صالح قاسمی: هیچ‌کدام از سیاست‌های جمعیت اجرا نشده / حرکت رسانه‌ها نقطه مقابل فرزندآوری است

صالح قاسمی پژوهشگر و جمعیت‌شناس در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو گفت: امروز و در سال ۱۳۹۸ جمعیت کشورمان از مرز ۸۳ میلیون نفر عبور کرده و بیش از ۸۳ میلیون نفر جمعیت داریم و شاید این سوال در ذهن مردم، نخبگان و مسئولین ایجاد شود که چرا با این عدد، هنوز بر بحران جمعیت قائل هستیم را داریم؟  

وی ادامه داد: ما زمانی می‌توانیم در مورد مطلوب یا نامطلوب بودن تحولات جمعیت قضاوت کنیم که شاخص‌های جمعیتی را بدانیم و اگر این شاخص‌ها و سیر تاریخی آن‌ها را مطالعه کنیم، مشخص می‌شود که زنگ خطر هشدار‌های جمعیتی برای کشور ما به صدا درآمده و بحران جمعیت غریب الوقوع است.  


قاسمی شرح داد: یکی از شاخص‌های اصلی جمعیتی، نرخ رشد جمعیت است و نرخ رشد کشور ما امروزه ۱.۲ دهم درصد است؛ یعنی در سال ۱.۲ دهم درصد به جمعیت کل کشور اضافه می‌شود با وجود اینکه نرخ رشد جمعیت سه دهه قبل، نزدیک به ۳.۹ دهم درصد بوده و اکنون نرخ رشد جمعیت کشور ما به کمتر از یک سوم کاهش پیدا کرده است.  

 

وی افزود: اگر این نرخ همین طور ادامه یابد در دو الی سه دهه آینده نرخ رشد کشور به صفر درصد می‌رسد؛ یعنی هیچ رشد جمعیتی نخواهیم داشت و رشد جمعیت منفی می‌شود و کاهش جمعیت هم در کشورمان آغاز می‌شود و این دقیقا همان زنگ خطر است.  


این جمعیت شناس اظهار داشت: اگر بدانیم که تعداد تولد و موالید کشور که شاخص دیگر است طی ۴ سال گذشته کاهش پیدا کرده و طی دو سال گذشته شیب کاهش این شاخص افزایش شدید‌تری  داشته است.


وی افزود:  از سال ۹۴، سالی ۴۵ تا ۵۰ هزار تولد کاهش یافته است و از سال ۹۶ به بعد سالی بیش از ۱۲۰ هزار تولد را در کشور از دست داده‌ایم که محاسبه این شاخص، نگران کننده است.  

صالح قاسمی پژوهشگر جمعیتی در ادامه گفتگو با خبرنگار اجتماعی ما گفت: امروز ده درصد جمعیت کشور، سالمندان بالای ۶۰ سال هستند، اما کافی است تا سه دهه جلوتر برویم؛ به جای ده درصد بیش از ۳۳ درصد از جمعیت کشور سالمند خواهند بود؛ یعنی امروز حدودا از هر ده نفر، یک نفر سالمند بالای ۶۰ سال است، اما سه دهه بعد هر سه نفر، یک نفر سالمند بالای ۶۰ سال است.  

قاسمی ادامه داد: افزایش تعداد سالمندان در سه دهه آینده یعنی اقتصاد ما به شدت دچار چالش خواهد شد؛ چراکه ما با کمبود نیروی کار، رکود، کاهش تولید، افزایش وابستگی به واردات، ورشکستگی نهاد‌های اقتصادی و تامین اجتماعی و... مواجه خواهیم شد.


