سلامت روانی دانشجویان؛ توزیع بروشور کافی نیست

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»، سلامت روانی دانشجویان و مخصوصا دانشجویان خوابگاهی کشور، یکی از مهمترین شاخص‌هایی است که ایجاد بحران در آن می‌تواند بسیاری از سرمایه‌های کشور را نابود کند و مانع از رشد علمی، صنعتی و حتی فرهنگی کشور شود. دانشجویان یکی از فعال‌ترین و اثرگذارترین اقشار جامعه هستند و کاهش سلامت روانی آنها بخش‌های مهمی از جامعه را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. در این میان بر اساس بسیاری از پژوهش‌ها، دانشجویان خوابگاهی از نظر وضعیت سلامت روحی و روانی در شرایط شکننده‌تری قرار دارند و سرمایه‌گذاری جدی در پیشگیری از بحران روحی و روانی در میان دانشگاهیان ضروری است.

در همین زمینه دکتر سیدظفرالله کلانتری معاون دانشجویی دانشگاه صنعتی اصفهان در هفتمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان گفت: دانشجویان خوابگاهی از نظر آسیب‌های اجتماعی و سلامت روانی وضعیت مطلوبی ندارند و دانشگاه‌ها با ایجاد مراکز مشاوره دانشجویی می‌توانند نقش مهمی در سلامت روان دانشجویان ایفا کنند.

زندگی در خوابگاه، عامل اصلی استرس

یک تحقیق پیمایشی که در میان 370 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه تهران در سال تحصیلی 87-86 انجام شد، نشان می‌دهد که سطوح بالای استرس در بین دانشجویان ساکن در خوابگاه، بیش از دانشجویانی است که با خانواده زندگی می‌کنند. بر اساس این پژوهش، عدم دریافت حمایت‌های عاطفی لازم، کاهش ارتباط با اقوام و بستگان، عدم شرکت در مراسم‌ها و رویدادهای اجتماعی و همچنین کمرنگ شدن هنجارها از جمله تبعات زندگی در خوابگاه است.

سلامت روحی و روانی دانشجویان مولفه‌ها و ابعاد مختلفی دارد و نهادها و سازمان‌های مختلفی متولی آن هستند و می‌توانند در رشد یا افول آن تاثیرگذار باشند. در نخستین کارگاه آموزشی آسیب‌شناسی خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه‌های استان گیلان که با حضور مسئولان 50 دانشگاه گیلان در شهریور 91 برگزار شد، معاون سیاسی و امنیتی استاندار گیلان با بیان آسیب‌های فراروی محیط‌های فرهنگی و اجتماعی و اشاره به توطئه‌های گوناگون دشمنان اسلام، گفت: ترویج اعتیاد، مشروبات الکلی، ارائه فیلم‌های مستهجن از طریق ماهواره، ترویج فرقه‌های نو و انحرافی از جمله آسیب‌هایی است که دانشجویان در خوابگاه‌ها با آن مواجهند.

توزیع بروشور «طبق روال سالهای گذشته»

با این حال دکتر حمید یعقوبی سرپرست دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان از انتشار 19 عنوان بروشور مرتبط با مسائل دانشجویی در هفته خوابگاه‌ها خبر داد و گفت: سعی می‌کنیم در این هفته فعالیت‌های ترویجی و بهداشت روان را در سطح دانشگاه‌ها داشته باشیم. وی همچنین گفته است: دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان نیز به مناسبت هفته خوابگاه‌ها تعدادی پوستر و شعارنوشته را طبق روال سال‌های گذشته منتشر کرده و در خوابگاه‌ها توزیع می‌کند.

این اظهارات دکتر یعقوبی به طور مشهودی حاکی از عدم توجه جدی به بهداشت روحی و روانی دانشجویان است. چرا که توجه به بهداشت روان دانشجویان در یک هفته خاص و انتشار چند بروشور و پوستر و شعارنوشته آن هم «طبق روال سال‌های گذشته» یقینا نمی‌تواند بحران‌های موجود در خوابگاه‌های دانشجویی را حل کند. آیا نتیجه 7 دوره برگزاری سمینار سراسری بهداشت روان دانشجویان در یک دهه گذشته، تنها انجام همین اقدامات تکراری و شاید بی‌فایده بوده است؟ آیا در 400 مقاله پذیرفته شده از سوی هفتمین سمینار بهداشت روانی دانشجویان، حتی یک راهکار جدی و اساسی برای ساماندهی جدی و عمیق بهداشت روحی و روانی دانشجویان ارائه نشده است؟

