چرا وابسته شده‌ایم؟/ آمریکا در حال تهی کردن منابع کشورها

ابراهیم رزاقی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، به تبیین دلایل وابستگی اقتصادی ایران پرداخته و به بیان تاریخچه‌ای کوتاه درباره بحث تحریم در ایران پرداخت و گفت: اقتصاد ایران جزو مجموعه اقتصادهای خام فروش جهانی است و از زمانی ظهور سرمایه‌داری در دنیا یعنی حدود 230 سال پیش، به علت تولید محصولات به وسیله دستگاه و ماشین، میزان تولید بسیار بالا رفته است.

رزاقی ادامه داد: کشوری همانند انگلستان به تنهایی می‌توانست نیاز پارچه مصرفی دنیا را تامین کند. پیش از آن چنین چیزی وجود نداشت، زیرا کار توسط توان بازو و اندام‌های انسانی انجام می‌گرفت. ولی در حال حاضر دستگاه کار را انجام می‌دهد و انسان تنها نظاره‌گر این امر بوده چرا که ماشین‌ها بیش از توان انسان‌ها تولید انجام می‌دهند.

وی به دو مشکل اساسی در این خصوص اشاره کرده و گفت: ابتدا اینکه هیچ کشوری در دنیا برای تولید انبوه مواد خام ندارد و این موضوع حتی در کشورهایی مثل آمریکا که خود دارای مواد اولیه می‌باشند، به وضوع عیان است چرا که میزان این مواد خام از مقدار مصرفشان کم‌تر بوده و بر این اساس مجبورند کمبودات خود را از طریق واردات جبران کنند.

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: اقتصادهای سرمایه‌داری سلطه طلب بوده و برای این که بتوانند به اهداف خود برسند، ترجیح می‌دهند کشورهای دارای مواد اولیه خودشان تولید کننده نباشند که از آن مواد اولیه استفاده کنند.

وی با ذکر مثال گفت: مستعمران انگلیسی در کشور هند ترجیح می‌دادند که صنایع دستی این کشور را ورشکسته کنند و در ازای آن با توجه به اینکه با کاهش تولید، مواد اولیه بر روی دست تولیدکنندگان باقی می‌ماند، این مواد را از این کشور به قیمت کم خریداری کنند.

به گفته رزاقی، با گذشت ۲۳۰ سال از دوران سرمایه‌داری، در حال حاضر حدود ۱۷۰ کشور مواد اولیه‌شان را صادر می‌کنند و کشور ما ایران نیز با صادرات نفت و دیگر فرآورده‌های خام نفتی در میان این کشورها قرار دارد.

وی در ادامه سخنان خود تاکید کرد: ایران در گذشته صادرات محصولات کشاورزی نیز داشت، اما از آنجایی که مقدار این صادرات زیاد نبود، اقتصادی درونی داشتیم اما با فروش مواد اولیه به خارجی‌ها و تولید کالا از سوی آن‌ها و باز خرید همان کالاها از سوی کشور ما، اقتصاد ایران را بیرونی کرده است.

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: ما نفت را می‌فروشیم، سپس به ما ارز می دهند، ما ارز را در قبال کالاهایی که آن‌ها تولید می‌کنند، برای تامین نیازهایمان به آن ها پرداخت می‌کنیم. این وضعیت بر حدود ۱۷۰ کشور حاکم است که لازمه بقای آن ها صدور مواد اولیه است.

وی افزود: کشورهای پیشرفته نیز وابسته به این کشورها هستند اما تفاوت اینجاست که این کشورها در موضع قدرت قرار دارند چرا که ما از مواد اولیه‌ای که داریم، هیچ استفاده‌ای نمی‌توانیم کنیم و تنها چاره برای صادرات است، زیرا هنوز صنایع تبدیلی در کشور ما به وجود نیامده است. اما آن‌ها از آنجا که به صورت مجتمع و کلی عمل می‌کنند، می‌توانند بر کشورهای دیگر سلطه داشته باشند و مواد اولیه آن‌ها را به زور بگیرند.

