تسلیحات مدرن آمریکایی در نیروی زمینی ارتش عملیاتی شدند/ از سلاح ام 16 تا هامر های جنگی زره پوش

پس از سقوط دولت افغانستان در پی خروج نیروهای بین‌المللی به رهبری ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ و درگیری سنگین طالبان با ارتش سابق دولتی افغانستان، چالش های زیادی برای نظامیان دولت افغانستان به وجود آمد و تا استقرار کامل امارت اسلامی طالبان درگیری ها ادامه داشت. 

این تحولات سبب شد که بسیاری از نظامیان افغان، که در طی سال‌های پیش از تجهیزات و آموزش‌های آمریکایی ها بهره‌مند شده‌ بودند، به کشورهای همسایه از جمله تاجیکستان و ایران پناه ببرند.

نظامیان بازداشتی ارتش افغانستان درایران

برخی از این نظامیان ضمن فرار، تسلیحات و تجهیزات مدرن دریافت‌شده از ایالات متحده را نیز با خود به همراه آوردند که شامل انواع سلاح‌های سبک و سنگین، خودروهای زرهی مجهز، سامانه‌های ارتباطی و سایر تجهیزات نظامی پیشرفته بود. این رویداد جالب توجه باعث شد که موضوع سرنوشت این تسلیحات و تجهیزات، نه‌تنها در ایران، بلکه در سطح منطقه‌ای نیز مورد توجه قرار گیرد.  

وضعیت تجهیزات غنیمتی از سربازان فراری افغانستانی از دید حقوق بین الملل

هاموی های (هامر جنگی) توقیفی از نظامیان افغانستان بعد از ورود به ایران در حال انتقال با کشنده های ارتش ایران

طبق اصل حاکمیت سرزمینی، هر کشوری حق کنترل و اعمال قدرت کامل بر فعالیت‌هایی که در قلمرو آن انجام می‌شود (اعم از ورود افراد یا تجهیزات نظامی) را دارد. این اصل به کشورها این حق را می‌دهد که درباره ورود و استفاده از اموال، از جمله تجهیزات نظامی، تصمیم‌گیری کنند. در مورد تجهیزات نظامی سربازان فراری، کشوری که این تجهیزات وارد آن می‌شوند، حق دارد تصمیم بگیرد که آن‌ها را ضبط، نگهداری یا به کشور مبدأ بازگرداند. بنابراین تجهیزات توقیفی ناشی از ورود غیر قانونی نظامیان مسلح به داخل مرز های ایران متعلق به دولت ایران است.

ایران، به‌عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه با حضور نظامی قوی و نیروی زمینی گسترده، همواره به تجهیز و به‌روزرسانی توان دفاعی خود توجه ویژه داشته است. با دسترسی به این تسلیحات، این امکان فراهم شد که بخشی از این تجهیزات برای استفاده در نیروی زمینی ارتش مورد ارزیابی قرار گیرد. 

دلایل عملیاتی کردن این تجهیزات را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:

اولاً، راجع به این مالکیت این تسلیحات باید تصمیم گیری میشد چرا که مرور زمان هزینه های مضاعف نگهداری را اضافه میکرد و همچنین تعداد بالای این تسلیحات ارزش سرمایه گذاری روی آن ها را به فرماندهان ایرانی میداد.

ثانیاً، این رویکرد از نظر اقتصادی نیز قابل توجیه بود؛ چراکه بازیابی و عملیاتی کردن سامانه‌های موجود به‌مراتب ارزان‌تر از خرید یا تولید تجهیزات مشابه بود.

ثالثاً، دسترسی به این تجهیزات فرصت مناسبی جهت مطالعه و مهندسی معکوس آنها فراهم کرد که می‌تواند در ارتقای بخش نظامی داخلی و تولید تجهیزات مشابه مؤثر باشد.  

در نهایت، عملیاتی کردن این تجهیزات نمادی از استفاده هوشمندانه از ظرفیت‌های پیش‌بینی‌نشده و مدیریت منابع غنیمتی است که می‌تواند در تقویت نظامی و افزایش آمادگی دفاعی نقش کلیدی ایفا کند. نیروی زمینی ارتش در دهه های اخیر همواره در تلاش بوده است تا آمادگی رزمی خود را به محوریت تجهیزات بومی و تولید ایران تقویت کند و اساس سیاست دفاعی ایران نیز همین است اما مشخصاً غنائم جنگی که شرعاً و قانوناً( چه قانون داخلی جه عرف بین المللی) در مالکیت دولت ایران قرار دارند میتوانند در تقویت قدرت تسلیحاتی کشور نقش آفرینی کنند.