ارتباط با جنس مخالف، تخریب سلامت روانی

اختلال خواب، هوش هیجانی و ناهنجاری‌های اخلاقی از جمله مواردی است که بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته در میان دانشجویان خوابگاهی دانشگاه‌های کشور، می‌تواند عامل بحران‌هی روحی و روانی باشد. بر اساس پژوهشی که در سال 1390 انجام شده و 230 نفر از دانشجویان دختر خوابگاه دانشگاه تربیت معلم تهران را مورد مطالعه قرار داده است، «آشنایی هم‌اتاقی با جنس مخالف، بر حساسیت بین فردی تاثیر معنی‌دار داشت.» این گزاره به این معناست که آشنایی یکی از هم‌اتاقی‌ها با جنس مخالف به طور معنی‌داری روابط میان دختران را دچار تشنج و درگیری می‌کند و موجب اختلال در سلامت روحی و روانی آنها خواهد شد.

بر اساس یک پژوهش دیگر که 277 نفر از دانشجویان ساکن در خوابگاه‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران را مورد مطالعه قرار داده، بیش از 73 درصد دانشجویان کیفیت خواب نامطلوب و 34 درصد از آنها سلامت روان نامطلوب دارند. این پژوهش علاوه بر آنکه آمار بالای نامطلوب بودن سلامت روان دانشجویان خوابگاهی را نشان می‌دهد، رابطه معنی‌دار خواب نامطلوب با سلامت روان نامطلوب را نیز اثبات می‌کند. بسیاری از دانشجویان در خوابگاه‌های دانشجویی، تا پاسی از شب مشغول اینترنت‌گردی، تماشای فیلم‌ها و سریال‌های خارجی، کشیدن قلیان یا سیگار و... هستند و دچار اختلال خواب و در نتیجه بحران‌های روحی و روانی می‌شوند.

شیوع کیفیت خواب نامطلوب در جانبازان شیمیایی 93 درصد، پرستاران 77 درصد، بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید 41 درصد و رانندگان کامیون 39 درصد است. حال این آمارها را با نسبت 73 درصدی اختلال خواب در دانشجویان خوابگاهی مقایسه کنید تا دریابید چراغ قرمز بحران روحی و روانی دانشجویان خوابگاهی را باید روشن کرد.

بدحجابی عامل اصلی ناهنجاری‌هاست

فهیمه محلاتی استاد دانشگاه الزهرا (س) در میزگرد بررسی آثار روانی و اجتماعی بدحجابی در جامعه، با اشاره به نقش خوابگاه‌های دانشجویی در گسترش بدحجابی دختران گفت: در غرب برای پوشش دانشجویان قانون وجود دارد. قوانین پوشش لباس در تمام کالج‌های امریکا، انگلیس و... وجود دارد. به طوری که دانشجویان برای ورود به دانشگاه و حتی مهمانی‌ها باید شکل خاصی لباس بپوشند. وی همچنین گفت: یکی از عوامل فساد و بدحجابی، خوابگاه دانشجویان است. بیشترین ناهنجاری که در دانشگاه می‌بینیم، ناشی از این بخش است. دانشجوی دختر در ترم دوم به بعد، تبدیل به شخصیتی متفاوت می‌شود و به شهر خود برنمی‌گردد. این دانشجو چون از خانواده دور است، به محض اینکه یک پسر به او ابراز احساسات می‌کند می‌خواهد خودنمایی کند.

در همین زمینه گزارش‌هایی مبنی بر رواج فیلم‌های غیراخلاقی، تصاویر مبتذل، تبادل مواد مخدر و... در خوابگاه‌های دانشجویی منتشر شده است که گرچه ممکن است تصویر دقیق و روشنی از اینگونه اقدامات در خوابگاه‌ها ارائه ندهد، اما نشانگر بحران و مخاطرات روحی و روانی در این مکان‌های آموزشی است. در کنار موارد ذکر شده، ناهنجاری‌های اخلاقی از جمله همجنس‌گرایی، برهنه شدن دختران در محوطه خوابگاه و... نیز در برخی از خوابگاه‌ها گزارش شده است که در صورت عدم چاره‌جویی برای حل این مسائل، باید منتظر انفجار یکباره اینگونه ناهنجاری‌ها بود.

بی‌توجهی به بهداشت روحی و روانی دانشجویان خوابگاهی و عدم برنامه‌ریزی درست، اصولی و کارآمد برای کمک به دانشجویان و نبود درک درست شرایط دشوار خوابگاه، می‌تواند آمار افسردگی و دیگر شاخص‌های سلامت روانی دانشجویان را به مرز بحران نزدیک کند و آنها را به ترویج قومیت‌گرایی افراطی، شیطان‌پرستی و بی‌خدایی بکشاند.