کسی نگران ناعادلانه بودن یارانه بنزین هواپیما نیست؟

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، هشتم آبان رئیس جمهور برای دفاع از کلیات بودجه در صحن مجلس حاضر شد و در قسمتی از صحبت‌های خود گفت: «باید حق مردم را بدهیم و اگر قرار است یارانه بنزین هم بدهیم، اصولاً باید عادلانه به همه بدهیم، نه اینکه مثلاً من اگر چهار تا ماشین دارم، به من سوبسید بدهند و آنکه ماشین ندارد، هزینه آن را پرداخت کند.»

بحث یارانه بنزین موضوعی داغ در چند سال گذشته بوده است. سال ۱۳۹۸ دولت به طور ناگهانی تصمیم به افزایش بهای بنزین گرفت. در نتیجه این تصمیم، با این استدلال که یارانه بنزین به طور ناعادلانه پرداخت می‌شود، کشور چند ماه دچار اعتراضات خیابانی شد.

یقینا هرکس که تعداد خودروی بیشتری داشته باشد یارانه بیشتری نسبت به افرادی که خودرو ندارند، دریافت می‌کند. اما وقتی که دولت قصد می‌کند با افزایش قیمت بنزین یارانه را عادلانه توزیع کند، تورم ناشی از افزایش بنزین گریبان کل جامعه را می‌گیرد. از قشر فقیر تا غنی از آن تاثیر می‌پذیرند.

آیا یارانه سوخت صرفا برای خودرو است؟

یارانه سوخت، علاوه بر بنزین خودرو‌های سواری، برای گازوئیل، گاز CNG و سوخت هواپیما نیز پرداخت می‌شود. اما در بین موارد ذکر شده یارانه‌ای که برای سوخت هواپیما پرداخت می‌شود، قابل توجه است. ایرلاین‌های داخلی برای هر لیتر بنزین هواپیما، صرفا ۶۰۰ تومان پرداخت می‌کنند. از سال ۹۸ که بنزین خودرو گران شد و حتی قبل از آن کمتر مسؤولی دغدغه این را داشت که یارانه سوخت هواپیما عادلانه پرداخت شود.

تحریم‌ها باعث شده است که شرکت‌های ایرانی نتوانند هواپیمای نو خریداری کنند. از این رو آنها مجبور هستند که هواپیمای دست دوم خریداری کنند. سن این هواپیما‌ها نیز بین ۲۰ تا ۲۵ سال است. لازم به ذکر است خرید هواپیما دست دوم نیز به سختی انجام می‌شود. پس حمل‌و‌نقل هوایی ایران شرایط عادی مانند شرکت‌های خارجی ندارند و ناوگان آن‌ها فرسوده هستند. طبعا این ناوگان مصرف سوخت بالاتری نیز دارند. از این رو دولت برای حمایت از حمل و نقل هوایی کشور، یارانه سوخت بالایی پرداخت می‌کند. همچنین گفته می‌شود افزایش نرخ سوخت موجب افزایش قیمت بلیط هواپیما می‌شود.

هواپیما در زندگی مردم

طبق گزارش اندیشکده حکمرانی شریف، فقط ۲.۵ میلیون نفر از جمعیت کل کشور یعنی حدود ۳ تا ۴ درصد به طور مستمر از حمل و نقل هوایی استفاده می‌کنند. در نتیجه افزایش بهای سفر با هواپیما در زندگی عموم مردم تاثیری ندارد. در برابر یارانه سوخت هواپیما که برای قشر کوچکی از جامعه پرداخت می‌شود، ناعادلانه بودن نرخ بنزین خودرو، تاثیر بیشتری بر زندگی عموم مردم دارد و باید بیش از موارد دیگر مورد توجه قرار بگیرد.

اگر بنزین گران شود، جدا از افزایش هزینه برای خودروهای شخصی، هزینه حمل‌ونقل عمومی نیز افزایش می‌یابد که شخصی که حتی خودرو شخصی ندارد از آن متاثر می‌شود. همچنین بخشی از حمل کالاها در کشور توسط خودروهای بنزین سوز انجام می‌شود که افزایش هزینۀ حمل‌ونقل، افزایش قیمت اجناس را در پی دارد.

سوخت در حمل‌و‌نقل هوایی

همانطور که گفته شد از دلایل عدم افزایش بهای بنزین هواپیما، نگرانی از گران شدن بلیط آن عنوان می‌شود. اما بررسی صورت‌های مالی چند ایرلاین داخلی نشان می‌دهد سهم سوخت از هزینه‌های این شرکت‌ها حدودا بین ۲ تا ۱۰ درصد است. هزینه سوخت در ایرلاین‌های خارجی نیز به طور میانگین بین ۲۰ تا ۲۵ درصد است.

به عنوان مثال لوفت هانزا ایرلاین آلمانی در سال ۲۰۲۳، ۷.۹۳۱ میلیون یورو هزینه سوخت پرداخت کرده است. کل هزینه عملیاتی این شرکت که ۳۵.۹۶۰ میلیون یورو است. در نتیجه هزینه سوخت مجموعا ۲۲ درصد از هزینه‌های این شرکت را در بر می‌گیرد.

همچنین دلتا ایرلاین آمریکایی در سال ۲۰۲۳، ۵۲.۵۲۷ میلیون دلار هزینه عملیاتی داشته است. از این عدد ۱۱.۰۶۹ میلیون دلار سهم سوخت بوده است. در این شرکت نیز هزینه سوخت ۲۱ درصد است.

با توجه به اطلاعات جداول فوق در ایرلاین‌های خارجی که شرایط عادی دارند هزینه سوخت حدود ۲۰ درصد است. هزینه سوخت شرکت‌های داخلی نیز بین ۲ تا ۱۰ درصد است. در نتیجه پایین نگه داشتن بهای سوخت هواپیما به بهانه قیمت بلیط دور از واقعیت است.

اصرار بر بنزین ۶۰۰ تومانی هواپیما که چهار درصد از جامعه را تحت پوشش قرار می‌دهد در مقابل ابراز نگرانی از ناعادلانه بودن نرخ بنزین که همۀ مردم از آن تاثیر می‌پذیرند، جای تعجب دارد.

بودجه سال ۱۴۰۴ قیمت حدود ۶۶۰۰ تومانی برای سوخت هواپیما درنظر گرفته است. باید دیدکه آیا مجلس می‌تواند این افزایش نرخ را پس از چند سال تصویب نماید. هرچند که این قیمت نیز با توجه به قیمت‌های جهانی به دور از واقعیت است و دولت باید برای قشر کوچکی از جامعه یارانه پرداخت کند.

نوشته: فرشید محمدی‌مجد