در ادامه به بررسی فنی این تسلیحات میپردازیم و ابعاد مختلف عملیاتی شدن آن ها مورد بررسی قرار میگیرد.

تسلیحات انفرادی

ارتش افغانستان پیش از سقوط در سال ۲۰۲۱ مجهز به مجموعه‌ای از تسلیحات انفرادی بود که عمدتاً توسط ایالات متحده و متحدان آن تأمین شده بود. این تسلیحات شامل تفنگ‌های تهاجمی M16 و M4 کارابین، مسلسل‌های سبک M249 SAW، و یکسری تسلیحات غیر غربی خریداری شده توسط دلالان می‌شد. طراحی این تجهیزات برای عملیات‌های سبک، تاکتیکی و جنگ‌های نامنظم بود. استفاده از فناوری مدرن در این تسلیحات به سربازان افغان امکان می‌داد که در محیط‌های مختلف جغرافیایی، از جمله مناطق کوهستانی و شهری، عملیات مؤثری انجام دهند. در ادامه به بررسی تسلیحات عملیاتی شده در ارتش ایران میپردازیم.

ام 16 مشهور ترین سلاح ساخت آمریکا در خدمت کلاه سبزان ارتش

سلاح M16 یکی از معروف‌ترین تفنگ‌های تهاجمی جهان است که نخستین بار در دهه ۱۹۶۰ توسط ارتش ایالات متحده به کار گرفته شد و توسط شرکت کولت (Colt) طراحی و تولید شده است.

 این سلاح نیمه‌خودکار یا خودکار، از کالیبر 5.56×45 میلی‌متر ناتو استفاده می‌کند و با طراحی سبک، دقت بالا و قابلیت اطمینان در میدان جنگ شناخته می‌شود. M16 دارای وزن تقریبی ۳.۵ کیلوگرم (بدون مهمات)، برد مؤثر ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر و ظرفیت معمول خشاب ۲۰ یا ۳۰ گلوله‌ای است.

 طراحی بدنه این تفنگ، با استفاده از آلومینیوم و پلیمر، موجب کاهش وزن و افزایش مقاومت در برابر خوردگی و شرایط سخت محیطی شده است. از نقاط قوت M16 می‌توان به دقت در تیراندازی، ارگونومی مناسب برای حمل و استفاده طولانی‌مدت و قدرت بالای نفوذ گلوله اشاره کرد. ام 16 از محبوب ترین تسلیحات فردی ارتش های غربی در جهان است که پیشتر نسخه چینی آن در ایران توسط سپاه به کار گرفته شده بود.

ام 4 کاراباین

M4 یک تفنگ تهاجمی کارابین است که توسط ارتش ایالات متحده به‌عنوان نسخه کوتاه‌تر و سبک‌تر تفنگ M16 توسعه یافت. این سلاح از کالیبر 5.56×45 میلی‌متر ناتو استفاده می‌کند و طراحی آن به گونه‌ای است که برای حمل‌ونقل آسان و استفاده در عملیات‌های نزدیک و محیط‌های شهری بهینه شده است. طول لوله کوتاه‌تر (۱۴.۵ اینچ)، وزن سبک‌تر (تقریباً ۳ کیلوگرم بدون خشاب)، و قابلیت تنظیم قنداق، انعطاف‌پذیری بالایی را برای سربازان فراهم کرده است.

 M4 دارای قابلیت تیراندازی نیمه‌خودکار و تمام‌خودکار یا سه‌تایی (Burst)، با برد مؤثر حدود ۵۰۰ متر برای هدف‌های دقیق است. این سلاح به دلیل ارگونومی مناسب، تطبیق‌پذیری بالا برای نصب تجهیزات جانبی (مانند دوربین، چراغ، و نشانگر لیزری)، دقت مناسب، و عملکرد قابل‌اعتماد در شرایط سخت، از محبوبیت زیادی میان نیروهای نظامی و ویژه در سراسر جهان برخوردار است. عملیاتی شدن این سلاح در نوهد ارتش توانایی عملیات تاکتیکی این نیرو را بهبود می بخشد.