وی خطاب به همه مسئولین، نخبگان و عموم مردم پرسید: آیا واقعا این شاخص‌هایی که معرفی کردم، نگران کننده نیست؟ با این وجود متوجه نمی‌شوم که چرا مسئولین هیچ اقدامی در حوزه جمعیت انجام نمی‌دهند؟


وی افزود: سیاست‌های کلی جمعیت و خطوط کلی که در سیاست‌های جمعیتی کشور داریم بسیار دقیق و هوشمندانه است؛ همه این سیاست‌ها توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام آماده شد و در سال ٩٣، رهبر انقلاب اسلامی آن را به همه نهاد‌ها و قوای کشور ابلاغ کردند، اما آیا این سیاست‌ها عملی شده است؟  


قاسمی در پاسخ به این سوال که آیا واقعا این سیاست‌ها در نهاد‌ها و قوای کشور عملی شده است یا نه، گفت: به عنوان کارشناس جمعیتی که بسیاری از نهاد‌های کشور را مستقیما رصد کرده‌ام، می‌گویم که هیچ‌کدام از سیاست‌های کلی جمعیت اجرایی نشده است.  

وی ادامه داد: عمل به این سیاست‌ها، کار عجیبی نیست؛ تمام این سیاست‌ها در تمام نقاط دنیا، منطبق با شرایط بومی هر منطقه در حال اجراست؛ تنها باید قوانین و سیاست‌های مربوط به حمایت از فرزندآوری و قوانین لازم برای فرهنگ‌سازی  در کشور اعمال شوند.

 

به گزارش دانشجو؛ صالح قاسمی پژوهشگر و جمعیت شناس تصریح کرد: دنیا دو راهبرد در رابطه با افزایش معقول جمعیت دارد؛ اول قوانینی که ازدواج و فرزندآوری را تسهیل و تشویق می‌کند و دوم فرهنگ سازی‌هایی که فرزندآوری را ارزشگذاری می‌کند و در واقع فرزندآوری را بعنوان یک ارزش اجتماعی معرفی می‌کند.

وی افزود: هر دوی این‌ها در کشور ما تعطیل است و اصلا حمایتی از فرزند آوری نداریم؛ غربالگری که در مسیر فرزندآوری زوجین قرار دارد، هم از لحاظ مادی و مالی بسیار پرهزینه است و هم از لحاظ معنوی و روحی_روانی.

 

 

قاسمی ادامه داد: بیمه تکمیلی، بیمه‌ای پایه نیست؛ امروزه در تمام نقاط دنیا این رایج است که بیمه از پایه حمایت کند و حداقل تا سه دوره اقدام به فرزندآوری، بیمه پایه پوشش کامل می‌دهد؛ پوشش بیمه نیز از ۳۵ درصد تا صد درصد است، اما در کشور ما بعد از آن مراحل گفته شده و غربالگری پر هزینه، باید به بیمه تکمیلی مراجعه کنید تا ببینید میزان پوشش بیمه تکمیلی چقدر است و بیمه تکمیلی آن را فقط برای یک دوره پوشش می‌دهد که این به هیچ وجه پاسخگوی ۲۲ درصد زوج نابارور در کشور نیست.


نویسنده کتاب جنگ جمعیت گفت: هر عملی حدودا بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد که تامین آن‌ها واقعا از عهده تمام جامعه ما برنمی آید و باید یک اقدام جدی حاکمیتی در این رابطه اتفاق بیفتد که طبیعی است که باید بیمه پایه این را حمایت کند.



قاسمی با بیان اینکه زوج های نابارور ما نه تنها حمایت قانونی و اقتصادی نمی‌گیرند بلکه رسانه‌ها نیز در مقابل فرزند‌آوری فرهنگ‌سازی می‌کنند؛ آیا امروز رسانه‌ها در مسیر ارزش گذاری فرزند‌آوری، حرکت می‌کنند یا همچنان آن فضای غالب فرهنگی مقابل فرزندآوری است؟  گفت: آنچه می‌بینیم نشان می‌دهد حرکت رسانه‌ها مقابل فرزندآوری است. از رسانه ملی تا بسیاری از رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها همچنان در فضای عدم همراهی با فرزند‌آوری کار می‌کنند.  

قاسمی گفت: ما در حوزه مشوق‌های قانونی و اقتصادی و حوزه فرهنگ‌سازی و ارزش گذاری برای فرزندآوری، کاری نکردیم و اکنون نیز زمان زیادی برای اصلاح نداریم.  

صالح قاسمی تصریح کرد: متاسفانه برخی از قول من اشتباه نقل کرد‌ه‌اند بگذارید؛ ما وقتی هم به لحاظ پژوهشی و هم به لحاظ میدانی مطالعه می‌کنیم به جایی می‌رسیم که موانعی برای فرزندآوری زوجین وجود دارد، اما مهمترین این موانع، اقتصاد و سبک زندگی است که مانع مانع فرزندآوری زوجین است.  