به اعتقاد این اقتصاددان برنامه غربی‌ها این است که کشورمان از لحاظ اقتصادی مستقل نشود.

رزاقی با بیان اینکه ما نفت خام و مواد معدنی خود را به سرمایه‌داران می‌فروشیم و نیازهایمان را برطرف کنیم، خاطرنشان کرد: اقتصاد ما از دو سو وابسته به غربی‌هاست. قیمت نفتی را که از ما خریداری می‌کنند آن‌ها تعیین می‌کنند، قیمت کالاهایی را که به ما می‌فروشند بازهم خودشان تعیین می کنند.

وی با اشاره به زمان رضا شاه و استعمار انگلیسی‌ها بر ایران گفت: مساله‌ای که در طول زمان پیش آمده این است که از زمان رضا شاه، رژیمی به وجود آمد تا تامین کننده منافع انگلیس باشد و پس از کودتای محمدرضا شاه این منافع به کشور آمریکا منتقل شد که نفت محور اساسی تمامی این قضایا و وضعیت بود.

رزاقی اضافه کرد: نفت در ابتدا به میزان حدود یک میلیون تن در سال صادر می‌شد که بعد از آن به ۵ تا ۶ میلیون تن هم رسید تا به دوره ملی شدن صنعت نفت رسیدیم. ولی بعد از کودتای محمدرضاشاه این میزان به ۶ میلیون تن در سال‌های ۵۲ و ۵۳ افزایش یافت، یعنی کشور در بدترین حالت، دچار وابستگی اقتصادی شد، به خصوص که باعث ورود ارز بیشتر به کشور هم می شد و به همان میزان ارز بیشتر کالاهای بیشتری هم وارد می شد که این باعث لطمه وارد شدن به تولید داخلی می شد. زیرا سیاستی که در زمان رضا شاه و علی الخصوص محمدرضا شاه اتخاذ شده بود مبنی بر وابستگی اقتصادی بود.

وی ادامه داد: متاسفانه از بعد از انقلاب اسلامی نیز وضع به همین منوال ادامه پیدا کرد. در حالی که قیمت واقعی دلار حدود ۸ یا ۹ هزار تومان است، ما برای واردات دلار ۲۵۰۰ تومانی اختصاص می‌دهیم. بنابراین نتیجه این می‌شود که هیچ کالایی وجود ندارد که از خارج وارد شود و در داخل سودآور نباشد و توان رقابت با تولید داخلی را نداشته باشد.

استاد اقتصاد دانشگاه تهران با طرح این سوال که چه کسی مسوول این وضعیت است؟، گفت: در زمان طاغوت رضاشاه و محمدرضاشاه با برنامه‌ریزی استقلال مملکت را به این سمت پیش می‌بردند، ولی در حال حاضر مسئول این وضعیت خود ما هستیم که گمان می‌کنیم این توسعه اقتصادی است.

وی افزود: در حال حاضر ما برخلاف کشورهای غربی که دولت عملا از اقتصاد داخلی دفاع می‌کند، در حال تضعیف اقتصاد ملی هستیم. آمریکا لیبرال ترین کشور دنیاست اما با این حال اجازه نمی‌دهد که کالای چینی وارد کشورش شود.

رزاقی تصریح کرد: مساله مهم اینجاست که آمریکا یارانه‌های چندصد میلیارد دلاری به تولیدات مواد غذایی اختصاص می‌دهد و مواد غذایی ارزان تولید می‌کند و همین مواد غذایی را می‌تواند صادر کند و تولید تولیدکنندگان جهان سومی را به خطر بیاندازد و یا اگر قصد خرید مواد غذایی از خارج داشته باشد، قیمت را در بازار جهانی پایین تعیین می‌کند و همین باعث می‌شود که ۱ میلیارد انسان در کشورهای در حال توسعه و کشورهایی که هنوز صنعتی نشده‌اند، گرسنه و ۸۰۰ میلیون نفر نیز بیکار باشند. این وضعیت، باعث ایجاد شرایطی می‌شود که منابع نفت و گاز و مواد معدنی به سرعت تهی شود.

ادامه دارد...