مسلسل M249

مسلسل سبک M249 SAW (Squad Automatic Weapon) یکی از سلاح‌های کلیدی گروه‌های رزمی و نیروهای ویژه ارتش است که توسط ارتش ایالات متحده طراحی و توسعه یافته است. این سلاح از کالیبر 5.56×45 میلی‌متر ناتو استفاده می‌کند و با قدرت آتش بالا و وزن نسبتاً سبک (حدود ۷ کیلوگرم)، توانایی پوشش آتش مداوم را برای پشتیبانی تیم‌های رزمی فراهم می‌کند. 

M249 قابلیت تغذیه هم از خشاب ۳۰ تایی استاندارد تفنگ‌های M16/M4 و هم از نوار فشنگ ۲۰۰ تایی را دارد. نیروهای ویژه ارتش این سلاح را به دلیل کارایی بالا، حجم آتش مؤثر، و تطبیق‌پذیری آن در مأموریت‌های مختلف، از جمله نبردهای شهری و عملیات‌های تاکتیکی، مورد استفاده قرار دادند و نوهد اولین کاربر ایرانی این مسلسل خوش نام آمریکایی شد.

گلاک 19 ایکس

اخیرا در جریان بازدید فرمانده نیروی زمینی ارتش ازمدرسه تیراندازی شهید همتی در میان تسلیحات تست شده مانند مصاف 2 و اورسیس تی 5000، نسخه خاص نظامی گلاک هم رویت شد که البته مبدا آن نامشخص است و احتمالا با تعداد انگشت شمار و صرفا برای مقاصد تحقیقاتی وارد ایران شده باشد.

 این نسخه سفارش خاص ارتش آمریکا است و از پیشرفته ترین سلاح های سبک دستی آمریکایی/اتریشی محسوب می شود.

این مدل با بدنه بزرگ‌تر و کشویی کوتاه‌تر، دقت، کنترل شلیک و قابلیت حمل عالی ارائه می‌دهد و به رنگ‌ نظامی “Coyote Tan” عرضه شده است. گلاک 19X از کالیبر 9×19 میلی‌متر استفاده می‌کند و ظرفیت خشاب آن 17 یا 19 گلوله است.

سلاح زیرین گلاک 19 ایکس است

سیستم ایمنی سه‌گانه، ریل پیکاتینی برای نصب تجهیزات جانبی، و طراحی ارگونومیک باعث شده این تپانچه گزینه‌ای قوی برای مأموریت‌های نظامی باشد. این نسخه در اختیار واحد های عملیاتی نزاجا قرار نگرفته است و در مرکز تحقیقات حضور دارد که دلیل آن هم تحقیق و بررسی تسلیحات موجود در ارتش های جهان و هم بحث مهندسی معکوس و تولید نمونه بومی میتواند باشد.

ادوات خودرویی

خودروی هاموی(هامر جنگی)

خودروی هاموی (Humvee)، که با نام رسمی HMMWV (High Mobility Multipurpose Wheeled Vehicle) شناخته می‌شود، یک خودروی تاکتیکی چندمنظوره و پرتحرک ساخت شرکت AM General است که از دهه ۱۹۸۰ به‌عنوان وسیله نقلیه اصلی در ارتش ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفته است.

افسر نزاجا و هاموی غنیمیتی از افغانستان، در عرف به اشتباه به این سری خودروها هامر میگویند که اشتباه است.

 این خودرو به‌دلیل توانایی‌های بالای حرکتی در زمین‌های ناهموار، مقاومت بالا، و انعطاف‌پذیری طراحی شده است. هاموی دارای موتور دیزلی V8 با قدرت حدود ۱۹۰ اسب بخار است و ویژگی چهارچرخ محرک (4WD) به آن امکان عبور از زمین‌های سخت و شرایط نامساعد را می‌دهد. قابلیت حمل تجهیزات سنگین، زره‌های قابل ارتقا، و استفاده در مأموریت‌های متعدد نظامی، از جمله حمل‌ونقل، شناسایی، و حمل سیستم‌های جنگی، از ویژگی‌های برجسته آن است. حداکثر سرعت این خودرو حدود ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت است و بسته به مدل، ظرفیت حمل ۴ تا ۶ نفر دارد. این خودرو قابلیت دفع انواع حملات خمپاره ای، راکتی و گلوله هایی با کالیبر 7.62 را دارد و پرتعداد ترین خودروی زره پوش دنیا محسوب می شود.