وی ادامه داد: هر دوی این عوامل یعنی هم اقتصاد در الگوی فرزندآوری تاثیر دارد و هم فرهنگ و سبک زندگی، منتهی سوال اینجاست که آیا مانع اصلی فرزندآوری، اقتصاد است و سبک زندگی مزید علت یا بالعکس عامل اصلی سبک زندگی است و اقتصاد مزید علت؟  

دبیر  مرکز مطالعات راهبردی جمعیت می‌گوید: با توجه به پژوهش‌ها و مشاهدات میدانی و تحقیقاتی، مانع اصلی فرزندآوری و عامل اصلی کاهش فرزندآوری، سبک زندگی است و  اقتصاد نیز بر سبک زندگی مزید شده و این عامل را تشدید کرده است؛ وقتی ما در سبک زندگی خود الزام داریم که باید فرزندمان فلان میزان از امکانات اختصاصی و رفاهی را داشته باشد یعنی بار اقتصادی بر خانواده و در نهایت کاهش فرزندآوری. پس از سبک زندگی شروع شد، از اتاق اختصاصی، لوازم اختصاصی، مدرسه غیرانتفاعی خاص و سرویس‌ها و خدمات اختصاصی برای فرزند که همه در سبک زندگی تعریف می‌شود و بار اقتصادی را ایجاد می‌کند و فرزندآوری را برای زوجین پرهزینه می‌کند؛ لذا عامل اصلی سبک زندگی و اقتصاد تشدید کننده این مشکل شده است.

وی با اشاره به نظر متخصصین و کارشناسان وزارت بهداشت گفت: طبق ارتباطی که با کمیته علمی وزارت بهداشت داریم، همه کارشناسان وزارت از مشاور عالی وزیر بهداشت تا معاونت‌های مختلف به صریحا بر این نظرند که آمادگی فیزیولوژی بدن خانم‌ها برای فرزندآوری و بارداری در حوالی سنین ۲۰ سال در اوج خودش است و این آمادگی هر چه به سمت سنین بالاتر می‌رود یعنی به سنین ۳۰ سال و بالاتر تا ۴۰ سال می‌رسد، کاهش می‌یابد.

قاسمی ادامه داد: با توجه به الگوی میانگین سنی ازدواج که امروزه برای خانم‌ها حدود ۲۴ و برای آقایان حدود ۲۸ است؛ خانم‌ها سال‌های طلایی فرزندآوری خودشان را متاسفانه از دست می‌دهند و این تاخیر در فرزندآوری، باعث می‌شود نرخ ناباروری در زوجین افزایش جدی پیدا کند؛ امروز حدود ۲۲ درصد زوجین کشور نابارور هستند و این نتیجه تاخیر در فرزندآوری و کاهش قدرت باروری در خانم‌ها است.  

 

 

وی اظهار داشت: مردم و خانواده‌های عزیز ما به نکته‌ای توجه کنند آن هم اینکه باید زاویه دیدشان به فرزند را کمی تغییر بدهند. ما باید کاری کنیم زوج‌های جوان زاویه نگاهشان به فرزند و فرزندآوری را تغییر دهند؛ نگاه به فرزند با این تعاریف زحمت، هزینه، گرفتاری، هزینه مالی، هزینه وقت و... است در حالی که باید به آثار مثبت فرزندآوری نگاه کرد؛ وجود فرزند در خانواده باعث تحکیم خانواده، تقویت روابط عاطفی بین زوجین، کاهش ریسک طلاق در بین خانواده ها، رشد یافتگی و تربیت شدگی و تکامل شخصیت والدین می‌شود.  


وی در پایان گفت: فارغ از این که مسئولین باید وظیفه‌شان را انجام دهند که متاسفانه تا امروز انجام نداده‌اند، خانواده‌ها نیز باید نگاهشان را به فرزند تغییر بدهند که به تبع آن باید الگوی فرزندآوری خود را تغییر بدهند تا آینده خود و فرزندانشان را تضمین کنند.