آسیب به محیط زیست باقی نمی‌ماند؛ چرا که ساکنان جزیره نسبت به طبیعت خود مهربان‌تر از هر کسی هستند.

مسایل مختلف مانند عدم همراهی شرکت‌ها، وزن کشی‌ ماهی‌ها و شرایط تحویل هم باعث شده بومی‌ها به تحویل ماهی‌های صید شده به شرکت‌های پودر ماهی تمایلی نداشته باشند. 

چشم بستن روی بازار عمده ماهی خشک با صنعتی شدن

طرفداران صنعتی شدن مشکلاتی مانند محیط زیست، بهداشت و استاندارد را پیش می‌کشند  اما از نتایج منفی محتمل فعالیت خود حرفی نمی‌زنند.

عمده بازار فروش ماهی خشک شده قشم که به روش سنتی، کاملا طبیعی و زیر نور آفتاب صورت می‌گیرد، سریلانکا است، البته این محصولات در چین و تایلند هم خواهان دارد، اما اولویت و بازار عمده در سریلانکا قرار دارد.

به گفته فعالان تولید ماهی خشک به روش سنتی، سریلانکا ماهی خشک متوتا را جزء ۱۶ قلم کالای اساسی مورد نیاز خود قرار داده و از این رو برای آن ارز تخصیص داده است.

این کشور به تهیه ماهی خشک شده به روش سنتی یعنی در آفتاب و روی تور تاکید دارد، چرا که از نظر آن‌ها این نوع محصول از کلسیم و املاح معدنی بیشتری برخوردار بوده و بویژه برای کودکان یک غذای کامل به شمار می‌رود.

باتوجه به این موضوع و امتناع سریلانکایی‌ها از خرید ماهی خشک صنعتی، صنعتی سازی این حوزه به معنای از دست دادن احتمالی این بازار عمده است که از نظر اقتصادی کار عاقلانه‌ای به نظر نمی‌رسد.

با صنعتی شدن، ممکن است چین، کره و مالزی مشتریان ما باشند اما بازار عمده یعنی سریلانکا را کشورهایی مانند تایلند، ویتنام، عمان و فیلیپین می‌بازیم.

استاندار هرمزگان: اجازه نمی‌دهیم صادرات ماهی خشک انحصاری باشد

مهدی دوستی، استاندار هرمزگان در نشستی که خرداد ماه با هدف بررسی موانع صادرات آبزیان بویژه ماهی خشک برگزار شده بود، انحصار در صادرات را عاملی برای متضرر شدن صیادان بومی دانسته و تاکید کرده بود که باوجود تلاش برخی افراد، اجازه انحصار در این حوزه را نخواهد داد.

به گفته دوستی، سریلانکا مقصد عمده محصولات تولید شده در این حوزه است و تولیدات هم با استانداردهای آن‌ها همخوانی دارد.

وی از اداره کل دامپزشکی استان خواسته بود تا دستورالعمل خشک کردن ماهی‌های صادراتی را منطبق بر اصول کارشناسی به صیادان اعلام کند.

بازار بین‌المللی، ماهی خشک سنتی را می‌طلبد

درحال حاضر از طرفی رهبر معظم انقلاب بر اقتصاد دریا محور تاکید دارند و از طرف دیگر به اشتغال‌زایی برای اقشار مختلف بویژه مناطق محروم تاکید شده، تولید ماهی خشک به روش سنتی در قشم و هرمزگان این دو تاکید را محقق می‌کند؛ اما تمرکز بر صنعتی سازی این حوزه به‌نوعی اشتغال‌زدایی برای بومیان خواهد بود.

مسئولین جزیره، استان و حتی فراتر از آن مسئولین ملی باید توجه داشته باشند که اشتغالزایی و محقق کردن اهداف اقتصاد دریامحور باید متناسب با ظرفیت‌های هر منطقه بوده و آمایش سرزمینی مد نظر قرار گیرد.

بر همین اساس ظرفیت‌ها و شرایط قشم و هرمزگان و داشتن بازار بین‌المللی حمایت از تولیدکنندگان ماهی خشک سنتی را می‌طلبد، به جای ایجاد بیم برای آن‌ها می‌توان ضمن مشورت با صیادان بومی، برنامه‌ریزی‌هایی داشت که نور امید را برای آن‌ها پررنگ‌تر کند.