هاموی آمریکایی که در ایران تحت تعمیرات سنگین قرار گرفت و جلوپنچره آن هم بازطراحی شد

هاموی های فراری از افغانستان، دچار آسیب های زیادی شده بودند و در ایران تحت تعمیر قرار گرفتند. این خودرو گزینه مطلوبی برای جایگزینی با سفیر، خانواده ارس و تویوتا هایلوکس در عملیات ویژه های ارتش است.

هاموی در نقش خودروی هوابرد در نزاجا به کار گیری شده است و در سطح عملیات جایگزین سفیر های غیر محفاظت شده شد که امنیت نیرو ها در عملیات را تا حد زیادی بالا میبرد.

پیک آپ فورد رنجر نظامی

خودروی فورد رنجر یکی از محصولات محبوب شرکت فورد است که علاوه بر استفاده عمومی و تجاری، در برخی موارد به‌دلیل قابلیت‌ها و ویژگی‌های خاص، در خدمت نظامی و ارتش‌ها نیز مورد استفاده قرار گرفته است. این خودرو به‌واسطه‌ طراحی مقاوم، سیستم انتقال قدرت پیشرفته و قابلیت انجام مأموریت‌های سخت، به گزینه‌ای مناسب برای استفاده در محیط‌های نظامی تبدیل شده است. این خودرو جزو اولین ادوات غنیمتی از نظامیان فراری به خاک ایران بود.

انتقال خودرو های غنیمتی به تهران برای تعمیرات

ویژگی‌های فورد رنجر برای استفاده‌های نظامی:

1. توانایی عبور از مسیرهای دشوار: فورد رنجر با تجهیز به سیستم چهارچرخ محرک (4WD)، قدرت بالایی در عبور از مسیرهای خارج جاده، مناطق ناهموار و شرایط آب‌وهوایی سخت دارد. این ویژگی باعث شده تا برای مأموریت‌های تاکتیکی یا انتقال تجهیزات در مناطق سخت مناسب باشد.

2. انعطاف‌پذیری در طراحی: نسخه‌های نظامی فورد رنجر معمولاً با قابلیت‌های ویژه شامل تقویت سیستم شاسی، تانک سوخت بزرگ‌تر، امکان نصب تجهیزات ارتباطی و قابلیت حمل سلاح‌های سبک یا تجهیزات تاکتیکی عرضه می‌شوند.

تعمیرات بدنه و فنی در تعمیرگاهی در تهران

3:سرعت و قابلیت حمل بالا: این خودرو نه‌تنها سرعت قابل قبولی دارد، بلکه توانایی حمل تجهیزات، نیروهای نظامی و حتی مواد مورد نیاز در شرایط جنگی را دارد. بارگیری آسان و ظرفیت کافی باعث محبوبیت آن در مأموریت‌های لجستیکی شده است.

4:هزینه مناسب و کاربرد گسترده: استفاده از فورد رنجر به‌عنوان خودروی نظامی در برخی کشورها به‌دلیل قیمت مناسب و در دسترس بودن قطعات یدکی و تعمیرات آسان، اقتصادی‌تر از بسیاری از خودروهای تخصصی نظامی است.

عملیاتی شدن فورد رنجر در نیروی زمینی ارتش بعد از تعمیرات، به دلیل صعوبت در تعمیرات و تامین قطعه از یکسری قطعات تویوتا استفاده شد.

تعداد بالایی از این خودرو در خدمت ارتش و پلیس افغانستان بود و در بین پناهندگان با تعداد نسبتا بالایی حضور داشت. این خودرو عملا تفاوت چندانی با نمونه های تجاری ندارد و در حوزه عملکردی هم تقریبا معادل تویوتا هایلوکس در خدمت ارتش است. این خودرو هم در نزاجا عملیاتی شد.

