به گزارش خبرنگار آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»، ابراهیم فیاض، در نشست مناسبت عقل و دین در نظام سازی در جمع دانشجویان دانشگاه امام صادق(ع) با پرداختن به مفهوم عقل، بحث خود را آغاز کرد.
مشروح مطالب وی به این شرح است:
عقل از عقال گرفته شده و به معنی ترمز است و پیش برنده نیست چون عقل محاسبه کار است وانسان عاقل به شدت صلح طلب و شجاع نیست.
در مقابل غریزه پیش برنده است در بعد تئوری بین عقل و غریزه جنگ است در دنیای امروز و به ویژه غرب غریزه حاکم است، یعنی دنیا، دنیای غریزه است نه عقل، مثلاً فروید و مارکس بحثشان هر دو روی مسئله غریزه است در مقابل فروید و مارکس، هانس عقل گرا و ضد غریزه است، فلسفه غرب با نیچه تمام می شود و بعد از او همه مبناها غریزه است و حتی دین را غریزه می دانند در ایران نیز اقبال لاهوری و شریعتی نیچه ای هستند و پست مدرن نیز نیچه ای است اما در بعد روشی عقل باید گفت عقل در مقابل حس است اما ماده خام عقل چیست، ماده خام عقل مفهوم است.
حال به این می پردازیم که آیا اسلام عقل گراست یا غریزه گرا؟
در ابتدا باید گفت منظر عقل اسلامی قرآن است، حال آیا قرآن عقل مفهومی است. ما معتقدیم که قرآن فقط عقل مفهومی نیست، تجربه گرا نیز هست مثلاً آنجا که می گوید کیف خلقت، این یعنی تجربی هم نگاه کرده است اما در قرآن چند عقل دیگر هم داریم مثلاً عقل تاریخی، آنجا که گفته می شود سیروا فی الارض، عقل بعدی نیز عقل میانگینی یا میان فرهنگی است(مصدقُ لما بین ایدیهم) عقل بعدی عقل ابزاری است و عقل مهمتر عقل فطری است (فاطرالسموات و الارض)، یعنی خلقت هدایت یافته و موضوع اصلی اینجاست یعنی عقل اسلامی عقل فطری است، عقل هدایت یافته است برطبق عقل فطری حکمت بر زبان جاری می شود اما امثال حافظ این را قبول ندارند حافظ ضد عقل است و براساس معنا حرف می زند و معتقد است که معنا را باید گرفت و لفظ را رها کرد اما روشنفکران نظری خلاف این دارند آنها معتقدند باید زبان را چسبید و معنا را رها کرد.
در اسلام ما غرایز را جزء فطرت می دانیم چنانکه در کتاب سنن نبی تمام بحث ها در بعد غرایز است با این مقدمه می توان گفت اسلام قراردادهای بصری را می پذیرد مگر اینکه باعث فساد و افساد شود.
عقل اسلامی رو به کل جهان گشوده است و تمام قراردادهایی که باعث فساد و افساد نیست، می پذیرد عقل اسلامی، عقل فعال است یعنی باید با همه ادیان بحث کنیم اما در کنار این مباحث به یک نقطه مهم باید توجه کرد که ما در عقل اسلامی، عقلانیت سکولار هم داریم، ما جابربن حیان داشتیم و بوعلی سینا داشتیم، دین اسلام سکولار نیست اما سکولار در آن وجود دارد در این راستا باید گفت مکاسب محرمه مبنایش اقتصاد است، مبانی سیاست هم اقتصاد است.
بیع و بیعت نیز مبانی اقتصادی دارد بحث ولایت فقیه هم بر بیع بنا شده حالا راه فرار از سکولار شدن چیست؟
اسلام با امر به معروف و نهی از منکر از سکولار شدن فرار می کند و ما متاسفانه در این امر مشکل داریم و قوی عمل نکرده ایم.
زمانی که دولت می خواهد امر به معروف و نهی از منکر کند باید اول معروف سازی کند و منکر سازی کند این امر چگونه محقق می شود از طریق رسانه ها ما امروزه فقط نهی از منکر داریم ما امر به معروف نداریم مهمترین وسیله معروف سازی نیز زیباشناسی و هنر است که متاسفانه این هم در دانشگاه ها و جامعه امروز مغفول مانده است.
فیاضی در پایان با جمع بندی بحث گفت: با بیان کردن تمامی این صحبت ها می خواهیم بگویم عقل اسلامی، عقل فطری است و عقل فطری در برگیرنده تمام قراردادهای بشری تا جایی که باعث فساد و افساد نشود.