دانشجویان را به خوابگاه‌های مرگ نسپارید!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو» - حسن اجرایی؛ حادثه‌های تلخ وقتی تکرار می‌شود، تاسف‌ها و نگرانی‌ها کم‌کم رنگ می‌بازد و همه چیز طبیعی می‌شود. رخدادهای مرگبار در خوابگاه‌های دانشجویی یکی از این حادثه‌های تلخ است که می‌توان ردّپای هزاران مورد از آن را در رسانه‌های رسمی دنبال کرد، در حالی که بسیاری از این گونه رخدادها هیچ گاه رسانه‌ای نمی‌شود، اما خساراتی مالی یا حتی جانی بر جای می‌گذارد.

اوایل آذرماه 1392، یکی از دانشجویان پردیس کشاورزی دانشگاه تهران، در اثر برق‌گرفتگی در خوابگاه دانشجویی فوت شد. دکتر سعید زین‌الدینی، معاون دانشجویی دانشگاه، 6 آذر اعلام کرد: «با تشکیل یک اکیپ ویژه در حال بررسی وضعیت ایمنی تاسیسات خوابگاه‌های پردیس هستیم تا از وقوع حوادث ناگوار پیشگیری شود»؛ این در حالی است که تا امروز هیچ گزارشی از بهبود کیفیت ایمنی خوابگاه پردیس کشاورزی دانشگاه تهران منتشر نشده است.

چند روز پیش، مهران محسنی، معاون فرهنگی و امور دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان که به مناسبت هفته خوابگاه‌های دانشجویی در جمع خبرنگاران حاضر شده بود، اعلام کرد: بیشتر خوابگاه‌های دانشجویی این واحد دانشگاهی فرسوده است.

وی همچنین گفت: با انجام پیگیری‌های لازم از سوی مسئولان دانشگاه علوم پزشکی زنجان، مجوزهای فروش خوابگاه‌های فرسوده و احداث فضای خوابگاهی جدید با درآمد حاصل از آن صادر شده است.

دستورالعمل ایمن‌سازی؛ فقط دانشگاه‌های پزشکی

چهار سال پیش، در ابتدای آذر 1388 دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بر اساس دستورالعمل ایمن‌سازی اماکن دانشجویی و آموزشی، ملزم شدند کمیته عالی ایمن‌سازی اماکن آموزشی و دانشجویی و همچنین کمیته یا ستاد مدیریت بحران در حوادث خوابگاه‌ها را تشکیل دهند. با این حال هیچ اطلاعی از اجرای این دستورالعمل در دانشگاه‌های زیر پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دست نیست.

بر اساس دستورالعمل ایمن‌سازی که در دانشگاه‌های زیر پوشش وزارت بهداشت در حال اجراست، حفظ سلامت و صیانت از سرمایه‌های انسانی، پیشگیری از بروز حوادث فردی و جمعی با انجام اقدامات ایمنی و احتیاطی، آمادگی لازم هنگام حوادث با افزایش آگاهی و مهیا کردن الزامات و امکانات، سازماندهی و تعیین وظایف برای افراد جهت انجام اقدامات لازم قبل، حین و پس از حادثه و همچنین حساس‌سازی کلیه مسئولان نسبت به اهمیت امر ایمن‌سازی اماکن آموزشی و دانشجویی، از اهداف این دستورالعمل بوده است.

با آنکه برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی، در پایگاه اینترنتی خود گزارش‌هایی از برگزاری جلسات کمیته عالی ایمن‌سازی و همچنین ستاد مدیریت بحران منتشر کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد تشکیل این جلسات نیز به نوعی رفع تکلیف تبدیل شده و این دستورالعمل نتوانسته است به یک نیروی جهشی در بهبود وضعیت ایمنی در خوابگاه‌ها و اماکن آموزشی تبدیل شود. با این حال بیشترین تعداد حوادث تلخی که در سال‌های اخیر در خوابگاه‌های دانشجویی رخ داده و در رسانه‌ها انتشار یافته، مربوط به دانشگاه‌های زیر پوشش وزارت بهداشت نبوده است و شاید دستورالعمل ایمن‌سازی توانسته مانع بروز حوادث شود.

استاندارد بین‌المللی ایمنی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر

یکی از تلخ‌ترین رخدادها در خوابگاه‌های دانشجویی، مرگ آمنه زنگنه، دانشجوی کارشناسی ارشد در حمام یکی از خوابگاه‌های دانشگاه صنعتی امیرکبیر در 11 مهر 1390 بود. دانشگاه امیرکبیر پس از این رخداد ناگوار و تلخ، با آنکه در اطلاعیه‌هایی متناوباً بر عزم خود برای روشن کردن دلیل این حادثه تلخ تاکید می‌کرد، اما هیچ گاه دلایل مرگ این دانشجو را اعلام نکرد.