کامیون های نظامی نویستر 7000 (6*6)

کامیون نظامی نویستار 7000 (Navistar 7000) یک خودروی چندمنظورهٔ تاکتیکی سنگین است که توسط شرکت آمریکایی Navistar Defense طراحی و تولید شده است. این کامیون برای کاربردهای نظامی و حمل‌ونقل سنگین در شرایط سخت طراحی شده و در انواع مختلف، از جمله کامیون‌های لجستیکی، حمل‌ونقل نفرات، و نسخه‌های مجهز به حفاظت زرهی عرضه می‌شود. Navistar 7000 دارای موتور دیزلی قدرتمند MaxxForce 9 با قدرتی حدود ۳۳۰ اسب بخار است و با سیستم چهارچرخ محرک (4x4 یا 6x6) توانایی مانور در زمین‌های ناهموار و شرایط دشوار محیطی را دارد.

نویستر های نزاجا در سنندج

ویژگی برجسته آن، ظرفیت بالای حمل بار (تا ۱۰ تن)، قابلیت نصب زره برای حفاظت از کارکنان، و تطبیق‌پذیری برای نصب تجهیزات مختلف نظامی است. این کامیون در ارتش‌های مختلف جهان، از جمله نیروهای افغان پیش از سقوط، استفاده می‌شد و نقش حیاتی در عملیات‌های لجستیکی و تاکتیکی ایفا می‌کرد و در جریان فرار به ایران، مقادیر بالایی مهمات و نیرو وارد کشور کرد.

ویژگی های فنی

• موتور: مجهز به موتور دیزلی MaxxForce 9.3L با حجم ۹.۳ لیتر، تولید توان ۳۳۰ اسب بخار و گشتاور ۱,۲۵۰ نیوتن‌متر است. این موتور قدرت کافی برای حمل بارهای سنگین در شرایط مختلف را فراهم می‌کند.
• گیربکس: دارای گیربکس اتوماتیک Allison 3000 Series با ۵ یا ۶ دنده جلو و یک دنده عقب، که تعویض دنده نرم و عملکرد قابل ‌اعتماد را تضمین می‌کند.
• قابلیت حمل: ظرفیت حمل بار این کامیون بسته به نسخه آن بین ۱۰ تا ۱۵ تن متغیر است. همچنین بسته به طراحی، می‌تواند تا ۲۰ نفر نیرو را همراه با تجهیزات کامل حمل کند.
• سیستم محرک: این خودرو با سیستم چهارچرخ محرک (4x4) یا شش‌چرخ محرک (6x6) ارائه می‌شود که باعث مانورپذیری بالای آن در زمین‌های سخت، شن‌زار و مسیرهای غیرآسفالتی می‌شود.
• حداکثر سرعت: حداکثر سرعت این خودرو در مسیرهای هموار حدود ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت است.

• مصارف نظامی: کامیون ناویستار 7000 برای حمل و نقل مهمات، نیروها، سوخت، آب یا تجهیزات نظامی استفاده می‌شود و به سیستم‌هایی مانند چادر، جرثقیل و حتی سکوی موشک قابل تجهیز است.
• وزن: وزن خالص خودرو معمولاً بین ۱۱ تا ۱۳ تن است، اما طراحی شاسی قوی آن بارهای سنگین را به‌خوبی تحمل می‌کند.

این کامیون خوش نام نظامی، در سنندج و شمال شرق کشور دیده شده است و نیروی زمینی ارتش کاربر اصلی آن در ایران است.

در رزمایش اخیر نیروی زمینی ارتش در جنوب شرق، تجهیزات آمریکایی غنیمتی به کارگیری شدند و در کنار تجهیزات بومی مانند هلمت های بالستیکی فست و باقی محصولات صنایع دفاع و جهاد خودکفایی ارتش در شبکه رزمی کشور فعال شدند به دفاع و حراست از امنیت ملی ایران نقش آفرینی کردند. ورود تعداد کثیر این تجهیزات، ظرفیت تولید بومی و مهندسی معکوس آن ها را هم در داخل کشور ایجاد میکند که باید دید چه محصولات جدیدی با الهام از آن ها توسط کشور تولید می شود.

سید نویدرضا موسوی