دو هفته پس از این حادثه، در یکی دیگر از خوابگاه‌های دخترانه همین دانشگاه، یک آسانسور از طبقه چهارم سقوط کرد. این در حالی بود که چهار دانشجوی دختر، 20 دقیقه در آن حبس شده بودند و هیچ راهی به بیرون نداشتند. هاشم خانی، مسئول روابط عمومی دانشگاه صنعتی امیرکبیر که به نوشته روزنامه خراسان در آن زمان از سقوط آسانسور در خوابگاه دانشجویی بی‌خبر بود، از پیگیری ماجرا و اعلام نتایج آن در رسانه‌ها خبر داد. مدیرکل دانشجویی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مدیرکل اداری-مالی دانشگاه هم حاضر به گفتگو با رسانه‌ها نشدند.

پاسخگو نبودن مسئولان مربوطه، بی‌توجهی به درخواست‌های قبلی دانشجویان مبنی بر اشکال در عملکرد آسانسور و مواردی از این دست، حادثه‌ای را رقم زد که می‌توانست فاجعه‌بار باشد و جان چهار دختر دانشجو را بگیرد. این حوادث سریالی در حالی است که در پایگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی امیرکبیر آمده است: برای اولین بار در ایران، طراحی و استقرار سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت تحت استاندارد «0HSAS 18001: 2007»، در خوابگاه‌های دانشگاه صنعتی امیرکبیر به منظور پیشگیری از بروز حوادث و حفاظت از جان و مال دانشجویان، تسهیل و بهبود زندگی در مجتمع‌های خوابگاهی، تدوین و اجرای مقررات و ضوابط راهگشا و شفاف با هدف رعایت حقوق فردی و جمعی، تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری و خودباوری با بهره‌گیری از نظرات دانشجویان، تامین بهداشت، سلامت و ایمنی انجام شد.

بر اساس اطلاعات موجود در پایگاه اینترنتی این دانشگاه معتبر، گواهینامه این استاندارد بین‌المللی در اسفندماه 1387 دریافت شده است.

مسئولان بی‌مسئولیت؛ دانشجویان مظلوم

این حوادث دلخراش که متاسفانه در موارد بسیاری ناشی از بی‌مسئولیتی و بی‌توجهی به هشدارهای دانشجویان و کارشناسان رخ می دهد، تنها در دانشگاه صنعتی امیرکبیر اتفاق نمی افتد و گزارش‌هایی از این گونه سهل‌انگاری‌ها در مراکز مختلف آموزشی منتشر شده است. گرچه هنوز آمارهای رسمی درباره تعداد حوادث در خوابگاه‌ها منتشر نشده، اما همین موارد منتشر شده در رسانه‌ها، زنگ خطری است برای مسئولان تا ایمنی خوابگاه‌ها را جدی‌تر بگیرند و این مسئله را در کنار اولویت‌های اساسی خود قرار دهند.

عبدالعزیز بلوچ‌زهی، رئیس شورای اسلامی استان سیستان و بلوچستان، اواخر بهمن سال گذشته در پی آتش‌سوزی در خوابگاه دانشگاه دریانوردی چابهار گفت: خطر آتش‌سوزی در خوابگاه دختران چابهار، دو سال پیش به مسئولان اعلام شد و بی‌توجهی به تذکرات، دلیل اصلی این حادثه بوده است.

عبدالعزیز بلوچ‌زهی با اشاره به آتش‌سوزی در یکی دیگر از خوابگاه‌ها که دو سال پیش روی داده بود، گفت: در آن زمان هیچ مسئول یا شخصی مقصر شناخته نشد و کادر قبلی که در وظایف خود –اگر نگوییم مقصر بودند - قصور داشتند، همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

با این حال اقدامات مثبتی هم در راستای ایمن‌سازی خوابگاه‌های دانشجویی انجام شده و اتخاذ برخی سیاست‌های تشویقی می‌تواند روند افزایش ایمنی در خوابگاه‌های دانشجویی و رعایت حداقل‌های ایمنی را تضمین کند. در همین زمینه پونه جهانگیری، مسئول اداره رفاهی دانشجویان وزارت بهداشت گفت: قرار است خوابگاه‌هایی که ایمن‌سازی بیشتری دارند، اعتبارات بیشتری دریافت کنند.